Από τον Pitsiriko






Τον περασμένο Αύγουστο βρέθηκα στη Νίσυρο. Ανάμεσα σε μπάνια, γλέντια, πανηγύρια και γάμους, είχα την ευκαιρία να συζητήσω με ένα ζευγάρι Ιρλανδών που έχουν σπίτι στη Νίσυρο και τους γνωρίζω πολλά χρόνια – τον John και τη Mary.



Ο John και η Mary είναι δυο πολύ ωραίοι άνθρωποι που αγαπούν, βέβαια, την Ιρλανδία αλλά αγαπούν και την Ελλάδα. Οι ντόπιοι τους αγαπάνε πολύ.

Η Mary είναι πολύ μαχητική και μου έλεγε τι πιστεύει πως πρέπει να κάνουμε εμείς οι Έλληνες, για να αλλάξει η κατάσταση στη χώρα μας. Η άποψή της –σε γενικές γραμμές- ήταν πως όλο το λάθος για τη χρεοκοπία και την άσχημη κατάσταση της χώρας βρίσκεται στους Έλληνες πολίτες που πρέπει να γίνουν πιο εργατικοί και να αναλάβουν τις ευθύνες τους, ακολουθώντας το παράδειγμα των Ιρλανδών.

Ο John ήταν πιο διαλλακτικός και δεχόταν την άποψή μου πως φταίμε για πολλά, αλλά η χώρα μας κυβερνιέται από την ολιγαρχία και τη Μαφία, οπότε το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο – δεν είναι άσπρο μαύρο. Επίσης, δεχόταν πως δεν είναι μόνο ένα ελληνικό πρόβλημα.

Τρεις μήνες μετά, οι απεσταλμένοι της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας και του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου βρίσκονται στο Δουβλίνο και το πρώτο πράγμα που σκέφτηκα ήταν πως η Mary μάλλον θα έχει αλλάξει γνώμη.

Θα ήθελα πολύ να ήταν τώρα η Mary εδώ, για να της θυμίσω τι μου έλεγε το καλοκαίρι, να τσακωθούμε λίγο και να τα πιούμε παρέα, μέχρι να γίνουμε ντίρλα.

Το περασμένο καλοκαίρι, στο καφενείο του Αντρίκου, έλεγα –μεταξύ άλλων- στον John και στη Mary πως νομίζω ότι ζούμε τη δικαίωση του Μαρξ. Σύμφωνα με τον Μαρξ, σοσιαλισμός σε μια μόνο χώρα δεν μπορεί να υπάρξει, όσο μεγάλη κι αν είναι η χώρα αυτή.

Ο Στάλιν είχε διαφορετική άποψη –από ανάγκη ή από άγνοια (δεν ήταν άλλωστε και ο καλύτερος μαθητής στη θεωρία του Μαρξ)-, έκανε σημαία το «σοσιαλισμός σε μια χώρα» και τα αποτελέσματα τα ξέρουμε όλοι μας.

Όταν διαλυόταν η Σοβιετική Ένωση και έπεφτε το Τείχος του Βερολίνου, εκατομμύρια άνθρωποι σε όλον τον κόσμο πανηγύριζαν. Κάποιοι – πολύ λιγότεροι αυτοί- ήταν εξαιρετικά σκεπτικοί, γιατί γνώριζαν πως ο καπιταλισμός δεν είχε πια αντίπαλο δέος, δεν είχε άλλοθι και θα δοκιμαζόταν πολύ άγρια, επειδή θα έπρεπε να κοιτάξει το πρόσωπό του στον καθρέφτη.

Σίγουρα δεν μπορεί να υπάρξει σοσιαλισμός σε μία μόνο χώρα, όσο μεγάλη κι αν είναι, αλλά αυτό που βιώνουμε σήμερα, ως «οικονομική κρίση», είναι μάλλον η απόδειξη πως δεν μπορεί να υπάρξει καπιταλισμός σε ολόκληρο τον πλανήτη – τουλάχιστον δεν μπορεί να υπάρξει παραγωγικός καπιταλισμός σε ολόκληρο τον πλανήτη.

Αυτό είναι κάτι που ο Μαρξ, προφανώς, το γνώριζε πολύ καλά –αυτός ήταν, άλλωστε, ο λόγος που τον ώθησε να αναπτύξει τη θεωρία του. Ήταν, βέβαια, πολύ μπροστά από την εποχή του.

Πολλοί ξεχνούν πως ο Μαρξ δεν ήταν ένας ανθρωπιστής ή ένας πλούσιος φιλάνθρωπος – ήταν φιλόσοφος, κοινωνιολόγος, οικονομολόγος και ιστορικός. Οι σκέψεις του ήταν οι σκέψεις ενός επιστήμονα – ο Μαρξ δεν ήταν η Μητέρα Τερέζα ούτε η Μαριάννα Βαρδινογιάννη.

Όταν ο Μαρξ αντιπαρατάσσει τον σοσιαλισμό στην καπιταλιστική βαρβαρότητα, δεν το κάνει από αγνή αγάπη για την ανθρωπότητα. Απλώς, διαπιστώνει, ως επιστήμονας, πως ο καπιταλισμός είναι ένα καλό σύστημα –καλύτερο από το προηγούμενο-, αλλά φτάνει στα όριά του (που είναι βάρβαρα).

Δηλαδή, το δίλημμα «Σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα» -το οποίο θέτουν ο Ενγκελς και ο Μαρξ (ακόμα κι αν δεν το διατύπωσαν ακριβώς έτσι σε γραπτό λόγο)- είναι ένα επιστημονικό δίλημμα. Δεν ακυρώνει τη χρησιμότητα του καπιταλισμού στην ιστορία της ανθρωπότητας– υποστηρίζει πως, αν δεν περάσουμε στον σοσιαλισμό (σε ολόκληρο τον πλανήτη), θα κυριαρχήσει η καπιταλιστική βαρβαρότητα, με πολύ άσχημες συνέπειες για το ανθρώπινο γένος.

Ο Μαρξ δεν είναι εδώ και σίγουρα, αν ζούσε, θα είχε αναθεωρήσει κάποιες από τις απόψεις του, βλέποντας τις εξελίξεις – δεν ήταν δογματικός, όπως είναι οι μαρξιστές. Εδώ ακριβώς είναι το πρόβλημα: Ο Μαρξ δεν ήταν μαρξιστής – ο Μαρξ ήταν ο Μαρξ. Έχει μεγάλη διαφορά.

Με τον ίδιο τρόπο, ο Χριστός δεν ήταν χριστιανός – ο Χριστός ήταν ο Χριστός. Αλλά αυτή είναι μια άλλη κουβέντα –που αν είμαστε γεροί- θα κάνουμε με τον John και τη Mary το επόμενο καλοκαίρι στην όμορφη Νίσυρο.





(Προς αποφυγήν παρεξηγήσεων και μέιλ με αναλύσεις, να διευκρινίσω πως δεν είμαι κάνας ειδικός της θεωρίας του Μαρξ – απλώς, έγραψα τι συζητούσαμε με τους Ιρλανδούς φίλους σε ένα καφενείο στη Νίσυρο. Μπορεί όλα αυτά να είναι αρλούμπες- αλλά από αρλούμπες άλλο τίποτα. Ειδικά αυτήν την εποχή.)