Του ΤΑΚΗ ΚΑΦΕΤΖΗ




Το «σύρμα» ήταν ανέκαθεν το σκληρό όριο που διαχώριζε το υγιές από το μολυσμένο, αφ' ότου η νεωτερικότητα όριζε σιγά σιγά τις νέες ταξινομίες ελέγχου για το αποδεκτά ορθό της συμπεριφοράς του ανθρώπου.

Ηταν τότε που η λατρεία του ανακαλυφθέντος «ατόμου» όφειλε να συμπληρωθεί εξισορροπητικά από ένα νέο, κοσμικό συμβόλαιο κανονάρχησης της συμβίωσης, στη θέση μιας θεϊκά δεδομένης, αμετακίνητης, ιεραρχικής, προ-ορισμένης ευταξίας της ζωής. Και από αυτό το κοσμικό συμβόλαιο, το συμβόλαιο της «απομάγευσης του κόσμου» του Weber, αναδύθηκε πλήθος νέων ηθικών, αξιακών, προσληπτικών και νοηματοδοτικών κατηγοριών σκέψης.

Κυριότερο μεταξύ όλων αυτών, η επινόηση της «ταυτότητας» του ανθρώπου, ως ενός μη δεδομένου άνωθεν πλέον οροθετικού πλαισίου των σχέσεων της ζωής του με τους «άλλους». Ή, καλύτερα, ως ενός πλαισίου σχέσεων που τέθηκε ως ζητούμενο, από τη στιγμή που οι άνθρωποι δεν ήσαν όλοι «ίδια όντα» ως κατ' εικόνα και ομοίωση του Θεού τους, από τη στιγμή που μία φυσικώ τω όντι ολότητα παραχωρούσε τη θέση της στον κατακερματισμό της ύπαρξης του ανθρώπου ως αστικού ατόμου, από τη στιγμή που ορίστηκε και τέθηκε ένα εγώ σε αντίστιξη με ένα μη-εγώ. Η «αδελφότητα» της Γαλλικής Επανάστασης ήταν το βραχύβιο διάλειμμα στην εναγώνια αναζήτηση μιας οικουμενικής συλλογικότητας εκτός ατομικού υποκειμένου, με ημερομηνία λήξεως από τον ίδιο τον Διαφωτισμό, που στοχαζόταν τις νέες ισορροπίες «τούτου του κόσμου» στα κοινωνικά συμβόλαια του ορθολογιστικού ατόμου.

Μόνον που δεν αρκούσε αυτό. Χρειαζόταν το μετά Λόγου γνώσεως ελεύθερο, γι' αυτό και ελεύθερα συμβαλλόμενο, άτομο να υπαχθεί σε μία αρχή που θα υπερέβαινε τον κοσμικό ορθολογισμό του συμφέροντος και θα το ενέτασσε σε μία ενιαία «κοινότητα πνεύματος», συμμεριζόμενη από όμοιους και ρητά αντιτιθέμενη σε αντίστοιχες κοινότητες διαφορετικών.

Ηταν η εποχή της καθίδρυσης των νεωτερικών ορίων στην ανθρώπινη ύπαρξη, της κατασκευής του ίδιου και του έτερου ως ενός εγγενούς συνόρου ζωής μέσα και απέναντι στη διαφορά που έφερνε μαζί του ο ανταγωνισμός των αναδυόμενων κρατών ως εθνικών οντοτήτων με πρόσημό τους το «πολιτισμικό πλεονέκτημα» έναντι των άλλων, και υποτείνουσα το κυνήγι των νέων εξωτικών αγορών. Ηταν η εποχή που σμιλεύτηκε ο «εθνικός πολιτισμός», ως κρίσιμη επιτομή της υπαγωγής του συμβολαιακού πολίτη σε μια υπερκείμενη, προ-ορθολογική συλλογική οντότητα αίματος, γλώσσας, θρησκείας, εθίμου, προγονικής κληρονομιάς. Ηταν η εποχή που δεν είχε αναφανεί το περίφημο «κοινωνικό ζήτημα», αυτή η ριζική αμφισβήτηση της προγραμματικά μακάριας αδράνειας στο ομοιογενές της εθνικής κοινότητας.

Ειρωνικά, βέβαια, το κοινωνικό ζήτημα δεν έκανε τίποτε άλλο από το να θέτει σε συζήτηση τον ορθολογισμό του κοινωνικού συμβολαίου, εγκαλώντας το εθνικό του επίθεμα ως αντιφατικό στις καταστατικές αρχές του (τι άλλο άραγε σημαίνει το α-εθνικό και αυτόχρημα υλιστικό-συμφεροντικό «προλετάριοι όλων των χωρών ενωθείτε;»).

Ομως, όλα όσα προηγήθηκαν προβάλλουν στο σήμερα. Στο σήμερα μιας χώρας πολυσημικά δια-συνοριακής, γι' αυτό και, όπως θα μπορούσε να πιστεύει ο γράφων, εν δυνάμει πλούσιας. Προβάλλουν σε τρία σημεία, όμως, που συνοψίζονται στην ιδέα του σύρματος, του ορίου, του συνόρου, της αιματηρής, εν τέλει, ή αιμάσσουσας (καθένας διαλέγει ό,τι θέλει από αυτά τα δύο) αίσθησης περί εθνικής ταυτότητας.

Το πρώτο σημείο είναι η υλική συμπύκνωση του συνόρου ως σύρματος που ορθώνεται 12,5 χιλιόμετρα στον Εβρο, από μία προοδευτική κυβέρνηση που υιοθετεί με πυκνή κυνικότητα την περίφημη αρχή του «ορίου ανοχής» απέναντι στα μεταναστευτικά κύματα - η όλη συζήτηση εξαντλείται στην «αποτελεσματικότητα» του μέτρου, δηλαδή, ότι το μέτρο έχει αμφίβολα αντικρίσματα ως προς την ποιότητα της ζωής, π.χ., στο περίφημο ιστορικό κέντρο της Αθήνας (λες και αυτό δεν είχε την αθλιότητά του πριν από τη «σώρευση» των μεταναστών, λες και την αθλιότητά του την έκαμαν οι μετανάστες).

Το δεύτερο σημείο είναι περισσότερο δυσδιάκριτο, διαμεσολαβημένο, ως προς το σύρμα του συνόρου, γι' αυτό και πιο κρίσιμο. Πρόκειται για το άσυλο που βρήκαν στη Νομική οι μετανάστες από την Κρήτη, και κατέληξαν γκροτέσκο στο μπαρόκ κτίριο ενός «αυτοδημιούργητου» νεόπλουτου. Το θέμα είναι ότι μπήκαν σε πανεπιστημιακό άσυλο ως άσυλο ανεπιθύμητων, με έγκλειστη «καταραμένη ταυτότητα», και κατέληξαν σε ιδιωτικώ τω δικαιώματι εγκαταβίωμα με λησμονημένη ταυτότητα ως ατομικά αναξιοπαθούντες, ενώ οι ίδιοι διεκδικούσαν, με όποιον τρόπο, μία συλλογικότητα στην ετεροτική διαφορά που έχει δικαιώματα σε μιαν υλικά ορισμένη αξιοπρεπή βίωση.

Και το τρίτο σημείο σε αυτή την αλυσίδα του ανελέητου σύρματος της «εθνικής ταυτότητας», είναι η απόφαση του 4ου Τμήματος του Συμβουλίου της Επικρατείας, ότι οι μετανάστες δεν είχαν δικαίωμα να ψηφίσουν στις αυτοδιοικητικές εκλογές του περσινού Νοεμβρίου, με επίκληση του «δικαίου του αίματος».

Για όσες και όσους έχουν μάθει ή ακούσει για το «σύρμα» στη Μακρόνησο, το παρόν είναι απόλυτα το παρελθόν και το μέλλον. Για όσες και όσους δεν έχουν μάθει ή ακούσει, το «σύρμα» είναι το όριο, το σύνορο που οφείλουν να υπερβούν στη ζωή τους απέναντι στον οποιονδήποτε «άλλον». Οπως λέει η Sontag, ο άλλος είναι πάντα μέσα μας. *

enet

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...