Η πορτογαλική έκκληση προς το ΔΝΤ και την ΕΕ για οικονομική βοήθεια, αποτελεί προειδοποίηση σε όλες τις δημοκρατικές χώρες του πλανήτη.

Η κρίση που ξεκίνησε με τις διασώσεις της Ελλάδας και τις Ιρλανδίας, πήρε μια άσχημη τροπή. Όμως αυτή η τρίτη περίπτωση της Πορτογαλίας, δεν έχει σχέση με το χρέος. Η χώρα είχε μια πολύ καλή οικονομική απόδοση τη δεκαετία του 1990, και τα κατάφερνε μια χαρά απέναντι στη παγκόσμια ύφεση. Υπέστη όμως μια άδικη πίεση από τις αγορές ομολόγων, τους κερδοσκόπους, και τους οίκους αξιολόγησης, που για κάποιους κοντόφθαλμους λόγους, κατάφεραν να διώξουν την δημοκρατικά εκλεγμένη κυβέρνηση και να δέσουν τα χέρια της επόμενης.

Αν αφεθούν ανεξέλεγκτες, αυτές οι δυνάμεις της αγοράς απειλούν τις δημοκρατικές κυβερνήσεις, ακόμη και της ίδιας της Αμερικής, αποφασίζοντας οι ίδιες για φόρους και δημόσιες δαπάνες.

Οι δυσκολίες της Πορτογαλίας μοιάζουν με αυτές της Ελλάδας και της Ιρλανδίας. Η υιοθέτηση του ευρώ πριν από δέκα χρόνια, σήμαινε απώλεια του ελέγχου της νομισματικής τους πολιτικής, και αύξηση των ρίσκων που οι αγορές έβαζαν στα ομόλογά τους.

Στην Ελλάδα και στην Ιρλανδία, υπήρχαν όντως σαφή οικονομικά προβλήματα. Η πορτογαλική όμως κρίση είναι διαφορετική. Οι οικονομικοί της θεσμοί και πολιτικές είχαν σημειώσει ιδιαίτερες επιτυχίες πριν ακόμη η χώρα δεχθεί την ανοίκεια επίθεση από πλευράς των αγορών.

Η μεταδοτικότητα των υποβαθμίσεων, που ξεκίνησαν με τη Ελλάδα το 2010, κατέληξαν αυτοεκπληρούμενη προφητεία. Το κόστος δανεισμού της Λισσαβόνας αυξήθηκε δραματικά, και οι διεθνείς οίκοι την ανάγκασαν να αναζητήσει διάσωση. Αυτή η κίνηση επέτρεψε σε αυτούς που ανέλαβαν να τη «σώσουν» να επιβάλλουν αυστηρά αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας, που θίγουν κοινωνικές ομάδες σε ανάγκη.

Για τη κρίση δεν φταίει η Πορτογαλία. Το συσσωρευμένο της χρέος δεν είναι σε τέτοια επίπεδα, όπως για παράδειγμα της Ιταλίας, η οποία όμως δεν υπέστη ακόμη καταστροφικές υποβαθμίσεις της πιστοληπτικής της ικανότητας. Το έλλειμμα της Πορτογαλίας είναι πολύ μικρότερο από πολλές ευρωπαϊκές χώρες, και μειώνεται περαιτέρω εξαιτίας των κυβερνητικών προσπαθειών.

Στο ζήτημα της ανάπτυξης, η Πορτογαλία ήταν σε καλό δρόμο ξεπερνώντας σε προοπτική πολλές από τις χώρες στην νότια αλλά και στη δυτική Ευρώπη. Τότε γιατί έπαθε αυτά που έπαθε;

Υπάρχουν δυο πιθανές εξηγήσεις: Η μία αφορά στον ιδεολογικό σκεπτικισμό απέναντι στη πορτογαλική εκδοχή της μικτής οικονομίας, με δάνεια στις μικρές επιχειρήσεις, και δυνατό κοινωνικό κράτος. Οι φονταμενταλιστές της ελεύθερης αγοράς απεχθάνονται τις «Κεϊνσενιανές» παρεμβάσεις στη πολιτική ακινήτων, τις επιδοτήσεις ενοικίων, και την ενίσχυση των εισοδημάτων των φτωχών.

Μια άλλη εξήγηση είναι η απουσία ιστορικής ανασκόπησης. Το επίπεδο διαβίωσης των Πορτογάλων αυξήθηκε ραγδαία στα χρόνια από την επανάσταση του 1974. Στη δεκαετία του `90 η παραγωγικότητα επίσης αυξήθηκε, το ίδιο και οι επενδύσεις, αλλά και οι κοινωνικές δαπάνες. Στα τέλη του 20ου αιώνα, η χώρα είχε έναν από τους χαμηλότερους δείκτες ανεργίας στην ΕΕ.

Η αισιοδοξία των `90ς οδήγησε σε οικονομικές ανισορροπίες και σε υπερβολικές δαπάνες. Οι σκεπτικιστές θυμίζουν την στασιμότητα στα χρόνια 2000-2006. Όμως ακόμη και με την έναρξη της κρίσης το 2007, η Πορτογαλία έβλεπε ανάπτυξη και χαμηλή ανεργία. Η ύφεση όμως την έπληξε.

Δεν φταίει η εσωτερική της πολιτική. Ο José Sócrates και οι σοσιαλιστές του περιόρισαν το έλλειμμα, αύξησαν την ανταγωνιστικότητα, και διατήρησαν το κοινωνικό κράτος. Η αντιπολίτευση επέμενε πως αυτά δεν αρκούν και έτσι ανάγκασε τη κυβέρνηση σε παραίτηση οδηγώντας τη χώρα σε εκλογές. Έτσι όμως είναι η πολιτική, και σε καμία περίπτωση οι εξελίξεις αυτές δεν αποδεικνύουν κάποιο πολιτικό χάος ή κάποια αποσύνθεση, όπως λένε κάποιοι.

Θα μπορούσε η Ευρώπη να αποφύγει αυτή τη διάσωση; Σίγουρα, η ΕΚΤ θα μπορούσε να έχει αγοράσει τα πορτογαλικά ομόλογα, αποτρέποντας τον πανικό. Παράλληλα χρειάζεται ρύθμιση από πλευράς της ΕΕ, της διαδικασίας που χρησιμοποιούν οι οίκοι αξιολόγησης. Παραμορφώνοντας την αντίληψη της αγοράς σε σχέση με τη σταθερότητα της Πορτογαλίας, οι οίκοι αυτοί, που έπαιξαν βασικό ρόλο στη κρίση ακινήτων των ΗΠΑ, υπονόμευσαν τόσο την ανάκαμψη όσο και τη πολιτική ελευθερία των Πορτογάλων.

Η μοίρα που επιφυλάχθηκε για τη Πορτογαλία αποτελεί καμπανάκι για τα υπόλοιπα κράτη, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ. Η πορτογαλική επανάσταση του 1974 ξεκίνησε ένα κύμα δημοκρατίας που παρέσυρε την υφήλιο. Είναι πολύ πιθανό, πως το 2011 θα ξεκινήσει ένα άλλο κύμα περιορισμού της δημοκρατίας από πλευράς των αγορών, με θύματα την Ισπανία, την Ιταλία, και το Βέλγιο.

Οι Αμερικανοί δεν θα ήθελαν κάποιον διεθνή οργανισμό να υπαγορεύει στη Νέα Υόρκη ή κάποια άλλη πόλη, το τι να κάνει με τις επιδοτήσεις ενοικίων της. Αυτό ακριβώς συμβαίνει σήμερα στη Πορτογαλία, όπως συμβαίνει και στην Ελλάδα και την Ιρλανδία, αν και οι δυο τελευταίες έχουν ευθύνη για ότι υπέστησαν.

Οι μόνοι που μπορούν να διασφαλίσουν ότι η οικονομική κρίση δεν θα καταλήξει να υπονομεύσει τη δημοκρατία, είναι οι εκλεγμένοι πολιτικοί ηγέτες. Προς το παρόν όμως, μοιάζει να έχουν παραδοθεί στις ξένες αγορές και στους οίκους αξιολόγησης.

S.A. από N.Y. Times

antinews

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...