Του Γιώργου Διονυσόπουλου*

Κατά καιρούς τα τελευταία 10 χρόνια έχουν κάνει την εμφάνισή τους στην δημοσιότητα ουκ ολίγοι χάρτες εντός των οποίων περιγράφονται και οριοθετούνται μία σειρά από νέα κράτη που θα προέλθουν μέσα από την επαναχάραξη των συνόρων στη Μέση Ανατολή. Οι περισσότεροι από αυτούς, περίπου πανομοιότυποι στην πλειονότητά τους, έχουν κατασκευαστεί και διακινούνται από διάφορα think tank του εξωτερικού, κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών. Τα γεγονότα στην Βόρειο Αφρική και το για ορισμένους «κατασκευασμένο» για κάποιους άλλους «αυθόρμητο», ντόμινο των επαναστάσεων στις χώρες του αραβικού κόσμου, δείχνουν ότι η σχετική διαδικασία έχει ήδη αρχίσει. Φαινομενικά ασύνδετες μεταξύ τους επαναστάσεις οδηγούν σε κατάρρευση καθεστώτα τα οποία κινούνται από τα όρια της κατ’ επίφαση δημοκρατίας όπως της Αιγύπτου μέχρι της απόλυτης δικτατορίας όπως στην περίπτωση της Λιβύης.

Οι αναταραχές, στην κυριολεξία μέρα με την ημέρα, επεκτείνονται χάρις στο διαδίκτυο το οποίο αναδεικνύεται σε ένα από τα μεγαλύτερα όπλα διείσδυσης της Δύσης στον μουσουλμανικό κόσμο, βοηθώντας μεταξύ άλλων και τους κατά τόπους αντικαθεστωτικούς να επικοινωνούν μεταξύ τους. Υεμένη, Μπαχρέϊν ακόμη και η Σαουδική Αραβία βιώνουν πρωτόγνωρες γι’ αυτές κινητοποιήσεις. Σταδιακά ο κλοιός σφίγγει και αγγίζει χώρες που εδώ και χρόνια η Δύση έχει εντάξει στον κατάλογο με αυτές που υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Μετά από κάποιες σχετικά «βελούδινες» πρώτες επαναστάσεις, ήρθε η στρατιωτική επέμβαση του ΝΑΤΟ στη Λιβύη για να καταδείξει ότι ο «κύβος» για την δημιουργία μίας νέα τάξης πραγμάτων στην Ανατολική Μεσόγειο «ερίφθη».

Σπάει ο άξονας

Η επόμενη κίνηση στη γεωστρατηγική σκακιέρα της περιοχής ήδη βρίσκεται σε εξέλιξη και αφορά τη Συρία. Τα επεισόδια σε διάφορες πόλεις της χώρας είναι συνεχώς κλιμακούμενα σε βία, σε συμμετοχή πλήθους και σε ένταση. Όπως και στις προηγούμενες περιπτώσεις το καθεστώς του σύριου προέδρου Bashar al-Assad, παρά τη συνδυασμένη χρήση αστυνομικών δυνάμεων και μεταρρυθμιστικών εξαγγελιών, δείχνει ότι αδυνατεί να ελέγξει την κατάσταση. «Εμείς δεν είμαστε ούτε Τυνήσιοι ούτε Αιγύπτιοι», είχε σπεύσει να αναφέρει σε δηλώσεις του πριν από ένα μήνα ο Assad. Αν περίμενε λίγο και έβλεπε την επέκταση των ταραχών και την εξέλιξη των πραγμάτων στη Λιβύη ίσως να καταλάβαινε ότι βιάστηκε να μιλήσει… Η Συρία άλλωστε αποτελεί κομβικό σημείο για τους σχεδιασμούς των αμερικανών στην ευρύτερη περιοχή, διαθέτοντας χαρακτηριστικά που συνδέονται με τις δύο βασικές προτεραιότητες της Ουάσιγκτον στο άμεσο μέλλον: Την απομόνωση του Ιράν και την διασφάλιση του κράτους του Ισραήλ.

Η Συρία είναι μια σουνιτική χώρα η οποία διοικείται από μια αλεβιτική μειονότητα, από τις τάξεις της οποίας προέρχεται και η δυναστεία των Assad. Οι αλεβίτες αποτελούν το 7% περίπου του πληθυσμού της χώρας και διαθέτουν σημαντικά ερείσματα στις Ένοπλες Δυνάμεις. Στο πλαίσιο αυτό και παρά τις έντονες διαφορές που χωρίζουν το σουνιτικό με το σιϊτικό ισλάμ, εξηγούνται οι πολύ καλές σχέσεις που συνδέουν τη Δαμασκό με την Τεχεράνη. Σχέσεις που επισφραγίστηκαν το 2006 μέσω της υπογραφής ενός μνημονίου αμυντικής συνεργασίας. Οι δύο πρωτεύουσες ουκ ολίγες φορές τα τελευταία χρόνια έχουν βρεθεί στο στόχαστρο της Δύσης κατηγορούμενες ότι έχουν συστήσει έναν άτυπο άξονα μέσω του οποίου στέλνονταν όπλα, χρήματα και πυρομαχικά στους μαχητές της Χεσμπολάχ στο Λίβανο και στους Παλαιστίνιους στη Λωρίδα της Γάζας. Ίσως αυτός να είναι και ο βασικός λόγος που το καθεστώς Assad κατηγορεί τις «ξένες δυνάμεις» ως ηθικούς αυτουργούς των ταραχών στη Συρία, θεωρώντας πως το Ισραήλ έχει προμηθεύσει με όπλα τους διαδηλωτές.

Εάν αλλάξει το καθεστώς στη Δαμασκό, φύγει ο Άσαντ και αναλάβει τη διακυβέρνηση της χώρας η σουνιτική πλειοψηφία, τότε σπάει ο συγκεκριμένος άξονας και ταυτόχρονα αποκόπτονται οι παραπάνω γραμμές ανεφοδιασμού. Σαν αποτέλεσμα αυτό θα έχει την εμπέδωση ενός κλίματος ασφαλείας στην περιοχή για το Ισραήλ, αφού επί τους ουσίας «ξεδοντιάζονται» δύο από τις βασικότερες «ασύμετρες» απειλές που αντιμετωπίζει. Σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα πρέπει να θεωρείται περίπου βέβαια η επιστροφή των υψωμάτων του Γκολάν – που χάθηκαν στον αραβοϊσραηλινό πόλεμο του 1967- στη Συρία, ως «δώρο» στο νέο μετά- Assad πολιτικό σκηνικό της χώρας. Κάτι που όπως εκτιμάται θα διευκολύνει τα μέγιστα προς την κατεύθυνση της επιβίωσης και μακροημέρευσής του.

Παράλληλα όμως η αλλαγή του καθεστώτος στη Δαμασκό έχει και μία άλλη παράμετρος που αφορά την πολιτική απομόνωση του Ιράν, το οποίο εν μια νυχτί θα βρεθεί αποκομμένο και χωρίς κανένα σύμμαχο στην περιοχή. Είναι περίπου αυτονόητο ότι η Τεχεράνη θα είναι το επόμενο κομμάτι στο ντόμινο των επαναστάσεων, δεδομένου ότι ο βομβαρδισμός του Ιράν, παρά τα όσα κατά καιρούς λέγονται και ακούγονται δεν είναι μια καθόλου εύκολη υπόθεση. Εξάλλου και στην Τεχεράνη, όσο ισχυρό και εάν εμφανίζεται το εκεί καθεστώς, οι κινητοποιήσεις είναι συχνό φαινόμενο και η κλιμάκωσή τους και εκεί εκτιμάται πως είναι απλά θέμα χρόνου.

Διαμελισμός της Τουρκίας

Οι αναταραχές στη Συρία δεν προβλέπεται όμως να είναι το τέλος σε αυτή την παρατεταμένη επαναστατική δραστηριότητα στον αραβικό κόσμο. Αντίθετα οι παραπάνω εξελίξεις αναμένεται να αποτελέσουν καταλυτικό παράγοντα για κάτι που εδώ και αρκετά χρόνια «ψιθυρίζεται» μέσα από εκθέσεις και πορίσματα διαφόρων οργανισμών και ινστιτούτων του εξωτερικού: του διαμελισμού της Τουρκίας και της δημιουργίας ανεξάρτητου κουρδικού κράτους.

Θα πρόκειται για το επιστέγασμα όλων αυτών των γεγονότων που θα σημάνει τον πλήρη έλεγχο της ευρύτερης περιοχής, αλλά και για την ολοκληρωτική εμπέδωση ενός αισθήματος ασφαλείας στο Ισραήλ, το οποίο για πρώτη φορά από ιδρύσεώς του θα αποκτήσει «στρατηγικό βάθος» και τη δυνατότητα να «ανασάνει» αποκτώντας πλέον τον δικό του «ζωτικό χώρο». Το σπάσιμο άλλωστε της «λυκοφιλίας» που είχαν αναπτύξει τα τελευταία χρόνια Τουρκία και Ισραήλ και η δημιουργίας ενός ψυχροπολεμικού κλίματος στις σχέσεις τους, έχει δημιουργήσει γύρω από το δεύτερο ένα ασφυκτικό περιβάλλον με μοναδικό «πνεύμονα ανάσας» τον άξονα με Κύπρο και Ελλάδα που απ’ ότι φαίνεται επιδιώκει να συστήσει με αφορμή και την οριοθέτηση της μεταξύς τους ΑΟΖ. Στο πλαίσιο αυτό μοιάζει μάλλον σαν τραγική ειρωνεία (ή μήπως σαν μία προσπάθεια πρόληψης όλων όσων πάνε να συμβούν;) η σύναψη ιδιαίτερα στενών σχέσεων μεταξύ Συρίας και Τουρκίας, με τους Assad και Ερντογάν να συναντώνται συχνά και τον δεύτερο να μεσολαβεί στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις μεταξύ Συρίας και Ισραήλ, που όμως διακόπηκαν μετά την ισραηλινή επέμβαση στη Γάζα το 2008.

Η Δύση εξάλλου και πολύ περισσότερο οι μεγάλες δυνάμεις του ΝΑΤΟ, ποτέ δεν είδαν με καλό μάτι τους πολιτικούς «ακροβατισμούς» της Άγκυρας και την αμφίσημη στάση που τηρούσε τόσο στις επιχειρήσεις της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας στο Ιράκ όσο και τώρα στη Λιβύη. Εξάλλου, στο πνεύμα και της βιβλικής ρήσης «η περηφάνια προηγείται της πτώσης», ο τουρκικός μεγαλοϊδεατισμός, όπως τουλάχιστον αυτός εκφράζεται μέσα από το δόγμα του υπουργού Εξωτερικών Αχμέτ Νταβούτογλου, μάλλον περισσότερο έχει βλάψει παρά έχει ωφελήσει την Άγκυρα. Προβοκάροντας της πραγματικές της προθέσεις και το ρόλο της περιφερειακής υπερδύναμης που επιδιώκει να διαδραματίσει στην περιοχή, η Τουρκία μοιάζει σαν να ξύνει «πληγές» του παρελθόντος οι οποίες ανάγονται στην περίοδο της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. Παράλληλα, η στάση της αναμένεται ότι θα ξυπνήσει «αντανακλαστικά» σε δυνάμεις που δεν κρύβουν την ανησυχία τους για την προσπάθεια της Άγκυρας να καταστεί «χωροφύλακας» της πλέον πλούσιας σε πετρέλαιο περιοχής του κόσμου.

Ο Α’ Παγκόσμιος στη Μέση Ανατολή συνεχίζεται

Στο πλαίσιο αυτό, η δημιουργία ενός κουρδικού κράτους αναμένεται αφενός ότι θα αποτελέσει τον οριστικό φραγμό στις τουρκικές επιδιώξεις, αφετέρου θα σημάνει το τέλος της αμερικανικής επέμβασης στο Ιράκ, δεδομένου ότι οι κούρδοι αποτελώντας όντας του πιο στενούς συμμάχους των ΗΠΑ στην περιοχή θα αναλάβουν την φύλαξη των πετρελαίων της Μοσούλης τα οποία ευθύς εξαρχής, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε, η Τουρκία εποφθαλμιούσε. Ποιον άλλο λόγο εξάλλου θα μπορούσε να εξυπηρετεί η δημιουργία ενός αμερικανικού πανεπιστημίου στη μεγαλύτερη πόλη του Κουρδιστάν, τη Σουλεϊμανίγια στο Βόρειο Ιράκ και κοντά στα σύνορα με την Τουρκία, αν όχι τη δημιουργία νέων ηγετών και μίας ελίτ ικανής κάποια στιγμής να αναλάβει από μόνη της τις τύχες του νεοσύστατου κράτους; Εξάλλου η δημιουργία ενός ανεξάρτητου κουρδικού κράτους δεν είναι καινούργιο ως σχέδιο. Κάτι ανάλογο προβλέπονταν από τις Συνθήκες που ακολούθησαν την παύση του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου που σηματοδότησε και το τέλος των αυτοκρατοριών. Ένας πόλεμος που, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, τουλάχιστον στη Μέση Ανατολή συνεχίζεται ακόμη…

*δημοσιεύεται στα ΕΠΙΚΑΙΡΑ

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...