Του ΓΙΩΡΓΟΥ Χ.ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ





«Έφυγε» ο Λάκης Σάντας, ο οποίος –ως γνωστόν;- μαζί με τον Μανώλη Γλέζο είχαν κατεβάσει το 1941 τη σβάστικα από την Ακρόπολη. «Έφυγε» και ο Ερνέστο Σάμπατο, ο μεγάλος αργεντινός συγγραφέας που άφησε τη φυσική και τα μαθηματικά για να ασχοληθεί με τη φιλοσοφία και τη λογοτεχνία. Αυτός που αποκαλούσε τον Καντ «Τσένγκις Καντ» για την φορμαλιστική λογική του.

Αυτή τη λογική που δικαιολογεί την υστερία εκατομμυρίων πεινασμένων ανθρώπων για τους γάμους του πρίγκιπα, ή για την οσιοποίηση του πάπα Ιωάννη Παύλου β΄. Την ίδια λογική που επιμένει ότι η σημερινή κρίση είναι θέμα διαφόρων παθογενειών, όπως η διαφθορά. Μόλις τώρα κάποιοι αρχίζουν να μιλούν για το αυτονόητο, για την κρίση του χρηματοπιστωτικού συστήματος που τείνει να καταστρέψει την πραγματική οικονομία. Δεν είναι τυχαίο ότι οι ελληνικές υγιείς επιχειρήσεις θα νεκρωθούν αν ανέβουν κι άλλο τα επιτόκια.

Η σημερινή κρίση, όμως, όπως έγραφε ο Ερνέστο Σάμπατο, δεν είναι μόνο κρίση του καπιταλιστικού συστήματος, αλλά μιας αντίληψης για τη ζωή και τον άνθρωπο που εμφανίστηκε στη Δύση με την Αναγέννηση και η οποία δημιουργήθηκε από τρεις αντινομίες: ένα ατομικιστικό κίνημα που κατέληξε στη μαζικοποίηση, ένα νατουραλιστικό κίνημα που κατέληξε στη μηχανή και ένα ανθρωπιστικό κίνημα, που κατέληξε στην απανθρωποποίηση.

Και οι τρεις συνιστώσες δεν είναι παρά όψεις της μέγιστης αντίφασης που είναι η απανθρωποποίηση της ανθρωπότητας λόγω της επενέργειας των δύο αμοραλιστικών δυνάμεων: του χρήματος και του ορθού λόγου του Καντ. Γιατί όταν η αστική τάξη έφτασε στη φάση της επιστήμης, χρειάστηκε ένα ορθολογικό και αφηρημένο σχήμα, για να συνδέσει τα γεγονότα κι έτσι ιδιοποιήθηκε το θέμα της Αφαίρεσης. Το Χρήμα και ο Ορθός Λόγος θα παραχωρήσουν την κοσμική εξουσία στον άνθρωπο, χάρη στην Αφαίρεση. Έτσι, από το συγκεκριμένο προϊόν, όπως ένα δημητριακό, οδηγούμαστε στην ισχύ του χρηματιστή(χρηματοπιστωτικό κεφάλαιο), που δεν έχει δει ποτέ του ένα κόκκο σταριού(πραγματική οικονομία).

Επίσης, οι θεμελιωτές της θετικής επιστήμης από τον απέραντο πλούτο του υλικού κόσμου έθεσαν εντός του πραγματικού μόνο «τα ποσοτικά μετρήσιμα μεγέθη». Με αυτό τον τρόπο σχηματίσθηκε η πεποίθηση ότι η φύση «είναι γραμμένη με μαθηματικούς χαρακτήρες», ενώ στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για τη φύση, αλλά για τη μαθηματική δομή της. Έτσι, η «μαθηματική γλώσσα», αντί να εκφράσει τον απέραντο πλούτο της φύσης, εξέφρασε εν τέλει το «πυθαγόρειο φάντασμά της», σύμφωνα με το οποίο ένας εκ γενετής κωφάλαλος μπορεί να απολαύσει μια μουσική εξετάζοντας την παρτιτούρα της. Οι συγκινήσεις, τα συναισθήματα, τα βιώματα και οι μεταφυσικές αγωνίες, ο έρωτας και η ομορφιά έγιναν παγωμένα σύνολα ημιτόνων και λογαρίθμων, για να εξοβελιστούν, τελικά, στο χώρο των αυταπατών.

Η ανθρωπότητα θα φτάσει στις έσχατες συνέπειες του τεχνολατρικού πολιτισμού, που είναι το λόγω της αφαιρετικής ενοποίησης μαθηματικό φάντασμα της πραγματικότητας και μια «φαντασιακή» κοινωνία που αποτελείται από «ανθρώπους-πράγματα». Σήμερα, καθώς αυτό το μοντέλο καταρρέει, συμπαρασύρει τον ορθό λόγο, το χρήμα και την απόλυτη ατομικότητα (δηλαδή τις αφαιρέσεις του). Η ελπίδα πλέον βρίσκεται στον αγώνα για μια νέα σύνθεση: «…τη συμφιλίωση του ατόμου με την κοινότητα· όχι τον εκτοπισμό του ορθού λόγου και της μηχανής, αλλά στον αυστηρό περιορισμό στα εδάφη που τους αναλογούν (...)

Το βασίλειο του ανθρώπου δεν είναι ο στενόχωρος και αγχωτικός χώρος του ίδιου του εγώ, ούτε η αφηρημένη κυριαρχία της συλλογικότητας, αλλά εκείνη η ενδιάμεση ζώνη στην οποία συνηθίζουν να λαμβάνουν χώρα ο έρωτας, η φιλία, η κατανόηση, η συμπόνια. Μόνο η παραδοχή αυτής της αρχής θα μας επιτρέψει να θεμελιώσουμε αυθεντικές κοινότητες, αντί για κοινωνικές μηχανές» (Ε. Σάμπατο «Άνθρωποι και γρανάζια»).

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...