Σαλεύει το πλήθος

Εκατοντάδες χιλιάδες κόσμου, πήραν μέρος σε δεκάδες πόλεις της χώρας, από το Σύνταγμα και το Λευκό Πύργο μέχρι την Μυτιλήνη και την Καβάλα, και από τις Σέρρες μέχρι τα Χανιά.

Ένα τεράστιο κύμα λαϊκής οργής και άρνησης υποταγής στα νέα μέτρα του μεσοπρόθεσμού προγράμματος ξεχύθηκε στους δρόμους, συγκροτώντας την μεγαλύτερη συγκέντρωση που έχει δει η Αθήνα εδώ και πολλές δεκαετίες. Η πλατεία Συντάγματος και οι γύρω δρόμοι ήταν ασφυκτικά γεμάτοι, ενώ το πλήθος έφτανε από την Λ. Αμαλίας μέχρι της στήλες του Ολυμπίου Διός, από την Σταδίου μέχρι την πλ Κλαύθμωνος, από την Πανεπιστημίου μέχρι τα Προπύλαια, από την Ερμού μέχρι το Μοναστηράκι.

Η αντιφατικότητα, οι αντιθέσεις και οι αντιφάσεις της ελληνικής κοινωνίας βγήκαν στο δρόμο, η αμορφοποίητη διαμαρτυρία είναι εδώ και τρομάζει τους πάντες, ακόμα και τον ίδιο τον εαυτό της. Τι κυοφορεί αυτή η επανεμφάνιση του απλού κόσμου στους δρόμους του πολιτικού γίγνεσθαι;
Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει και κανείς δεν μπορεί να πει ότι κυοφορεί ένα πράγμα και όχι τις αντίπαλες δυνάμεις που θα ανταγωνιστούν σκληρά για το ποια θα σφραγίσει τις εξελίξεις όλο το επόμενο διάστημα. Ένα διάστημα κατά το οποίο η χώρα θα βυθίζεται στην κοινωνική και οικονομική αποσάθρωση των προαναγγελμένων ή πολιτικών επιλογών της πολιτικής ελίτ, ενός μέρους του εθνικού (εάν μπορούμε να χρησιμοποιούμε αυτή την έννοια στις μέρες μας) κεφαλαίου και των δανειστών της χώρας.

Ποιοι ήταν όλοι αυτοί που πλημμύρησαν τους δρόμους μουτζώνοντας το κοινοβούλιο και σιχτιρίζοντας τους πολιτικούς που μέχρι πριν από ένα χρόνο ψήφιζαν;

Προφανώς είναι όλα εκείνα τα στρώματα της κοινωνίας, με όλα τα διαταξικά τους χαρακτηριστικά, τα οποία πλήττονται από την κρίση και την εφαρμογή των μνημονίων. Άνεργες και άνεργοι, νέοι άνθρωποι, που στην καλύτερη τους περιμένει μια απασχόληση των 400 ευρώ και συνήθως χωρίς ασφάλιση, απολυμένοι του ιδιωτικού τομέα, 50ρηδες εργάτες της οικοδομής και της βιομηχανίας που δεν έχουν καμιά ελπίδα να βρουν δουλειά, συνταξιούχοι που βλέπουν τις συντάξεις τους να εξανεμίζονται, δημόσιοι υπάλληλοι που αδυνατούν να πληρώσουν τις δόσεις του δανείου τους, καταστηματάρχες που έβαλαν λουκέτο, ταρίφες που ξεροσταλιάζουν στις πιάτσες, οι 50.000 υποψήφιοι προς απόλυση από τις ΔΕΚΟ, μικρά αφεντικά που εκμεταλλεύονταν στυγνά τους εργαζόμενούς τους και τώρα δεν τους περιμένει καν το ταμείο ενεργείας, στελέχη επιχειρήσεων που από την γκλαμουριά και τα 4χ4 βρεθήκανε στην ουρά του ΟΑΕΔ,…

Όμως δεν θα βρεις ανάμεσα τους εκείνους που ακόμα ελπίζουν να ρεφάρουν την πτώση του τζίρου των επιχειρήσεων τους με την μείωση του άμεσου και έμμεσού εργατικού κόστους, την ευελιξία του χρόνου εργασίας, την μείωση των αποζημιώσεων, την κατάργηση των Συλλογικών Συμβάσεων Εργασίας. Εκείνους που μέσα από την καταστροφή της μικρής ιδιοκτησίας και των μικροαστών ποντάρουν στην συγκεντροποίηση της παραγωγικής δραστηριότητας στις λίγες δικές τους επιχειρήσεις, εκείνους που ακόμα και εάν η χώρα βγει από το ευρώ όχι μόνο θα κρατήσουν ατόφιο το κεφάλαιο των εκατοντάδων δισεκατομμυρίων ευρών που έχουν φυγαδέψει στο εξωτερικό, αλλά θα το δουν να αποκτά ακόμα μεγαλύτερη αξία στην εσωτερική αγορά. Εκείνους που θα τσεπώσουν μίζες εκατοντάδων χιλιάδων ευρώ βοηθώντας στο ξεπούλημα της δημόσια περιούσιας. Ούτε φυσικά τους διανοούμενους, επίσημους απολογητές του συστήματος και της εξουσίας.

Δυστυχώς δεν θα βρεις και το πιο καταπιεζόμενο και εκμεταλλευόμενο κομμάτι της εργατικής τάξης της χώρας μας, τους μετανάστες εργάτες, που ακόμα προσπαθούν να συνέλθουν από τα ρατσιστικά πογκρόμ στις υποβαθμισμένες γειτονιές της Αθήνας . Δεν θα βρεις και ένα τσούρμο καθαρόαιμούς επαναστάτες του ΚΚΕ, της Άκρας Αριστεράς, της Αναρχίας και της Αυτονομίας (η διαπίστωση αφορά ευτυχώς ένα κομμάτι και όχι το σύνολο αυτών των πολιτικών χώρων), που η περιχαράκωση τους, τους έχει απομακρύνει έτσι και αλλιώς από μια σειρά ταξικούς και κοινωνικούς αγώνες. Αναζητώντας ένα προλεταριάτο, κατ’ εικόνα και ομοίωση των καθαρών, σχεδόν κρυστάλλινων, αναπαραστάσεων που έχουν στο κεφάλι τους, δεν μπορούν παρά να συμμετάσχουν μόνο σ’ αγώνες που διεξάγονται σε περιβάλλον πολιτικής και ιδεολογικής ταύτισης και ασφάλειας, ή απλά να εκθειάζουν όσους αγώνες είναι αρκετά μακριά (όχι μόνο γεωγραφικά αλλά και ως υποκείμενα αγώνα) για να προβάλουν πάνω τους την ιδεοληπτική τους καθαρότητα, αναπαράγοντας ενός νέου τύπου οριενταλισμό. Το προλεταριάτο αναπαριστάται ως μια εξιδανικευμένη κατηγορία έξω από τις αντιφάσεις της σχέσης μισθωτής εργασίας- κεφαλαίου, ως μια εξιδανικευμένη κατηγορία, στην οποία αποδίδεται κάθε φορά ο ρόλος του απριόρι επαναστατικού υποκειμένου: οι μετανάστες, οι προλετάριοι των αραβικών χωρών, οι προλετάριοί του τριτογενή τομέα, η άγρια νεολαία παλιότερα. Ένα τέτοιο προλεταριάτο είναι καθαγιασμένο στην κολυμπήθρα της επαναστατικής ιδεοληψίας και απαλλαγμένο από όλες τις αντιφάσεις και αντιθέσεις που έχει ως τάξη κάθε αυτό και τάξη δια εαυτό, ως τάξη άμεσα χειραγωγούμενη και τάξη εν δυνάμει, μέσα από την ταξική πάλη, χειραφετούμενη.

Είναι αλήθεια πως η καθαρότητα των υποκειμένων των πολιτικών προταγμάτων και των ιδεολογικών αφετηριών απουσιάζει αυτή την στιγμή από την πλατεία Συντάγματος. Όπως άλλωστε απουσίαζε σχεδόν από όλες τις εκκινήσεις των μεγάλων εξεγερτητικών και επαναστατικών στιγμών: Η Παρισινή Κομμούνα ξεκίνησε με την άρνηση του αφοπλισμού της εθνοφρουράς που ήθελε να επιβάλει η ενδοτική- προδοτική κυβέρνηση των Βερσαλλιών με την συμμετοχή των εργατικών αλλά και μικροαστικών στρωμάτων του Παρισιού για να μετατραπεί στο σύμβολό των προλεταριακών επαναστάσεων. Η εξέγερσή του 1905 στην Τσαρική Ρωσία ξεκίνησε με μια εργατική πορεία που δέσποζαν οι εικόνες των αγίων και τα πορτρέτα του τσάρου για να καταλήξει στην πρώτη απόπειρα δημιουργίας των εργατικών σοβιέτ. Στην εξέγερση του Πολυτεχνείου συνυπήρχαν οι ελληνικές σημαίες μαζί με πλακάτ που γράφανε «κάτω η εξουσία» και «γενική απεργία» και αποτέλεσε το σύμβολο του αντιδιδακτορικού αγώνα. Το αργεντινάζο το 2001 αποτέλεσε την εξεγερσιακή συνάντηση των εξαθλιωμένων ανέργων (πικετέρος) με τους μικροαστούς που είδαν να δεσμεύονται οι καταθέσεις τους (κατσαρολέρος) και οδήγησε όχι μονάχα στις λαϊκές συνελεύσεις γειτονίας, αλλά και σε εκατοντάδες καταλυμένες επιχειρήσεις υπό εργατικό έλεγχο.

Η τρελή ροδιά και η σκοτεινιά του κόσμου

Οι ελληνικές σημαίες, οι μούντζες στους πολιτικούς και οι ιαχές «κλέφτες, κλέφτες», το σουλατσάρισμα φασιστών ανάμεσα στο πλήθος, αποτελούν έκφανση από ένα προμήνυμα κινδύνου (κατά Walter Benjamin) , για την έλευση μιας νέας βαρβαρότητας, ενός πολιτικού καθεστώτος εκτάκτου ανάγκης που θα συνοδεύεται από ένα καθεστώς κοινωνικού κανιβαλισμού και αντίστοιχους μεσσιανικούς σωτήρες. Η δημιουργία ηγετών που μέσω της «κάθαρσης» και της διαπόμπευσης των αποδιοπομπαίων τράγων θα ανασυγκροτήσουν την συναίνεση, μέσα από την συστράτευση στην εθνική αναγένεση. Από την άλλη τα συντακτικά χαρακτηριστικά που προσπαθούν να πάρουν και να συγκροτήσουν κάποια ετερόκλητα κομμάτια αυτού του πλήθους, αντανακλάνε τις δυνατότητες και την αναγκαιότητα για την σύσταση ενός νέου, τελείως διαφορετικού προς την πολιτική αντιπροσώπευση της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, πεδίου άσκησης της πολιτικής δύναμης (κατά Hannah Arendt) του πλήθους, ως την μοναδική διέξοδο από τις διάφορες εναλλακτικές που επεξεργάζονται τα κέντρα εξουσίας του κεφαλαίου.

Χωρίς να ξεχνάει κανείς τον συμβολικό, προς το παρόν χαρακτήρα, δεν μπορεί να μην δει ότι σε ένα τμήμα αυτού του πλήθους, συγκροτούνται με αντιφατικό τρόπο όπως είναι φυσικό, μορφές και περιεχόμενα, σαφώς επηρεασμένα από τα προτάγματα του ανταγωνιστικού κινήματος:
Άμεση δημοκρατία, αυτοοργάνωση, άρνηση της διαμεσολάβησης των ΜΜΕ, το ανοικτό περιεχόμενο που αναδιαμορφώνεται μέσα από έναν συνεχή διάλογο, ο εξισωτισμός σε επίπεδο διαδικασιών συνέλευσης (χρόνος ομιλίας, κλήρωση των ομιλητών, τοποθετήσεις ) που λειτουργεί αντιεραρχικά και σε αντιπαράθεση με τους «ειδικούς του πολιτικού λόγου», είναι μερικά από αυτά, που φαίνεται να είναι κατεκτημένα για ένα σημαντικό κομμάτι που παρακολουθεί της διαδικασίες της συνέλευσης της πλατείας Συντάγματος.

Ακόμα παραπέρα ζυμώνονται ιδέες όπως η κατάληψη των μέσων παραγωγής, η αλλαγή του μοντέλου παραγωγής και κατανάλωσης, η αναγκαιότητα επανακαθορισμού των κοινωνικών σχέσεων και της σχέσης της κοινωνίας με την φύση, η ελεύθερη πρόσβαση στα κοινά αγαθά, η αναγκαιότητα ενός νέου πολιτειακού μοντέλου άμεσης δημοκρατίας που να ξεπερνάει τον αντιπροσωπευτικό χαρακτήρα της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ο επαναπροσδιορισμός της έννοίας της πολιτικής και του πολίτη.

Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν υπάρχουν απόψεις και αντιλήψεις που ενώ θα έπρεπε, δεν έχουν μπει στην ατζέντα της ζύμωσης όπως: η κατάργηση της ιδιοκτησίας των μέσων παραγωγής, ο εμπορευματικός χαρακτήρας που έχει σήμερα η παραγωγή και η κατανάλωση, η σχέση της μισθωτής εργασίας και ένα σωρό άλλα. Ή ότι δεν υπάρχουν αντίστοιχα προβληματικά ζητήματα και χαρακτηριστικά που ζυμώνονται προς λάθος κατεύθυνση: μια εθνοκεντρική αντίληψη ανάπτυξης, η ουσιαστική απουσία των μεταναστών που αποτελούν ένα σοβαρό κομμάτι των από κάτω, η μη- κριτική στο ρόλο της εμπορευματικής οικονομίας, η μη ταξική αντίληψη σε σχέση με το ποίος ευθύνεται για το χρέος και την οικονομική κατάσταση (ενώ γίνονται αναφορές στους πολιτικούς και τους τραπεζίτες απουσιάζουν οι αναφορές στους καπιταλιστές και τα αφεντικά), η αντίληψη ότι για την παγκόσμια κρίση ευθύνεται το χρηματοπιστωτικό και όχι το παραγωγικό κεφάλαιο και άλλα πολλά….

Όμως καταρχάς πρόκειται για μια διαδικασία έχει ξεκινήσει εδώ και τρεις βδομάδες και που φυσικά με την μορφή που έχει σήμερα δεν θα μπορέσει να δώσει απαντήσεις αλλά να ανοίξει τα ζητήματα και την δημόσια συζήτηση των από κάτω γύρω από αυτά.

Σαφώς ο δρόμος που έχει να διανύσει όλη αυτή η διαδικασία προς την συγκρότηση ενός πεδίου άσκησης της πολιτικής δύναμης, δεν είναι απλά μεγάλος, ούτε μόνο δύσκολος, μπορεί να είναι και αδιάβατος, μα αυτή την στιγμή δεν φαίνεται να υπάρχει και άλλος, τουλάχιστον για όσους από εμάς μας αφορά η υπόθεση της κοινωνικής απελευθέρωσης και της χειραφέτησης των από κάτω.

Δεν θα μπορούσε να είναι αλλιώς γιατί μονάχα σ’ αυτές τις ρωγμές του χρόνου που διαρρηγνύεται το «κοινωνικό συμβόλαιο» που επιτρέπει στους από πάνω να κυβερνούν και στους από κάτω να ανέχονται την διακυβέρνηση γεννιούνται τα όνειρα της κοινωνικής απελευθέρωσης και οι εφιάλτες του ολοκληρωτισμού. Το Σύνταγμα δεν είναι παρά το σημείο εκκίνησης, χωρίς όμως να προδιαγράφει και μια συγκεκριμένη διαδρομή. Η ορμή της εκτόνωσης της συσσωρευμένης οργής μπορεί να είναι τέτοια που να λειτουργήσει αποσυμπιεστηκά και εν τέλει εκτονωτικά, για ένα πρόσκαιρο διάστημα. Μπορεί η δυνατότητα συγκρότησης δύναμης να χαθεί μέσα στα αντιφατικά και ανερμάτιστα χαρακτηριστικά μιας μάζας που δεν μπορεί να πάρει το χαρακτήρα του πλήθους. Ή τέλος μπορεί να αναδύσει εκείνες της δυνάμεις που θα συγκρουστούν μέσα στο νέο κοινωνικό τοπίο της κρίσης.

Προφανώς και ο ρόλος της πλ. Συντάγματος έχει χρονικό ορίζοντα και αυτός είναι η ψήφιση του μεσοπρόθεσμου προγράμματος και η προσπάθεια για την αποτροπή του. Πρόκειται για ένα κορυφαίο πολιτικό γεγονός πολιτικής ανυπακοής, το οποίο σίγουρα θα σημαδέψει και θα καθορίσει τις πολιτικές και κοινωνικές διαδικασίες για το επόμενο διάστημα. Μια κυβέρνηση που πέφτει κάτω από το βάρος μια λαϊκής διαμαρτυρίας είναι ένα ισχυρό μήνυμα προς τους επίδοξους διαχειριστές της κρατικής εξουσίας. Ο στόχος για μια παλλαϊκή διαδήλωση που θα ακυρώσει την ψήφιση του μεσοπρόθεσμού προγράμματος αποτελεί μια έμπρακτή πράξη λαϊκής απόνομιμοποίησης του πολιτικού συστήματος. Είναι προφανές ότι μπορεί να οδηγήσει όχι μόνο σε εκλογές, αλλά σε συσπείρωση του μπλοκ εξουσίας ώστε αυτό να μπορέσει να επιβάλει τις πολιτικές και οικονομικές του επιλογές μέσα από την σκλήρυνση της καταστολής. Όποια και εάν είναι η έκβαση, η διαδικασία στο Σύνταγμα δεν μπορεί να συνεχιστεί μετά την ψήφιση ή την αποτροπή της ψήφισης του μεσοπρόθεσμου προγράμματος. Δεν θα έχει συγκεκριμένο στόχο και θα εκφυλιστεί. Άρα το στοίχημα μετά τις 15 και τις 28(;) Ιουνίου πρέπει να είναι η διασπορά και η συγκρότηση λαϊκών συνελεύσεων στις γειτονίες της Αθήνας και τις επαρχιακές πόλεις. Λαϊκές συνελεύσεις που διατηρώντας και αναπτύσσοντας τα εργαλεία και το πνεύμα της άμεσης δημοκρατίας του αναδύθηκε στην συνέλευση της πλ. Συντάγματος, θα μπορέσουν να συγκροτήσουν τα πεδία της πολιτικής δύναμης του πλήθους. Βέβαια προϋπόθεση γι’ αυτό είναι από την μια να αποφευχθεί να πάρουν αυτές οι λαϊκές συνελεύσεις των χαρακτήρα των μικρών κοινοβουλίων, στα οποία θα διαγκωνίζονται οι οργανωμένες πολιτικές δυνάμεις που έχουν αναφορά στο κίνημα, και από την άλλη να μπορέσουν να βάλουν πραγματικά υλοποιήσιμους στόχους αντίστασης στις πολιτικές του κεφαλαίου και αυτοοργάνωσης τμημάτων της κοινωνικής αναπαραγωγής και όπου είναι δυνατόν της ίδιας της παραγωγής.

Μονάχα μέσα από την ύπαρξη και τη δράση αυτών των λαϊκών συνελεύσεων και τον προσανατολισμό τους στην σύσταση μορφών κοινωνικής αλληλεγγύης μπορούν να αποφευχθούν τα φαινόμενα του κοινωνικού κανιβαλισμού και τις ρατσιστικής βίας που είδαμε το προηγούμενο διάστημα να εντείνονται μεταφέροντας το πεδίο της αντιπαράθεσης ανάμεσα στους από κάτω. Και εδώ πρέπει να γίνει μεγάλη προσπάθεια για την ισότιμή συμμετοχή των ίδιων των μεταναστών σε αυτές τις διαδικασίες.

Δεν πρέπει να έχουμε καμία αυταπάτη ότι όλα αυτά θα είναι εύκολα και θα υλοποιηθούν γρήγορα. Θα είναι μια αργή και βασανιστική διαδικασία, χωρίς γραμμικό χαρακτήρα, με πισωγυρίσματα και άλματα και πυκνώματα και αραιώσεις των γεγονότων και των διαδικασιών. Και πάνω από όλα χωρίς καμία προδιαγραμμένη προοπτική, ή αίσθηση σιγουριάς για το αποτέλεσμα. Η ανοικτότητα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου εμπεριέχει ευκαιρίες και ρίσκο, ελπίδα και απόγνωση, όμως είναι υπό διαμόρφωση και άρα μας καλεί να πράξουμε, να παράξουμε λόγο και δράση, μορφές και περιεχόμενα τις ήττες και ίσως και τις νίκες μας.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...