Του ΓΙΩΡΓΟΥ Χ.ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ



Από εδώ οι φίλοι της «πλατείας» κι από εκεί οι αντίπαλοί της. Ο διαχωρισμός στην τηλεοπτική σκηνή της κρατικής τηλεόρασης(ΝΕΤ) επεδίωκε καταφανώς να αντικατοπτρίσει (κατ’ άλλους να επιβάλλει) μία υπαρκτή διαίρεση. Οι φίλοι της «πλατείας», όμως, ήραν το διαχωρισμό, δημιουργώντας συνθήκες ιδιότυπης επιθετικότητας εκ μέρους των τριών δημοσιογράφων που διηύθυναν τη συζήτηση.

Νικητής αναδείχθηκε η κοινωνία και ηττημένη η προσπάθεια δημιουργίας «εμφυλίου μεταξύ των κάτω», μεταξύ εκείνων «που δεν έχουν να χωρίσουν τίποτα». Το ίδιο ατελέσφορη παρέμεινε και η προσπάθεια συκοφαντίας των εργαζομένων του Δημοσίου μέσω γενικεύσεων και αφαιρέσεων, ενώ δεν είπε κανείς κουβέντα για τα πολιτικά κόμματα που έπαιξαν και συνεχίζουν να παίζουν το πελατειακό παιχνίδι, αυτό που εξαχρειώνει τον πολίτη, που υποβιβάζει την πολιτική συμμετοχή σε μία κοινή αγοραπωλησία, που καθιστά τη δημοκρατία ένα στημένο παιγνίδι, που διαπαιδαγωγεί την κοινωνία στο ραγιαδισμό, στην ελάσσονα προσπάθεια, στην κουτοπονηριά των λαμόγιων, ενώ καθιστά την αξιοκρατία και την μείζονα προσπάθεια ίδιο των ηλιθίων.

Πρέπει να σταματήσει αυτό; Πρέπει. Πως όμως; Ρίχνοντας στην ανεργία χιλιάδες νέους; Όχι. Απλώς καταργώντας το θεσμισμένο πελατειακό σύστημα και εγκαθιστώντας ένα αυστηρό αξιοκρατικό σύστημα και κυρίως εργασία για όλους. Γιατί δεν το έκανε κανείς;

Κανείς επίσης δεν λέει ότι το πελατειακό σύστημα και η διαφθορά νομιμοποιήθηκαν μέσω της «κοινωνίας του ρίσκου», που εισήγαγαν οι εκσυγχρονιστές του κ. Σημίτη και οι νεοφιλελεύθεροι. Ο διεφθαρμένος πολιτικός, ο παράνομος επιχειρηματίας(ακόμα και οι νονοί της μαφίας) αλλά και ο βαγαπόντης πολίτης δεν ήταν παρά κάποιοι που αναλαμβάνουν τους «κινδύνους» των ενεργειών τους.

Αυτή η αντίληψη εξάλειψε τα ιδεολογικά όρια μεταξύ νομιμότητας και παρανομίας, μεταξύ ηθικότητας και ανηθικότητας. Όλα επιτράπηκαν καθώς βυθίστηκαν στον απόλυτο σχετικισμό. Κι αυτό έχει πλέον εγγραφεί στον πολιτιστικό κώδικα του νεοέλληνα. Αυτό αποεγγράφεται, σήμερα, με βίαιο τρόπο με χειρουργικές επεμβάσεις επί της κοινωνίας και φάρμακα που γίνονται φαρμάκια για τους ανθρώπους.

Αλλά για ποιους ανθρώπους και για ποια κοινωνία μιλάμε; Γνωστός αρθρογράφος εκτιμά ότι δεν υπάρχει κοινωνία, αλλά μόνο άνθρωποι. Ότι η κοινωνία είναι αναλυτικό εργαλείο της αριστεράς! Μήπως σύμφωνα με τη λογική του δεν υπάρχει η συλλογικότητα που ονομάζεται Έθνος, ή ελληνισμός; Γενικά, στην Ευρώπη η κοινωνία εκλαμβάνεται ως εκείνο το σύνολο ανθρωπίνων ατομικοτήτων όπου το συλλογικό Εμείς –το ανθρώπινο- είναι η κεντρομόλος δύναμη και το άτομο η φυγόκεντρος.

Εδώ το Εγώ αντιστοιχεί στην «ποίηση» και το Εμείς στο «έλεος»: «Ποίηση και Έλεος. Ποίηση: απόλαυση προσωπική, σπάνια, μυστική. Έλεος: εγκατάλειψη του εγώ σε όλους τους άλλους υποφέροντες...». Αυτά τα δύο σε κανέναν μεγάλο ποιητή δεν πάνε χώρια επισημαίνει ο Μπωντλαίρ. Αντίθετα, στις ΗΠΑ ο τόνος δεν θα δοθεί στην κοινή «ανθρώπινη ιδιότητα» (Καντ) αλλά σε μια ατομικότητα που ακόμη και όταν προσβλέπει στους άλλους, βλέπει σ’ αυτούς μόνο τον εαυτό της.

Έτσι, ενώ στην Ευρώπη η συλλογικότητα θα είναι ιερή ως πυρήνας του έθνους-κράτους και η λατρεία του Εγώ μια «εκτροπή», μία ιδιώτευση, μία αναχώρηση από την Πόλη, ή έστω ένας τρόπος να βλέπει κανείς «απ’ έξω» τον κόσμο, στις ΗΠΑ το άτομο θα καταστεί «ιερό» μέσω μιας θρησκείας της οποίας ο άνθρωπος θα είναι συγχρόνως και «πιστός και θεός». Άρα, η θέαση της κοινωνίας και του ατόμου είναι κοινωνικο-πολιτισμικό και λιγότερο πολιτικό ζήτημα.

Ο A. Tocqueville στο βιβλίο του «Η Δημοκρατία στην Αμερική» διακρίνει τον εγωισμό από τον εμφανισθέντα κατά τη βιομηχανική επανάσταση «ατομισμό». Ο ατομικισμός σημαίνει την απόσυρση του πολίτη από τη «μεγαλύτερη κοινωνία» προς αυτή της οικογένειας και των φίλων και γρήγορα μετατρέπεται σε πρωτόγονο εγωτισμό που «αποστειρώνει κάθε αρετή από τις αξίες της» και καθιστά αδύνατη τη δημοκρατία.

Συνεπώς, η ματιά του αρθρογράφου μας έχει μία ιδεολογική αφετηρία, αυτή του δυτικού βιομηχανικού ατομικισμού και συγκεκριμένα του αμερικάνικου. Αντιθέτως, για μας η πολιτιστική διαδικασία, που είναι η ενσωμάτωση των κοινωνικών περιορισμών και κανόνων από ένα άτομο, έχει μία ιστορία. Γιατί η σχέση μεταξύ ατόμου και συλλογικότητας, Εγώ και Εμείς είναι η σχέση ζωικού και ανθρώπινου.

Η συλλογικότητα και το κοινωνικό είναι η άρση του ανθρώπου από τη ζωική στην ανθρώπινη κατάσταση. Σ’ αυτή την κατεύθυνση ο Ντυρκαίμ εκτιμά ότι οι ανθρώπινες ατομικότητες δια του καταμερισμού της εργασίας συνειδητοποιούν τις διακεκριμένες τους προσωπικότητες. Ο ίδιος πάντως λέει πως η «ιερότης των προσώπων», τα ατομικά δικαιώματα και οι υποχρεώσεις έχουν γίνει η σύγχρονη θρησκεία όπου «ο άνθρωπος είναι ταυτοχρόνως και πιστός και θεός».

Και ο Ντυρκαίμ καταλήγει επισημαίνοντας ότι «το άτομο είναι παράγωγο μάλλον της κοινωνίας [δηλαδή μια ιδιαίτερη παράσταση στη σύγχρονη συλλογική συνείδηση] παρά αιτία της», ο ατομισμός είναι «κοινωνικό προϊόν όπως όλες οι ηθικές…».

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...