Μνημονιακή δημοκρατία: ένα κακόηθες μελάνωμα
Υπήρχε μια εποχή που ο Βενιζέλος επικαλείτο ως και το Νίκο Πουλαντζά, ψάχνοντας τρόπους αντιμετώπισης της κρίσης της δημοκρατίας. Ύστερα ήρθε το Μνημόνιο, οι πανηγυρισμοί για την ψήφιση του Μεσοπρόθεσμου και η βίαιη εκκένωση από τα ΜΑΤ της πλατείας Συντάγματος -συνέχεια του «διαλόγου» Βενιζέλου-Αγανακτισμένων με άλλα μέσα. Κάπως έτσι, από την αναζήτηση φαρμάκου για την κρίση, περάσαμε στη διευθέτησή της μέσω χημικού πολέμουΤου Δημοσθένη Παπαδάτου-Αναγνωστόπουλου
Ενώ η κοινοβουλευτική πλειοψηφία ετοιμαζόταν να υπερψηφίσει το Μεσοπρόθεσμο, γράφοντας στα παλαιότερα των υποδημάτων της την κοινωνική κατακραυγή, ο Αντιπρόεδρος της κυβέρνησης επιδιδόταν σε μια ακόμα δωρεάν διάλεξη περί κρίσης της αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας. Περιττός κόπος. Θα μπορούσε απλώς να είχε μοιράσει στο σώμα σελίδες από το μνημείο ξύλινου λόγου που εξέδωσε το 2008, υπό τον τίτλο «Προς μία μετα-αντιπροσωπευτική δημοκρατία. Οι θεσμικές προϋποθέσεις μιας άλλης πολιτικής» (εκδ. Πόλις). Τα ίδια έγραφε εκεί από τότε: «Οι θεσμοί στο σύνολό τους έχουν χάσει το τεκμήριο πολιτικής και θεσμικής αντιπροσώπευσης της κοινωνίας των πολιτών (...) Το πρόβλημα της σύγχρονης πολιτικής δεν είναι μόνον ή πρωτίστως θεσμικό. Στο θεσμικό όμως επίπεδο πρέπει να διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις για την επάνοδο στην πολιτική και την προάσπισή της στη συνείδηση των πολιτών».
Το πόσο δωρεάν είναι οι διαπιστώσεις περί κρίσης και τι προϋποθέσεις για συμμετοχή δημιουργούν, όπως λειτουργούν επί των ημερών του, η Βουλή και οι άλλοι μηχανισμοί του κράτους, το εικονογραφούν, τόσο η κοινή εμπειρία όλων αυτών των μηνών, όσο και δυο στιγμιότυπα από την πνιγμένη στα χημικά 29η Ιουνίου.
Το πρώτο είναι από τη Βουλή - όχι δηλαδή από κάποιο αμφιθέατρο, όπου τέλος πάντων συνηθίζεται η σωματοποίηση της πολιτικής αντιπαλότητας. Τετάρτη μεσημέρι, λοιπόν, προτού ο μεταμελημένος Αθανασιάδης τελειώσει τη φράση ψηφίζω υπέρ, οι παρακαθήμενοι κυβερνητικοί ξεσπούν σε χειροκροτήματα πανηγυρικής δικαίωσης. Μέσα στην ευχάριστη αναστάτωση, και σε ένδειξη γνήσιας χαράς, ο βουλευτής Ηλείας του ΠΑΣΟΚ Κατρίνης σκύβει προς τον ανανήψαντα και τον φιλά εγκαρδίως, λες και με την υπερψήφιση επικυρώθηκε κάποιο Συμβόλαιο Τιμής. Ο εσαεί Υπάκουος, λοιπόν, καλωσορίζει τον παρά λίγο Αποσκιρτήσαντα πίσω στην Πράσινη Συντροφία, εκεί δηλαδή όπου ανήκε πάντα η ψυχή του. Χάρη στη μεταμέλειά του, η πράσινη Συντροφία νικούσε τελικά τη Γαλάζια χωρίς σοβαρές απώλειες· και καθώς ο Κανονισμός της Βουλής απαγορεύει μέσα στην αίθουσα πούρα και σαμπάνιες για τα επινίκια, ένα φιλί ήταν το ελάχιστο για τη συμβολή σε μια τέτοια νίκη. Η νίκη δεν είναι άλλη από την αλλαγή του καθεστώτος ιδιοκτησίας της δημόσιας περιουσίας για τις επόμενες δεκαετίες. Είναι να απορεί κανείς, ποιος νοήμων νιώθει ακόμα να εκπροσωπεί τις αγωνίες του ένας Κατρίνης - τη δε συμβολή του Αθανασιάδη στην καταξίωση της πολιτικής ούτε καν τη συζητώ...
Το δεύτερο περιστατικό έλαβε χώρα στην πλατεία Συντάγματος -κι εδώ πρόκειται για τον ορισμό της σωματοποίησης της πολιτικής. Μέσα στη Βουλή, ο Βενιζέλος επιπλήττει διακριτικά τον Τσίπρα να μη μιλά στο όνομα των Αγανακτισμένων: ως γνωστόν, το καπέλωμα από το κράτος είναι το ανώτερο στάδιο της λογικής του αντι-καπελώματος. Έξω από τη Βουλή, όμως, κουμάντο κάνουν τα ΜΑΤ. Τα ΜΑΤ εκκενώνουν, λοιπόν, την Πλατεία, ενεργώντας βάσει σχεδίου, όπως καταγγέλλουν οι Αγανακτισμένοι, και αφήνοντας πίσω συντρίμμια και πνιγμένους στα χημικά. Οι πέτρες στις σκηνές (!), ο αιμόφυρτος διαδηλωτής και το χημικό σύννεφο που δημιουργούν (και εκεί), είναι απλώς η ιδιαίτερη πινελιά στο σχέδιο, από ένα σώμα που, άλλοτε κατ΄εντολήν και άλλοτε αυτονομημένο, δρα συστηματικά ως ένοπλη συμμορία, συνδυάζοντας τη δουλειά με τη διασκέδαση. Πρόκειται, όπως μάλλον θα το έθετε και ο Αντιπρόεδρος, για την υλική αποτύπωση της μετα-αντιπροσωπευτικότητας του κράτους. Κι εδώ δεν είναι ν΄απορεί κανείς: οι προϋποθέσεις της συμμετοχής στην πολιτική, για τις οποίες ανησυχεί ρητορικά ο Βενιζέλος, διασφαλίζονται πια από το κράτος μόνο (ή κυρίως) όπου η συμμετοχή αυτή δεν είναι παρά συμπλήρωμα των κρατικών σχεδιασμών.
Είναι βέβαιο ότι ο ακαδημαϊκός και ο άνθρωπος Βενιζέλος διαφωνούν με τέτοιες αγριότητες: «Δεν αναφέρομαι σε ένα κράτος-εργαλείο που λειτουργεί σε αντιδιαστολή προς την κοινωνία ή πολύ περισσότερο ως αντίπαλός της, αλλά στο κράτος ως συμπύκνωση του συσχετισμού των ίδιων των κοινωνικών δυνάμεων, όπως θα έλεγε πριν από τριάντα και πλέον χρόνια ο Νίκος Πουλαντζάς. Μιλώ συνεπώς για ένα ΄αντικρατικιστικό΄ κράτος που διασφαλίζει την πολιτική έκφραση και αντιπροσώπευση, κυρίως όμως με τη συμμετοχή της κοινωνίας», σημειώνει προ τριετίας στο ίδιο βιβλίο. Τι κρίμα, όμως, που με τα κοράκια της αγοράς να εποφθαλμιούν τις δημόσιες επιχειρήσεις, τον δε Παπαχελά να ψάχνει εναγωνίως statesman εδώ και ένα χρόνο, το κράτος του οποίου προϊσταται ο Βενιζέλος δεν συμμερίζεται πια τέτοιες κοινωνικές ευαισθησίες. Και τι κρίμα που η αντίληψη περί εθνικής ευθύνης που προπαγανδίζει ο Αντιπρόεδρος κάνει το κράτος να μοιάζει όλο και περισσότερο με απεχθές εργαλείο: αναδιανομής υπέρ του κεφαλαίου, μόνωσης και βίας επί της πολιτικής διαφωνίας· ένα εργαλείο εχθρικό προς το δημοκρατικό σοσιαλισμό που οραματίζεται ο Πουλαντζάς, ολοένα και πιο θωρακισμένο απέναντι στην εργασία, παράγοντα διαρκούς όξυνσης της κρίσης αντιπροσώπευσης και υποδοχέα, όλο και συχνότερα, των πιο αυταρχικών αντιλήψεων περί κυριαρχίας του Καρλ Σμιτ.
Το βιβλίο του 2008 πάλιωσε, λοιπόν. Καθώς ήρθε η στιγμή για το καινούριο, νομίζω πως το «Κακόηθες Μελάνωμα» θα του πήγαινε μια χαρά.
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
