Tου Johann Hari από την Independent.
(Σε ελεύθερη απόδοση από το ιστολόγιο: Παραλληλογράφος)
Φανταστείτε μία εξέχουσα προσωπικότητα να κατηγορείται, όχι για το βιασμό μίας καμαριέρας ξενοδοχείου, αλλά γιατί οδήγησε την ίδια σε λιμοκτονία, και την οικογένειά της σε θάνατο.
Μερικές φορές, η πιο αποκαλυπτική πλευρά της ακατάληπτης οχλαγωγίας των ειδήσεων, που προβάλλονται καθημερινώς 24 ώρες το εικοσιτετράωρο, είναι η ίδια η σιωπή. Συχνά τα πιο σημαντικά γεγονότα κρύβονται κάτω από το θόρυβο, χωρίς καμία αναφορά ή συζήτηση γι’ αυτά.
Ετσι το γεγονός ότι ο Ντομινίκ Στρος-Καν, ο πρώην επικεφαλής του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ), κατηγορείται για το βιασμό μίας καμαριέρας σε ένα δωμάτιο ξενοδοχείου της Νέας Υόρκης – είναι δικαίως– σημαντικό νέο. Αλλά φανταστείτε μία εξέχουσα προσωπικότητα να κατηγορείται όχι για το βιασμό μιας καμαριέρας, αλλά για τη λιμοκτονία της ίδιας, των παιδιών της, των γονιών της και χιλιάδων άλλων ανθρώπων. Αυτό έχει κάνει το ΔΝΤ σε αθώους ανθρώπους στο πρόσφατο παρελθόν. Και αυτό θα ξανακάνει αν δεν μετασχηματιστεί ριζικά. Αλλά αυτό το γεγονός αποσιωπείται.
Για να γίνει κατανοητή αυτή η ιστορία, θα πρέπει να πιάσουμε το νήμα από τη γέννηση του ΔΝΤ. Το 1944, τα κράτη που βρέθηκαν να νικούν στο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο συγκεντρώθηκαν σε ένα ξενοδοχείο στην αγροτική περιοχή του New Hampshire για να μοιραστούν τα συντρίμια. Με μερικές αξιοσέβαστες εξαιρέσεις, όπως τον βρετανό οικονομολόγο John Maynard Keynes, οι διαπραγματευτές ήταν αποφασισμένοι να πράξουν ένα πράγμα. Ήθελαν να δημιουργήσουν ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα που θα εξασφάλιζε ότι θα λάμβαναν τη μερίδα του λέοντος από τα χρήματα και τους πόρους του πλανήτη. Ίδρυσαν μία σειρά από θεσμούς σχεδιασμένους γι’ αυτόν το σκοπό – οπότε γεννήθηκε το ΔΝΤ.
Η επίσημη εργασία του ΔΝΤ ακούγεται απλή και ελκυστική. Υποτίθεται ότι υπάρχει για να διασφαλίζει ότι τα φτωχά κράτη δε θα περιπέσουν σε χρέη, και αν αυτό συμβεί, να τα βοηθήσει να ορθοποδήσουν με δάνεια και οικονομική εμπειρογνωμοσύνη. Παρουσιάζεται ως ο καλύτερος φίλος και φρουρός του φτωχού κόσμου. Αλλά πέρα από τη ρητορική, το ΔΝΤ σχεδιάστηκε για να κυριαρχηθεί από μία χούφτα πλούσιων κρατών – και, συγκεκριμένα, από τους τραπεζίτες τους και τους οικονομικούς κερδοσκόπους. Σκοπός του ΔΝΤ είναι να εργάζεται για τα συμφέροντα τους, σε κάθε του βήμα.
Ας δούμε με ποιον τρόπο συμβαίνει αυτό. Στη δεκαετία του 1990, το μικρό κράτος του Μαλάουι στη νοτιο-ανατολική Αφρική αντιμετώπισε σοβαρά οικονομικά προβλήματα αφού υπέστη μία από τις χειρότερες επιδημίες HIV-AIDS στον κόσμο και επέζησε μίας φρικτής δικατορίας. Έτσι χρειάστηκε να απευθυνθεί για βοήθεια στο ΔΝΤ. Αν το ΔΝΤ έπαιζε τον επίσημο ρόλο του, θα έδινε δάνεια και θα καθοδηγούσε το κράτος να αναπτυχθεί με τον ίδιο τρόπο που έγινε με τη Βρετανία και τις ΗΠΑ και κάθε άλλη επιτυχημένη χώρα όπου χρειάστηκε να γίνει αυτό– προστατεύοντας τις υποτυπώδεις βιομηχανίες, επιδοτώντας τους αγρότες και επενδύοντας στην εκπαίδευση και την υγεία του λαού του.
Έτσι θα φαινόταν ότι είναι ένας θεσμός που τον απασχολούν οι απλοί άνθρωποι – και που είναι υπόλογος σε αυτούς. Αλλά το ΔΝΤ έκανε κάτι πολύ διαφορετικό. Δήλωσε ότι θα παρείχε βοήθεια μόνο αν το Μαλάουι συμφωνούσε στις «διαρθρωτικές προσαρμογές» που απαιτούσε το ΔΝΤ. Διέταξαν το Μαλάουι να ξεπουλήσει οτιδήποτε διέθετε το κράτος σε ιδιωτικές επιχειρήσεις και κερδοσκόπους και να περικόψει τις παροχές στο λαό. Απαίτησαν να σταματήσουν οι επιδοτήσεις λιπασμάτων, παρόλο που ήταν η μόνη πιθανότητα να καταφέρουν να καλλιεργήσουν οτιδήποτε οι αγρότες – δηλαδή ο περισσότερος πληθυσμός – στο αδύναμο και μη παραγωγικό έδαφος της χώρας. Ζητήθηκε από το κράτος να θέσει ως προτεραιότητά του την πληρωμή των διεθνών τραπεζιτών παρά των κατοίκων του Μαλάουι.
Οπότε όταν το 2001 το ΔΝΤ ανακάλυψε ότι η κυβέρνηση του Μαλάουι είχε αποθηκεύσει μεγάλες ποσότητες σιτηρών για την περίπτωση αποτυχίας της σοδειάς, τους διέταξε να το ξεπουλήσουν σε ιδιωτικές εταιρίες άμεσα. Ζήτησαν από το Μαλάουι να ιεραρχήσει σωστά τις προτεραιότητές του χρησιμοποιώντας τα έσοδα για να ξεπληρώσει άμεσα ένα δάνειο μίας μεγάλης τράπεζας που το ΔΝΤ είχε ζητήσει να πάρει εξαρχής, με τόκο 56 τοις εκατό ετησίως. Ο πρόεδρος του Μαλάουι διαμαρτυρήθηκε έντονα και απάντησε ότι αυτό ήταν επικίνδυνο. Αλλά δεν είχε πολλές επιλογές. Τα σιτηρά πουλήθηκαν και οι τράπεζες πληρώθηκαν.
Τον επόμενο χρόνο, οι σοδειές απέτυχαν. Η κυβέρνηση του Μαλάουι δεν είχε σχεδόν τίποτα να δώσει. Ο πεινασμένος λαός περιορίστηκε στο να τρώει καρπούς από δέντρα και τυχόν αρουραίους που μπορούσε να αιχμαλωτίσει. Το BBC τον περιέγραψε ως το «χειρότερο λιμό που είχε υπάρξει ποτέ» στο Μαλάουι. Είχε υπάρξει μία πολύ χειρότερη σοδειά το 1991-2, αλλά δεν είχε κατάληξει σε λιμό επειδή η τότε κυβέρνηση είχε αποθέματα σιτηρών να διανείμει. Ενώ τώρα τουλάχιστον 1000 αθώοι άνθρωποι πέθαναν από την πείνα.
Εξαιτίας του μεγέθους του λιμού, το ΔΝΤ ανέστειλε 47 εκατομμύρια βοήθειας, επειδή η κυβέρνηση είχε «καθυστερήσει» στην υλοποίηση των μαρκετίστικων «αναμορφώσεων» που είχαν οδηγήσει στην καταστροφή. Η ActionAid, ηγέτιδα δύναμη στην παροχή βοήθειας στο συγκεκριμένο χώρο, διεξήγαγε αυτοψία σχετικά με το λιμό. Συμπέρανε ότι το ΔΝΤ «φέρει ευθύνη για την καταστροφή.»
Μετά την καταστροφή εξαιτίας της λιμοκτονίας, το Μαλάουι έκανε κάτι που οι φτωχές χώρες υποτίθεται ότι δεν πρέπει να κάνουν. Είπε στο ΔΝΤ να φύγει. Ξαφνικά ελεύθερο να λογοδοτήσει μόνο στον ίδιο του το λαό παρά σε ξένους τραπεζίτες, το Μαλάουι απαξίωσε όλες τις «συμβουλές» του ΔΝΤ, κι επανέφερε τις επιδοτήσεις λιπασμάτων, μαζί με μία σειρά υπηρεσιών προς τους πολίτες του. Μέσα σε δύο χρόνια, η χώρα μεταμορφώθηκε από ζητιάνο σε χώρα με περίσσευμα και παρείχε βοήθεια με τρόφιμα στην Ουγκάντα και τη Ζιμπάμπουε.
Ο λιμός του Μαλάουι θα έπρεπε να είναι μία μακρινή κραυγή προειδοποίησης για σένα και για μένα. Η υποταγή των συμφερόντων των απλών ανθρώπων σε τραπεζίτες και κερδοσκόπους προκάλεσε τον λιμό εκεί. Μέσα σε λίγα χρόνια, έχει καταστρέψει την παγκόσμια οικονομία για όλους μας.
Στην ιστορία του ΔΝΤ, αυτή η διήγηση δεν είναι η εξαίρεση: είναι ο κανόνας. Η οργάνωση αναλαμβάνει φτωχές χώρες, υπόσχεται ότι έχει το «φάρμακο» που θα τις θεραπεύσει – και μετά τις ποτίζει δηλητήριο. Κάθε φορά που ταξιδεύω σε φτωχά μέρη του κόσμου βλέπω τις πληγές που έχουν αφήσει «οι διαρθρωτικές προσαρμογές» του ΔΝΤ παντού, από το Περού μέχρι την Αιθιοπία. Ολόκληρες χώρες έχουν καταρρεύσει μετά την υπαγωγή τους στο ΔΝΤ – με πιο γνωστές περιπτώσεις την Αργεντινή και την Ταϊλάνδη στη δεκαετία του 1990.
Δείτε μερικές από τις μεγαλύτερες επιτυχίες του οργανισμού. Στην Κένυα, το ΔΝΤ επέμεινε να εισάγει η κυβέρνηση αμοιβές για επισκέψεις σε γιατρούς – οπότε ο αριθμός γυναικών που αναζήτησαν βοήθεια ή συμβουλή για σεξουαλικά μεταδιδόμενες ασθένειες έπεσε κατά 65%, σε μία από τις χώρες που μαστίζονται περισσότερο από το AIDS παγκοσμίως.
Στη Γκάνα, το ΔΝΤ επέμεινε να εισάχθούν από την κυβέρνηση δίδακτρα στα σχολεία – και ο αριθμός των αγροτικών οικογενειών που είχαν την οικονομική δυνατότητα να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο μειώθηκε κατά 2/3. Στη Ζάμπια, το ΔΝΤ επέμεινε να γίνει περικοπή πόρων για την υγεία – και διπλασιάστηκε η βρεφική θνησιμότητα. Κατά παράδοξο τρόπο, αποδείχτηκε ότι το να δίνεις τα χρήματα της χώρας σε ξένους τραπεζίτες, παρά στον ίδιο σου το λαό, δεν είναι καθόλου καλή στρατηγική ανάπτυξης.
Ο βραβευμένος με Νόμπελ οικονομολόγος Joseph Stiglitz συνεργάστηκε με το ΔΝΤ για περισσότερο από μία δεκαετία, μέχρι που παραιτήθηκε και πλέον καταγγέλει τις παρατυπίες του. Μου είπε πριν λίγα χρόνια: «Όταν το ΔΝΤ φτάσει σε μία χώρα, ενδιαφέρεται μόνο για ένα πράγμα: «Πώς θα βεβαιωθούμε ότι θα πληρωθούν οι τράπεζες και τα οικονομικά ιδρύματα…;» Το ΔΝΤ παρέχει δουλειά στους [οικονομικούς] κερδοσκόπους. Δεν τους ενδιαφέρει η ανάπτυξη, ή ο τρόπος βοήθειας για να βγει μία χώρα από τη φτώχεια.»
Μερικοί αποκαλούν το ΔΝΤ «ασυνεπές», καθώς το ίδρυμα υποστηρίζει τεράστιες κρατικά επιχορηγούμενες τράπεζες με απαλλαγές για τον πλούσιο κόσμο, ενώ απαιτούν παύση κάθε κρατικής χρηματοδότησης προς το φτωχό λαό. Αλλά αυτό είναι μόνο μία αντίφαση αν σκεφτούμε το βασίλειο των διανοητικών ιδεών, παρά τα οικονομικά συμφέροντα. Σε κάθε περίπτωση, το ΔΝΤ κάνει αυτό που θα αποφέρει περισσότερα χρήματα στους τραπεζίτες και τους κερδοσκόπους. Αν οι πλούσιες κυβερνήσεις δώσουν στις τράπεζες χρήματα για το τίποτα με «εκχωρήσεις», τότε υπέροχα. Είναι απόλυτα συνεπές.
Μερικοί ισχυρίζονται ότι ο Στρος-Καν ήταν ένας «αναμορφωτής» που άλλαξε το ΔΝΤ αφότου το ανέλαβε το 2009. Σίγουρα, υπήρξε μία αλλαγή στη ρητορική –αλλά εκτεταμένες μελέτες της Dr Daniela Gabor του Πανεπιστημίου του West England έδειξαν ότι η ουσία βρίσκεται όπως πάντα στο κέρδος.
Ας πάρουμε ως παράδειγμα, την Ουγγαρία. Μετά τη χρεοκοπία του 2008, το ΔΝΤ την εγκωμίασε που έμεινε στον αρχικό της στόχο ελλείμματος περικόπτοντας τις δημόσιες παροχές. Οι τρομαγμένοι Ούγγροι απάντησαν διώχνοντας την κυβέρνηση και επιλέγοντας ένα κόμμα που υποσχέθηκε να κάνει τις τράπεζες να πληρώσουν για την κρίση που δημιούργησαν. Εισήγαγαν εισφορά 0.7 τοις εκατό στις τράπεζες (4 φορές μεγαλύτερο από οπουδήποτε αλλού). Το ΔΝΤ τρελάθηκε! Είπαν ότι αυτό ήταν «πολύ διαστρεβλωτικό» για τις δραστηριότητες των τραπεζών– αντίθετα με τις «εκχωρήσεις» φυσικά – και φώναζε ότι θα αναγκαστούν να φύγουν οι τράπεζες από τη χώρα. Το ΔΝΤ σταμάτησε ολόκληρο το πρόγραμμα του για την Ουγγαρία για εκφοβισμό.
Δεν είναι μόνο ο Στρος-Καν που θα πρέπει να δικαστεί. Είναι ο θεσμός που ο ίδιος διοικεί. Υπάρχει μία άσκοπη συζήτηση στον τύπο σχετικά με το ποιος θα είναι ο επόμενος επικεφαλής του ΔΝΤ, σαν να συζητάμε ποιος θα πρέπει να διοικεί το τοπικό συμβούλιο γαλακτοκομίας. Αλλά αν λαμβάναμε σοβαρά υπόψη μας την ισότητα των ανθρώπων και θυμόμασταν όλους τους ανθρώπους που πτώχευσαν, που πείνασαν και σκοτώθηκαν από αυτό το θεσμό – θα συζητούσαμε για την καθιέρωση της Επιτροπής Αλήθειας και Συμφιλίωσης – και πώς να απαλλαχτούμε από το ΔΝΤ εντελώς και να ξεκινήσουμε από την αρχή.
Αν ο Στρος-Καν κριθεί ένοχος (για το αδίκημα), υποψιάζομαι ότι ξέρω πώς συνέβη. Πρέπει να μπέρδεψε την καμαριέρα με μία φτωχή χώρα που βρίσκεται σε οικονομική αναταραχή. Σε τελική ανάλυση έχει επιτραπεί σε επικεφαλής του ΔΝΤ να τις βιάζουν (τις φτωχές χώρες) χωρίς συνέπειες εδώ και χρόνια.>
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
