Η Τουρκία εντάχθηκε στο ΝΑΤΟ στις αρχές του ψυχρού πολέμου, έτσι ώστε να έχει τη προστασία της Αμερικής σε περίπτωσης σοβιετικής επίθεσης. Εκείνη την εποχή, η Τουρκία ήταν στη πρώτη γραμμή. Σήμερα όμως, η ηγεσία της επιδιώκει μια ανεξάρτητη πολιτική στα διεθνή ζητήματα, καθώς και στα ζητήματα της ασφάλειάς της. Η όλο και αυξανόμενη αυτοπεποίθηση των Τούρκων όμως, αρχίζει και δημιουργεί προβλήματα στη συνοχή της Βορειοατλαντικής συμμαχίας.

Η συνεργασία μεταξύ ΝΑΤΟ και ΕΕ παραμένει στάσιμη, κυρίως εξαιτίας διαφωνιών με τη Τουρκία λόγω του ζητήματος της διχοτομημένης Κύπρου. Επίσης, σε αντίθεση με τα υπόλοιπα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ, η Τουρκία επιμένει πως το Ιράν και η Συρία δεν πρέπει να θεωρούνται ως απειλές. Στη κορύφωση της κρίσης στη Λιβύη, την ώρα που το ΝΑΤΟ ετοίμαζε την επέμβασή του, ο Τούρκος πρωθυπουργός Tayyip Erdoğan τοποθετούνταν εναντίον μιας στρατιωτικής δράσης.

Το αποτέλεσμα είναι πολλοί να θεωρούν ότι η Τουρκία στρέφει τη πλάτη της στη Δύση. Πιο ακριβές όμως είναι το γεγονός ότι η Τουρκία επεκτείνει τον ορίζοντά της. Μπορεί να δημιουργεί ανησυχίες στο ΝΑΤΟ, αλλά η στάση της είναι μια ισορροπία μεταξύ της αφοσίωσής της στη Συμμαχία, και τα εθνικά της συμφέροντα.

Οι πολιτικοί στρατηγιστές της Τουρκίας άρχισαν να θέτουν νέους στόχους, αφού η γεωπολιτική κατάσταση έχει αλλάξει μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου. Η αναζήτηση της δημοκρατίας στη Μέση Ανατολή, σε συνδυασμό με τη τουρκική πολιτική περί μηδενικών προβλημάτων με τους γείτονες της, έχουν συντελέσει σε μια νέα διεθνή οπτική. Αυτό που κάνουν οι Τούρκοι είναι να δίνουν περισσότερη έμφαση στις οικονομικές ευκαιρίες και στην «ήπια ισχύ», παρά στο παλιότερο μοντέλο της «σκληρής ισχύος».

Μια βασική συνέπεια αυτής της νέας στάσης της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής, είναι η αλλαγή στις ισορροπίες μεταξύ του στρατιωτικού και του πολιτικού κατεστημένου της χώρας. Παράλληλα, αλλάζουν και οι ισορροπίες της Τουρκίας με τη Δύση.

Τα παλιά χρόνια, η Τουρκία συνδέονταν με τη Δύση αμυντικά. Ήταν όμως μια σχέση ασύμμετρη. Η Τουρκία ήταν «καταναλώτρια ασφάλειας» και εξαρτημένη από τη Δύση. Οι εξωτερικές επιλογές της περιορίζονταν από την ανάγκη της χώρας να παραμένει σε ταύτιση με τον πάροχο της ασφάλειάς της.

Σήμερα όλα αυτά έχουν αλλάξει εξαιτίας της μείωσης των απειλών. Η Τουρκία δεν χρειάζεται πλέον να πορεύεται σε αγαστή συνεργασία με τη Δύση. Επιπλέον, το μειωμένο ενδιαφέρον των Τούρκων για θέματα εδαφικής ακεραιότητας, έχουν μειώσει και την επιρροή της Δύσης. Έτσι , η χαλάρωση στα ζητήματα διεθνούς ασφάλειας έχει κάνει πιο ελεύθερη τη χάραξη της νέας τουρκικής εξωτερικής πολιτικής.

Θα ήταν λάθος να θεωρήσουμε πως η Άγκυρα απομακρύνεται από το ΝΑΤΟ. Παραμένει δραστήριο και με μεγάλη επιρροή μέλος, το οποίο συνεχίζει να προσμένει οφέλη από τη συμμετοχή του. Ο αμυντικός προϋπολογισμός της Τουρκίας ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του ΝΑΤΟ περί 2% του συνολικού ΑΕΠ μιας χώρας, και υπογραμμίζει την αφοσίωση της Άγκυρας στη Συμμαχία.

Παράλληλα, η Τουρκία στέλνει στρατεύματα στις διάφορες ΝΑΤΟικές επιχειρήσεις, κυρίως στο Αφγανιστάν. Ο ρόλος της Τουρκίας μέσα στη Συμμαχία είναι πολύ πιο δραστήριος από πολλά άλλα κράτη μέλη.

Η Τουρκία ωθεί το ΝΑΤΟ στο να προσαρμοστεί σε νέες προκλήσεις ασφάλειας, παραμένοντας όμως σταθερή στις πυρηνικές πολιτικές της Συμμαχίας. Είναι μια από τις 6 χώρες του ΝΑΤΟ που επί 40 χρόνια έχουν φιλοξενήσει αμερικανικά τακτικά πυρηνικά όπλα, όπως τη βόμβα βαρύτητας 90 B61. Επί πολλά χρόνια η Τουρκία συμφωνούσε στην ανάγκη πυρηνικής αποτροπής.

Σήμερα, η Τουρκική θέση πάει κόντρα σε αυτήν της Γερμανίας, της Ολλανδίας και του Βελγίου, που υποστηρίζουν την απομάκρυνση των πυρηνικών όπλων των ΗΠΑ από το έδαφός τους. Η Τουρκία επιμένει ότι τέτοιες αποφάσεις δεν πρέπει να λαμβάνονται μονομερώς, και πως χρειάζεται γενική συναίνεση προκειμένου να τροποποιηθεί η πυρηνική πολιτική της Συμμαχίας.

Παράλληλα, η Τουρκία είναι δραστήρια στη τρέχουσα πυρηνική αναθεώρηση του ΝΑΤΟ, που έχει σκοπό την ισορρόπηση των πυρηνικών και συμβατικών δυνατοτήτων της Συμμαχίας, και που θέλει να ξεκαθαρίσει το ρόλο της πυραυλικής άμυνας. Οι Τούρκοι υποστηρίζουν οποιοδήποτε πρόγραμμα θα ενίσχυε τη Νατοϊκή ασφάλεια. Ανησυχούν όμως για ένα πυραυλικό αμυντικό σύστημα που θα στοχοποιούσε τις γειτονικές τους χώρες.

Το αποτέλεσμα των παραπάνω είναι πως οι Τούρκοι θέτουν τρεις όρους για να συμφωνήσουν σε ένα τέτοιο πρόγραμμα:

Πρώτον, το σύστημα θα πρέπει να λαμβάνει υπόψη τις τρέχουσες απειλές ασφάλειας, βασιζόμενο στις πυραυλικές δυνατότητες των μη Νατοϊκών χωρών.

Δεύτερον, θα πρέπει να καλύπτει το σύνολο των εδαφών της Τουρκίας.

Τρίτον, επειδή η Τουρκία δεν επιθυμεί να αποτελεί το μέτωπο στη Μ. Ανατολή, όπως ήταν στη διάρκεια του ψυχρού πολέμου, αντιτίθεται σθεναρά στη πυραυλική στοχοποίηση του Ιράν και της Συρίας.

Η σημερινή Τουρκία βλέπει τη συμμετοχή της στο ΝΑΤΟ ως ένα μόνο μέρος μιας ευρύτερης πολιτικής ασφάλειας. Η κυβέρνησή της επιδιώκει έναν πιο ισχυρό ρόλο στα διεθνή πράγματα, και ως εκ τούτου οι πολιτικές της δεν ταυτίζονται πάντα με τις υπόλοιπες χώρες μέλη του ΝΑΤΟ. Βέβαια, σε τελική ανάλυση, η Τουρκία κάθε άλλο παρά να υπονομεύσει το ΝΑΤΟ θέλει. Αντιθέτως, ο σκοπός της Άγκυρας είναι πως η θέση της μέσα στη Συμμαχία θα πρέπει να καταστήσει το ΝΑΤΟ πιο φιλικό προς τις δικές της επιδιώξεις.

S.A.-Project Syndicate