του Βασίλειου Κ. Καλτσά



Η παρατεταμένη οικονομική κρίση που βιώνει η χώρα μας έχει φέρει στο φως όλες τις παθογένειες που χαρακτηρίζουν το σημερινό κοινωνικό γίγνεσθαι. Και ενώ η δημόσια συζήτηση δείχνει να εξαντλείται στην οικονομική διάσταση και μόνο του προβλήματος, η οπτική αυτή θα μπορούσαμε να πούμε ότι είναι μονομερής και ιδεολογικά επικαθορισμένη, καθώς εξοβελίζει από τον δημόσιο λόγο άλλες, πιο σημαντικές πτυχές της σημερινής κρίσης.

Και αυτό γιατί η σημερινή κρίση είναι πρωτίστως πολιτική. Εδώ ο όρος πολιτική χρησιμοποιείται με την πρωταρχική έννοια, ως η προσπάθεια μιας κοινωνίας να αυτοκυβερνηθεί και να λύνει συλλογικά τα προβλήματα που προκύπτουν από την κοινή συμβίωση των ανθρώπων. Με αυτήν την έννοια, κάθε πρόβλημα που ανακύπτει είναι ένα πολιτικό πρόβλημα πάνω απ’ όλα.

Είναι βέβαια κοινός τόπος ότι στις σύγχρονες δυτικού τύπου κοινωνίες η πολιτική έχει λάβει ένα τελείως διαφορετικό περιεχόμενο. Έχει μετατραπεί σε αυτό που ονομάζεται μεταπολιτική, κύριος σκοπός της οποίας είναι μόνο η διαχείριση της εξουσίας.

Για παράδειγμα, η σημερινή οικονομική δυσπραγία αντιμετωπίζεται μέσα σε αυτό το πλαίσιο μόνο ως πρόβλημα αριθμών. Με τον τρόπο αυτόν αποσιωπούνται πολύ σημαντικά θέματα, όπως το ποιος φταίει για την οικονομική κρίση και κυρίως το ποιος θα πληρώσει αυτήν την κρίση. Φυσικά αυτά τα θέματα είναι ήδη λυμένα για την ελίτ της κοινωνίας, η οποία κατέχει και διαχειρίζεται την εξουσία. Τα οικονομικά βάρη θα πλήξουν το λαό, τη μεγάλη μάζα των πολιτών, άσχετα εάν αυτοί φταίνε ή όχι για το οικονομικό πρόβλημα της χώρας. Αυτή η λύση προβάλλεται ως δίκαιη από την εξουσία, ενώ στην πραγματικότητα είναι δίκαιη μόνο για την εξουσία.

Όλα αυτά δείχνουν ακριβώς το τεράστιο πολιτικό έλλειμμα που χαρακτηρίζει τις σημερινές κοινωνίες. Ένα πολιτικό έλλειμμα το οποίο είναι δομικό χαρακτηριστικό των σύγχρονων δημοκρατικών πολιτευμάτων. Η δημοκρατία, που γεννήθηκε στην αρχαία Ελλάδα, μπορεί να νοηθεί μόνο ως το πολιτικό σύστημα που εκφράζει την εξουσία του λαού. Σε αντίθεση με αυτή τη θεώρηση, οι σύγχρονες αντιπροσωπευτικές δημοκρατίες απέχουν παρασάγγας από το να θεωρηθούν ως πραγματικές δημοκρατίες. Και αυτό γιατί η έννοια της αντιπροσώπευσης, η οποία είναι δομικό γνώρισμα αυτών των πολιτευμάτων, νοθεύει καίρια τη λαϊκή θέληση και βούληση, αλλοιώνοντας το περιεχόμενο του όρου δημοκρατία. Με ποια έννοια μπορεί να θεωρηθεί ότι κάποιος είναι δυνατόν να αντιπροσωπεύει και να ενσαρκώνει τη θέληση και τη βούληση μιας μερίδας ανθρώπων; Η ανά τέσσερα χρόνια εντολή του λαού, όπως εκφράζεται μέσα από την εκλογική διαδικασία, δεν μπορεί να θεωρηθεί ως λευκή επιταγή και παραχώρηση ενός πολιτικού δικαιώματος άνευ όρων.

Με τον τρόπο αυτόν ακυρώνεται στην πράξη η βούληση του λαού και κατ’ επέκταση ακυρώνεται το πολίτευμα ως δημοκρατικό πολίτευμα. Και γίνεται προσπάθεια να παρουσιαστεί αυτή η αλλοίωση της λαϊκής θέλησης ως φυσιολογική μέσω θεωρητικών επιχειρημάτων. Η θέση που προβάλλεται είναι ότι ο λαός δεν είναι δυνατόν να λαμβάνει αποφάσεις για όλα τα ζητήματα που απασχολούν μια κοινωνία, επειδή δεν γνωρίζει. Η πολιτική πρέπει να ασκείται από όσους γνωρίζουν και άρα μπορούν να εκφέρουν άποψη, από τους ειδικούς.

Ένα τέτοιο επιχείρημα μπορεί να χαρακτηριστεί ως αντιδημοκρατικό. Και αυτό γιατί η πολιτική δεν είναι μια ειδική γνώση-επιστήμη. Οι πολιτικές αποφάσεις ενδιαφέρουν όλους τους ανθρώπους γιατί έχουν να κάνουν με τη ζωή τους. Άρα όλοι δικαιούνται να έχουν άποψη. Επομένως, μόνο ο λαός μπορεί να αποφασίσει ποια θα είναι η λύση στο οικονομικό πρόβλημα, όπως και σε κάθε άλλο πρόβλημα με το οποίο πρόκειται να έρθει αντιμέτωπος. Τότε μόνο μπορούμε να μιλάμε για πραγματική δημοκρατία και ελευθερία των ανθρώπων. Τότε μόνο είναι δυνατόν να αναλάβει ο λαός τις συνέπειες των πράξεων του, όταν δηλαδή θα είναι υπεύθυνος και για τη λήψη των αποφάσεων. Μόνο ο άνθρωπος που αυτοκυβερνάται είναι ελεύθερος.

Μέχρι να συμβεί αυτό, τα προβλήματα θα λύνονται ερήμην του λαού και υπέρ των συμφερόντων των ομάδων που ελέγχουν την εξουσία, ενώ οι συνέπειές τους θα βαρύνουν το σύνολο του λαού.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...