του Θανάση Χαλκιά



Συχνά στον καθημερινό μας λόγο αναφερόμαστε σε κάποιον χαρακτηρίζοντάς τον ως ιδεολόγο εννοώντας ότι έχει συγκεκριμένες ιδέες και απόψεις ηθικής, αλλά κυρίως πολιτικής φύσεως, τις οποίες υπερασπίζεται σθεναρά και προπαντός με ανιδιοτέλεια. Πράγματι, μιλώντας για τις πολιτικές ιδεολογίες, όλες αναφέρονται στο «δέον γενέσθαι», σ’ αυτό που πρέπει να γίνει, επικαλούμενες το γενικότερο καλό της κοινωνίας, της πολιτείας ή των πολιτών.

Ακόμα, εκθέτουν και τα πολιτικά τους προγράμματα ή τις μεθόδους και τα μέσα με τα οποία φιλοδοξούν να πραγματοποιήσουν τον σκοπό τους. Εν μέσω λοιπόν πολλών ιδεολόγων και ποικίλων ιδεολογιών βρίσκονται όλοι όσοι σκέπτονται ή/ και δρουν πολιτικά, όπως άλλωστε και όσοι περιορίζονται αποκλειστικά σε ιδιωτικές απασχολήσεις: όλοι μας αναπόφευκτα λοιπόν «υιοθετούμε» μια ιδεολογία είτε συνειδητά με τις πράξεις μας, είτε ασυνείδητα με την εν γένει στάση μας στο βίο μας.

Παρά το γεγονός πως αβίαστα μπορεί να συμπεράνει κανείς ότι δεν μπορούμε να αποδράσουμε από το δίχτυ της Ιδεολογίας, αυτό δεν σημαίνει πως αποδίδουμε αξιολογικά σε όλες τις ιδεολογίες θετικό πρόσημο ή ότι αποδεχόμαστε όλους τους ιδεολόγους. Καθώς οι ιδεολογίες αποτελούν δέσμες ιδεών που ασκούν ισχυρότατη επίδραση στον τρόπο που γνωρίζουμε τον κόσμο και τα πράγματα, είναι φανερό πως αν κάποιες θεμελιώνονται σε σαθρά ή ψευδή θεμέλια τότε η αποδοχή τους από μέρους μας θα έχει ως αποτέλεσμα την πλάνη και την εξαπάτησή μας. Πώς μπορεί όμως να αποφύγει κανείς αυτές τις πλάνες;

Μια καλή αρχή είναι να εντοπίσουμε τον ιδεαλισμό που κρύβεται πίσω από πολλές πολιτικές και κοινωνικές προσταγές. Τι σημαίνει αυτό; Σημαίνει ιδέες, έννοιες και συλλήψεις οι οποίες ενώ ισχυρίζονται πως διαπραγματεύονται ζητήματα του (πραγματικού) κοινωνικού κόσμου αποκαλύπτεται πως στην ουσία τους είναι αφηρημένες και μεταφυσικές. Τα «ιδανικά της φυλής», το «συμφέρον της πατρίδας», το «καλό του τόπου», «το καινούργιο που έρχεται», το «ιδεώδες» της επανάστασης, η «ελευθερία» (χωρίς ισότητα) κ.τ.ό., αποτελούν τέτοιου είδους μεταφυσικά εφευρήματα, «θύμα» των οποίων μπορεί να πέσει κανείς εάν δεν είναι εξοπλισμένος με τα εργαλεία που προσφέρει η κριτική σκέψη.

Χρειαζόμαστε τις ιδέες και τους ιδεολόγους, όχι όμως όταν δεν συνδέονται με τον κριτικό έλεγχο και τον ρεαλισμό (σε αντίθεση με τον ιδεαλισμό).

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...