Του Γιώργου Στάμκου



«Η μεσαία τάξη συνιστά μια πολυτέλεια την οποία ο καπιταλισμός δεν είναι πια σε θέση να πληρώνει».
John Gray, πολιτικός φιλόσοφος

Ορισμένες φορές στην Ιστορία συμβαίνει η πραγματικότητα να ξεπερνάει τη φαντασία. Αυτό συμβαίνει τώρα και στην Ελλάδα. Εισερχόμαστε στο 2012, με την Ελλάδα να συμπληρώνει πέντε χρόνια σε οικονομική ύφεση, κάτι που δεν βίωσε ποτέ καμιά άλλη χώρα της Ευρωζώνης. Το 2008 η οικονομική συρρίκνωση ήταν στο -0,2% του ΑΕΠ της Ελλάδας, το 2009 στο -3,2%, το 2010 στο -4,3%, το 2011 στο -6% και για το 2012 οι προβλέψεις κάνουν λόγο για -3%. Μέσα σε μια πενταετία η ελληνική οικονομία έχασε σχεδόν το 20% του ΑΕΠ της. Την ίδια περίοδο η συρρίκνωση των εισοδημάτων και της αγοραστικής δύναμης του μέσου Έλληνα εκτιμάται μεταξύ -35% με -40%. Κοντολογίς το μόνο που «αναπτύσσεται» στην Ελλάδα της Τρόικας είναι η ύφεση!

Μέσα σ’ αυτό το απελπιστικά υφεσιακό περιβάλλον, χρεοκοπεί και το μεγαλύτερο τμήμα της ελληνικής μεσαίας τάξης. Οδηγείται με μαθηματική ακρίβεια σε αφανισμό, εξαιτίας της πολιτικής αυστηρής λιτότητας που έχει επιβάλει η Τρόικα στον ελληνικό λαό. Η εφιαλτική ύφεση σε συνδυασμό με τη βίαιη υποτίμηση των εισοδημάτων, των περιουσιακών στοιχείων και την τεράστια ανεργία, οδηγεί αναπόφευκτα στην πληβειοποίηση της μεσαίας τάξης. Επέρχεται έτσι μια βίαιη κοινωνική αποδιάρθρωση, καθώς τα μεσαία στρώματα αποτελούσαν τη συνέχουσα ύλη, που τροφοδοτούσε την ευημερία και την απορρέουσα κοινωνική ειρήνη, στήριζε τη δημοκρατία και προωθούσε τον εκσυγχρονισμό. Μια διαρκώς συρρικνούμενη μεσαία τάξη οδηγεί νομοτελειακά στην αύξηση των κοινωνικών ανισοτήτων και στις εκρήξεις βίας και καταπίεσης.

Σε ολόκληρο το Δυτικό Κόσμο η μεσαία τάξη αυξήθηκε εκθετικά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χάρη στην ευρεία εφαρμογή των ιδεών του Κέινς και στο περίφημο New Deal: Αυτή την επισφαλή ανακωχή ανάμεσα στο κράτος, στις εταιρείες και στις δυνάμεις της εργασίας, που είχε αποτρέψει τη λαϊκή εξέγερση και τη Μεγάλη Ύφεση, μετά το τραυματικό Κραχ του 1929. Όλα αυτά οδήγησαν σε σημαντική οικονομική ανάπτυξη και σε αναδιανομή του παραγόμενου εισοδήματος προς όφελος των μικρομεσαίων κοινωνικών στρωμάτων, μισθωτών, ελευθέρων επαγγελματιών και μικροεπιχειρηματιών. Αυτή η ευημερούσα μεσαία τάξη της Δύσης είχε το προνόμιο να αιωρείται πολιτικά πότε προς τα Δεξιά και πότε προς τα Αριστερά, χωρίς ποτέ της όμως να υποστηρίζει άκρως συντηρητικές ή άκρως ριζοσπαστικές θέσεις. Ήταν άλλωστε αρκετά πλούσια και αρκετά μορφωμένη για να κάνει κάτι τέτοιο, υποστηρίζοντας πάντα την αλλαγή του κόσμου μέσω της πολιτικής των ήπιων προοδευτικών μεταρρυθμίσεων.

Ωστόσο η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η οικονομική ύφεση που ακολούθησε, καθώς και η παρατεταμένη ελληνική κρίση χρέους, ανέτρεψαν όλα αυτά τα δεδομένα. Καθώς οι μέρες των «παχυλών αγελάδων» έχουν πλέον περάσει, η μεσαία τάξη παντού στον κόσμο, και ειδικά στην Ελλάδα, βρέθηκε υπό τρομακτική πίεση. Η θέση της έγινε επισφαλής και η χρεοκοπία της σχεδόν αναπόφευκτη, σαν να έκλεινε έτσι μια ακόμη παρένθεση στην ιστορία του καπιταλισμού, που είναι ουσιαστικά μια προαιώνια αντιπαράθεση πλούσιων και φτωχών, εχόντων και μη εχόντων.

Έρχεται λοιπόν το τέλος της μεσαίας τάξης; Ίσως. Ίσως όμως και όχι, αν η ίδια η μεσαία τάξη ενεργοποιηθεί και αντισταθεί σ’ αυτό που για την ώρα φαντάζει ως η μοίρα της. Αν σηκώσει το ανάστημά της και συγκρουστεί αποφασιστικά με το 1% της κυρίαρχης πλουτοκρατικής ελίτ, η οποία επιθυμεί ένα κόσμο ακραίων ανισοτήτων –με λίγους υπερβολικά πλούσιους και πολλούς εξαντλητικά φτωχούς– όπου θα επικρατεί ο «νόμος της ζούγκλας», ο ακραίος νεοφιλελευθερισμός, ο περιορισμός των ατομικών και δημοκρατικών δικαιωμάτων και η διαχείριση του φόβου. Ένας δυστοπικός κόσμος χωρίς τη μεσαία τάξη.

Ένας μόνο τρόπος υπάρχει για να αποφύγει η μεσαία τάξη τον αφανισμό της. Να ξεσηκωθεί, όσο είναι καιρός ακόμη, και να επιβάλλει στο 1% της πλουτοκρατικής ελίτ ένα καινούργιο «New Deal». Μια νέα πολιτική εξισορρόπησης της οικονομίας και αναδιανομής του πλούτου προς όφελος των πολλών. Και μόνον ένας τρόπος υπάρχει για να υλοποιηθεί αυτό: η σύγχρονη μεσαία τάξη πρέπει να συμμαχήσει με την κατώτερη, την εργατική τάξη, όπως έγινε και κατά τη διάρκεια της Γαλλικής Επανάστασης, όταν η αστική τάξη του Διαφωτισμού συμμάχησε με τους «Ξεβράκωτους» του Παρισιού κι έστειλε τη γαλλική αριστοκρατία και το μοναρχικό καθεστώς στο χρονοντούλαπο της ιστορίας. Αυτό πρέπει να γίνει και τώρα. Το 99% του πληθυσμού πρέπει να ενωθεί και να απαιτήσει από το 1% τα αυτονόητα.

Ο χρόνος και τα περιθώρια λιγοστεύουν και όλα δείχνουν σκοτεινά. Ωστόσο, το σκοτάδι είναι πάντα πιο πυκνό, λίγο πριν την αυγή. Η φλόγα ενός παγκόσμιου ξεσηκωμού και μιας δημοκρατικής επανάστασης μπορεί στην εποχή μας να απλωθεί πολύ γρήγορα παντού. Αν δεν ζήσουμε τον επιθανάτιο ρόγχο της μεσαίας τάξης, τότε μέσα απ΄ αυτή την καταιγίδα της Κρίσης ίσως ξεπηδήσει ένα πολύ όμορφο ουράνιο τόξο.

*Ο Γιώργος Στάμκος (stamkos@post.com) είναι συγγραφέας, δημοσιογράφος και δημιουργός του εναλλακτικού περιοδικού Ζενίθ (www.zenithmag.wordpress.com)

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...