Τα προβλήματα του πεπτικού συστήματος είναι η δεύτερη πιο κοινή αιτία, μετά το κρυολόγημα, που οδηγεί τους ανθρώπους να ζητήσουν ιατρική βοήθεια.

Η πεπτική δυσλειτουργία μπορεί να είναι υπεύθυνη για μια σειρά από ασθένειες, από τη μειωμένη άμυνα του ανοσοποιητικού και τις αυτοάνοσες παθήσεις ώς την κατάθλιψη και τη χρόνια κόπωση, σύμφωνα με τον ειδικό παθολόγο - διαβητολόγο από τη Νορβηγία, δρα Φαίδωνα Λίντμπεργκ. Αντίστροφα, όσο καλύτερα λειτουργεί το πεπτικό σύστημα τόσο πιο υγιείς είμαστε.

Εκτός από τον αέρα που αναπνέουμε με τους πνεύμονες και τα στοιχεία που απορροφάμε από το περιβάλλον μέσω του δέρματος, όλα τα υπόλοιπα δομικά και διατροφικά στοιχεία εισέρχονται στον οργανισμό μέσω του γαστρεντερικού συστήματος. Συνολικά, το λεπτό και το παχύ έντερο καταλαμβάνουν μια επιφάνεια όσο ένα γήπεδο τένις!

«Η διαδρομή της τροφής από την πρόσληψή της ώς το στομάχι και το έντερο είναι μια εξαιρετικά πολύπλοκη διαδικασία και πολλά μπορεί να πάνε στραβά», επισημαίνει ο δρ Λίντμπεργκ. «Επιπλέον, το παχύ έντερο είναι ένα ζωντανό οικοσύστημα που έχει εννέα φορές περισσότερα βακτήρια σε σχέση με τα κύτταρα του υπόλοιπου σώματος».

Αν και οι έρευνες δείχνουν ότι 2 στα 3 άτομα είχαν μικρά ή μεγάλα προβλήματα με την πέψη τον τελευταίο μήνα, πολύ λίγοι γνωρίζουν πώς λειτουργεί το πεπτικό σύστημα. Τα έντερα ονομάζονται και «δεύτερος εγκέφαλος».

«Υπάρχει στενή εποικοινωνία μεταξύ του εντέρου και του εγκεφάλου», εξηγεί ο δρ Λίντμπεργκ. «Μέσα από ένα ιδιαίτερα εξελιγμένο σύστημα μετάδοσης σήματος, που λειτουργεί με τη συμβολή διάφορων ορμονών, κυτταροκινών και νευροδιαβιβαστών, υπάρχει πάντα μια ροή πληροφοριών από το έντερο στον εγκέφαλο και αντιστρόφως.

»Οι πληροφορίες αυτές δίνουν σήμα για την πείνα, τον κορεσμό, το άγχος, την ευτυχία αλλά και για το τι έχει εισέλθει στον οργανισμό μέσω διατροφής. Ετσι, το στομάχι δεν είναι χαλαρό επειδή φοβόμαστε για κάτι ή το άγχος μάς οδηγεί σε δυσκοιλιότητα».

Η μεγαλύτερη ποσότητα της σεροτονίνης του σώματος παράγεται σε ειδικά κύτταρα του λεπτού εντέρου. Η σεροτονίνη ελέγχει την εντερική κίνηση (περίσταλση) αλλά είναι και η πιο σημαντική ορμόνη της διάθεσης.

Τα βακτήρια

Πολλά προβλήματα ψυχικής ασθένειας ξεκινούν από το έντερο. Μια εντυπωσιακή νέα έρευνα δείχνει ότι υπάρχει σημαντική συσχέτιση μεταξύ των ψυχικών διαταραχών και των βακτηριδίων που αποτελούν μέρος της εντερικής χλωρίδας. Παραδείγματα τέτοιων διαταραχών είναι η κατάθλιψη, το άγχος, η ψύχωση, η σχιζοφρένεια και ο αυτισμός.

Ακριβώς όπως οι άνθρωποι γεννιούνται με διαφορετικές προσωπικότητες, κατ’ αυτόν τον τρόπο και εντερικό σύστημά τους δίνει πολύ διαφορετικές αντιδράσεις. Ετσι, κάποιοι μπορούν να εκτεθούν τόσο σε βακτήρια όσο και μεγάλες διατροφικές αλλαγές χωρίς να διαταραχθεί η καθημερινότητά τους, ενώ άλλοι άνθρωποι θεωρούν ότι ακόμα και η παραμικρή διαφοροποίηση στον τρόπο ζωής τους επιδρά στη λειτουργία του εντερικού συστήματος.

Κάποιοι μάλιστα βρίσκουν ότι ακόμη και η μικρότερη αλλαγή στη ρουτίνα τους (ας πούμε το να κοιμηθούν ένα βράδυ μακριά από το σπίτι τους) επηρεάζει τη λειτουργία της πέψης, χωρίς οι ερευνητές να μπορούν να εξηγήσουν πλήρως το γιατί.

«Τα περισσότερα βακτήρια, τα οποία ζυγίζουν μαζί μόνο 1,5 κιλό, είναι στο έντερο», λέει ο δρ Λίντμπεργκ.«Μόνο το έντερο του νεογέννητου είναι αποστειρωμένο, μέχρι να αποικιστεί σταδιακά από τη μητέρα (κατά τον τοκετό και τη γαλουχία), τον πατέρα, την υπόλοιπη οικογένεια και τα είδη μικροβίων που βρίσκονται στο άμεσο περιβάλλον του. Δηλαδή, δεν κληρονομούμε μόνο τα γονίδια των γονιών μας αλλά και την εντερική τους χλωρίδα.

»Τα περισσότερα βακτήρια στο έντερο είναι χρήσιμα: παράγουν βιταμίνες, φροντίζουν για τον έλεγχο των τοξικών ουσιών, ελέγχουν τους μύκητες και τα κακά βακτήρια. Αυτή η χλωρίδα παίζει επίσης σημαντικό ρόλο στο ανοσοποιητικό άμυνα. Το 80% του ανοσοποιητικού συστήματος είναι συγκεντρωμένο γύρω από το έντερο».

Εχει πλέον αποδειχθεί ότι όπως οι άνθρωποι έχουν διαφορετικούς τύπους αίματος, έχουν επίσης τρεις διαφορετικούς εντερότυπους που επηρεάζουν πάρα πολλά στον οργανισμό, από το σωματικό βάρος και τον μεταβολισμό έως την άμυνα κατά των λοιμώξεων.

Η πέψη

Η πέψη ξεκινά από το στόμα, όπου τα ένζυμα στο σάλιο αρχίζουν τη διάσπαση του αμύλου. Κατόπιν, τα τρόφιμα μέσω του οισοφάγου περνούν στο στομάχι, όπου συμβαίνει ή μηχανική πέψη αλλά και σημαντικό μέρος της χημικής. Το στομάχι παράγει γαστρικό οξύ που σκοτώνει τα περισσότερα βακτήρια. Το γαστρικό οξύ είναι επίσης σημαντικό για την ενεργοποίηση του ενζύμου, το οποίο είναι απαραίτητο για τη διάσπαση των πρωτεϊνών.

Πεπτικά προβλήματα συχνά αρχίζουν στο στομάχι. Με την αύξηση της ηλικίας μειώνεται η παραγωγή γαστρικού οξέος, που σημαίνει ότι δεν πέπτονται και απορροφώνται φυσιολογικά οι πρωτεΐνες. Οι συνέπειες κυμαίνονται από διαταραχή του ανοσοποιητικού συστήματος και συχνές λοιμώξεις έως οστεοπόρωση και διαταραχές μνήμης.

Η χολή, που παράγεται στο ήπαρ, γαλακτοματοποιεί τα λίπη της διατροφής, που σημαίνει ότι τα κάνει διαλυτά στο νερό και έτσι μπορούν να περάσουν στη λέμφο (η χολή είναι συγκρίσιμη με το σαπούνι όταν πλένουμε τα χέρια μας: κάνει το λίπος να διαλύεται στο νερό). Αλλη σημαντική λειτουργία της χολής είναι η αποβολή τοξινών που έχουν παραχθεί στο ήπαρ.

Μετά, τα θρεπτικά συστατικά περνούν στο λεπτό έντερο. Εκεί αναμειγνύονται με τους πεπτικούς χυμούς από το πάγκρεας, που περιέχουν πεπτικά ένζυμα και ειδικές ορμόνες. Τα ένζυμα διασπούν τις τροφές στα θρεπτικά συστατικά, ενώ οι ορμόνες ρυθμίζουν τον κορεσμό και τον μεταβολισμό.

Στο λεπτό έντερο γίνεται και η απορρόφηση των συστατικών από τον βλεννογόνο στο αίμα και τη λέμφο. Η λειτουργία του λεπτού εντέρου είναι τόσο αποτελεσματική, ώστε το μόνο που δεν απορροφάται και συνεχίζει στο παχύ έντερο είναι οι φυτικές ίνες.

Η τελευταία στάση είναι το παχύ έντερο. Αυτό απορροφά το νερό, ανόργανα άλατα και κάποιες βιταμίνες. Επιπλέον, εδώ θα βρούμε τα πολύ χρήσιμα εντερικά βακτήρια.

Η διέλευση του φαγητού από το στόμα στο παχύ έντερο μπορεί να διαρκέσει από μερικές ώρες έως αρκετές ημέρες.

Οι φυτικές ίνες

Υπάρχουν αρκετοί καλοί λόγοι για τους οποίους πρέπει να καταναλώνουμε άφθονες φυτικές ίνες. Ενας από αυτούς είναι ότι οι φυτικές ίνες αποτελούν τροφή για τα καλά εντερικά μικρόβια, που διαφορετικά θα πεθάνουν από την πείνα, αφού όλα τα άλλα διατροφικά στοιχεία που περιέχουν ενέργεια (πρωτεΐνες, υδατάνθρακες και λίπη) απορροφώνται πλήρως από το λεπτό έντερο και δεν φτάνουν στο παχύ όπου βρίσκονται τα μικρόβια της εντερικής χλωρίδας.

Οι φυτικές ίνες που προάγουν τη φυσιολογική εντερική χλωρίδα ονομάζονται πρεβιοτικές και τα τρόφιμα που περιέχουν ζωντανά, «καλά» εντερικά βακτήρια ονομάζονται προβιοτικά (όπως π.χ. το γιαούρτι και το ξινόγαλα).

Τα βακτήρια του παχέος εντέρου μεταβολίζουν τις πρεβιοτικές φυτικές ίνες και τις μετατρέπουν σε λιπαρά οξέα μικρής αλυσίδας. Αυτά απορροφώνται από τον βλεννογόνο του παχέος εντέρου και πηγαίνουν στο ήπαρ, όπου μεταξύ άλλων προάγουν τον μεταβολισμό του λίπους. Είναι επίσης σημαντικά για το ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι φυτικές ίνες δεσμεύουν επίσης τοξικές ουσίες (όπως βαρέα μέταλλα) και βοηθούν στην απέκκρισή τους.

Παθήσεις

Ο δρ Λίντμπεργκ αναλύει τα πιο συχνά γαστρεντερικά προβλήματα:

* Το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου (σπαστική κολίτιδα). Υπολογίζεται ότι αφορά περίπου το 20% του πληθυσμού. Ο όρος περιλαμβάνει μια ποικιλία διαταραχών του εντέρου. Τυπικά συμπτώματα είναι πόνος και η δυσφορία στην κοιλιά, καθώς και το αίσθημα του φουσκώματος. Χαρακτηριστικό της διαταραχής είναι εναλλάξ η δυσκοιλιότητα και η διάρροια. Είναι πιο συχνή στις γυναίκες από τους άνδρες.

«Παρά το γεγονός ότι το σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου είναι συχνό, η ιατρική δεν μας διαφωτίζει για το πού οφείλεται», παραδέχεται ο δρ Λίντμπεργκ. «Δεν υπάρχουν εξετάσεις που μπορούν να καθορίσουν αν ένας ασθενής πάσχει από το σύνδρομο. Η διάγνωση τίθεται αποκλείοντας άλλες αιτίες, όπως π.χ. χρόνιες εντερικές φλεγμονοπάθειες (νόσο του Crohn, ελκώδη κολίτιδα, νόσους κολλαγόνου) και κλασικές δυσανεξίες (λακτόζης και γλουτένης)».

Το σύνδρομο αυτό είναι στην ουσία μια φλεγμονώδης κατάσταση. Τα συμπτώματα προκαλούνται ή χειροτερεύουν και από ψυχολογικούς παράγοντες όπως το στρες, το άγχος και η ανησυχία – αλλά και από διάφορους τύπους τροφίμων. Σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου φαίνεται επίσης πως ακολουθεί ή εμφανίζεται πριν από άλλες διαταραχές, όπως η ινομυαλγία και το σύνδρομο χρόνιας κόπωσης.

Τι να κάνετε: Θα πρέπει να αποκλειστεί ότι υπάρχει τροφική δυσανεξία (και όχι μόνο στη λακτόζη και γλουτένη) και αν η λειτουργία του πεπτικού συστήματος (γαστρικό οξύ, πεπτικά ένζυμα, χολικά άλατα και εντερικά μικρόβια) είναι φυσιολογικά.

Εάν τα συμπτώματα προκαλούνται από τρόφιμα, καλό θα είναι να κρατήσετε ένα «ημερολόγιο διατροφής» για μια χρονική περίοδο, ώστε να συνδέσετε συγκεκριμένα συμπτώματα με τις τροφές που τα προκαλούν. Το πρόβλημα είναι όμως ότι συμπτώματα που προκαλούνται από τροφικές δυσανεξίες μπορεί να κάνουν και τέσσερις μέρες να εμφανιστούν ύστερα από την πρόσληψη της συγκεκριμένης τροφής.

* Τροφική δυσανεξία. Είναι ένα αυξανόμενο πρόβλημα στον δυτικό κόσμο. Περίπου το ένα πέμπτο του πληθυσμού αισθάνεται ότι κάποιο τρόφιμο του προκαλεί δυσφορία με τη μορφή δυσκοιλιότητας, διάρροιας, ναυτίας, πόνου στο στομάχι, μετεωρισμού, γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης κ.ά. Μερικοί γίνονται ευερέθιστοι, υπερκινητικοί, άλλοι παθαίνουν υπνηλία. Αλλα συμπτώματα περιλαμβάνουν κεφαλαλγία ή ημικρανία, μυϊκούς πόνους και δυσκολία στη συγκέντρωση.

Το λεπτό έντερο είναι σαν ένα «κόσκινο», ένα τείχος προστασίας από τον έξω κόσμο. Σε περιπτώσεις τροφικής δυσανεξίας, το λεπτό έντερο παύει να λειτουργεί απόλυτα φυσιολογικά σαν κόσκινο γιατί έχουν δημιουργηθεί βλάβες στον βλεννογόνο (σαν μεγαλύτερες τρύπες στο κόσκινο). Αυτό σημαίνει ότι μεγαλύτερες πρωτεΐνες από τα τρόφιμα μπαίνουν στην κυκλοφορία του αίματος και αυτό οδηγεί σε αντίδραση από το ανοσοποιητικό σύστημα.

Οι πιο κοινές μορφές της τροφικής δυσανεξίας είναι οι εξής:

1. Δυσανεξία στη γλουτένη. Βρίσκεται κυρίως στο σιτάρι, αλλά κάποιοι άνθρωποι έχουν προβλήματα και με άλλα είδη σιτηρών, όπως η σίκαλη, το κριθάρι και σε πολύ μικρότερο βαθμό η βρώμη.

2. Δυσανεξία στη λακτόζη και στο γαλακτικό οξύ. Υπολογίζεται ότι το 80% του πληθυσμού αναπτύσσει στην ενήλικη ζωή δυσανεξία στη λακτόζη (σάκχαρο του γάλακτος).

3. Δυσανεξία στη φρουκτόζη. Υπάρχουν δύο μορφές δυσανεξίας σε φρουκτόζη. Η μια είναι μια σπάνια, κληρονομική και δυνητικά σοβαρή νόσος, αποτέλεσμα της κακής απορρόφησης φρουκτόζης από το έντερο που οφείλεται σε ενζυμική ανεπάρκεια. Τα συμπτώματα είναι πόνος στο στομάχι και διάρροια, αλλά και επιληπτικές κρίσεις, ίκτερος, ηπατική δυσλειτουργία της διεύρυνσης, ναυτία, κόπωση και εναλλαγές της διάθεσης.

Η άλλη – κοινή – μορφή εκδήλωσης της δυσανεξίας στη φρουκτόζη είναι να αισθάνεται κανείς δυσφορία όταν καταναλώνει φρούτα, ζάχαρη και μερικά λαχανικά.

Tι να κάνετε: Η διάγνωση της τροφικής δυσανεξίας είναι πολύπλοκη και απαιτεί γιατρό με ειδικές γνώσεις στο θέμα όπως και ειδικές διατροφικές οδηγίες. Η δυσανεξία στη λακτόζη μπορεί να ανιχνευθεί με εξετάσεις αίματος. Αν υποπτεύεστε ότι έχετε δυσανεξία σε ένα τρόφιμο, μπορείτε να δοκιμάσετε τη μέθοδο του αποκλεισμού του συγκεκριμένου τροφίμου από το διαιτολόγιό σας για μερικές εβδομάδες.

Πολλοί μπορούν να καταναλώνουν μικρές ποσότητες του τροφίμου που τους ενοχλεί, αρκεί να μην το καταναλώνουν καθημερινά αλλά κάθε 4-5 ημέρες.

* Πεπτικό έλκος, γαστρίτιδα. Στις περισσότερες περιπτώσεις προκαλείται από ένα βακτήριο, το ελικοβακτηρίδιο του πυλωρού. Η λοίμωξη συμβαίνει συχνά στην παιδική ηλικία και είναι χρόνια. Τα συμπτώματα είναι περιοδική δυσφορία στο επιγάστριο (κάτω από το στέρνο και πάνω από τον αφαλό στο κέντρο της κοιλιάς) με τη μορφή της καούρας και ξινίλας και εμφανίζεται στο 30% των ανθρώπων που έχουν μολυνθεί. Περίπου το 10% εμφανίζει κάποια στιγμή έλκος στομάχου ή δωδεκαδακτύλου και ένας πολύ μικρός αριθμός εμφανίζει καρκίνο του στομάχου που οφείλεται σε αυτό το βακτήριο.

Τι να κάνετε: Η λοίμωξη μπορεί να ανιχνευθεί με εξέταση αίματος, κοπράνων ή αναπνοής. Η θεραπεία γίνεται με ειδικά αντιβιοτικά.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...