Στον 20^ο αιώνα, το αμερικανικό όνειρο της μεσαίας τάξης ενέπνευσε ολόκληρο τον κόσμο.

Σήμερα όμως, κινούμαστε με ταχύτητα προς έναν νέο κόσμο βασισμένο στην γεωγραφία της ανάπτυξης, με εκατομμύρια ανθρώπων στην Ανατολή και στον Νότο, να βγαίνουν από την εξαθλίωση, και να μετατρέπονται σε καταναλωτές μιας νέας μεσαίας τάξης.

Το αν τα όνειρα αυτής της νέας παγκόσμιας μεσαίας τάξης θα ευοδωθούν, ή αν θα καταλήξουν σε εφιάλτη, εξαρτάται από αρκετούς παράγοντες.

Στον σημερινό διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο, με το ΑΕΠ 80 αναπτυσσόμενων χωρών να αυξάνεται με διπλάσιους ρυθμούς από αυτό των υπολοίπων πολύ πιο πλούσιων χωρών, η μεσαία τάξη διαμαρτύρεται. Μάλιστα, ο πρώην υπουργός Εμπορίου της Βενεζουέλας Moises Naim προειδοποιεί ότι ξεκινάει ένας παγκόσμιος πόλεμος των μεσαίων τάξεων!

Είναι λογικό η ανεργία, και οι περικοπές εισοδημάτων να προκαλούν οργή. Δεν είναι όμως λογικές οι διαμαρτυρίες σε ταχέως αναπτυσσόμενες χώρες όπως η Χιλή, και η Ταϊλάνδη, όπου το βιοτικό επίπεδο βελτιώνεται μέρα με την μέρα. Τι συμβαίνει άραγε;

Η υψηλή ανάπτυξη στα ασιατικά και άλλα κράτη του Νότου προκαλεί μεγάλα έσοδα από τις εξαγωγές, και από την εκμετάλλευση των φυσικών τους πόρων. Δυστυχώς, αυτή η ευλογία μετατρέπεται σε κατάρα. Στην Κίνα, το όραμα του Deng Xiaoping, που έλεγε «αφήστε κάποιους να πλουτίσουν πρώτοι», οδήγησε σε εντυπωσιακή οικονομική ανάπτυξη, και μείωση της φτώχιας. Παράλληλα όμως, υπονόμευσε την αυτοαποκαλούμενη «αρμονική κοινωνία», όπως φαίνεται από τις πρόσφατες διαδηλώσεις, και τις εργασιακές συγκρούσεις.

Είναι ενδεικτικό ότι την άνοιξη του 2011, οι δημοτικές αρχές του Πεκίνου απαγόρευσαν όλες τις υπαίθριες διαφημίσεις πολυτελών ειδών, επειδή «συνεισφέρουν σε ένα πολιτικά ανθυγιεινό περιβάλλον».

Η αυξανόμενη ανισότητα, η απουσία πολιτικής συμμετοχής, η πολιτική απάθεια, και η έλλειψη καλών θέσεων εργασίας, ειδικά για τους νέους, συναποτελούν την Αχίλλειο πτέρνα του μοντέλου ανάπτυξης των αναδυόμενων οικονομιών. Πρόσφατες δημοσκοπήσεις στη Τυνησία, και στην Ταϊλάνδη δείχνουν ότι παρά το γεγονός της αύξησης των εισοδημάτων και της βελτίωσης των κοινωνικών συνθηκών μεταξύ 2006-2010, η δηλωμένη από τους πολίτες ικανοποίηση για τη ζωή τους, έπεσε κατακόρυφα.

Ο Homi Kharas του Brookings Institution ορίζει την σημερινή παγκόσμια μεσαία τάξη ως τα νοικοκυριά με καθημερινές δαπάνες από $10 έως $100 ανά άτομο. Πρόκειται για δυο περίπου δισεκατομμύρια ανθρώπους, μοιρασμένους στα ίσα μεταξύ αναπτυγμένων και αναδυόμενων οικονομιών.

Σύμφωνα με εκτιμήσεις του ΟΟΣΑ, μέχρι το 2030, η παγκόσμια μεσαία τάξη θα αποτελείται από 4.9 δισεκατομμύρια ανθρώπους. Από αυτούς, τα 3.2-3.9 θα ζουν στις αναπτυσσόμενες χώρες, εκπροσωπώντας το 65%-80% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Όλοι αυτοί οι άνθρωποι θα απαιτούν περισσότερες και καλύτερες υπηρεσίες, μια δικαιότερη ανακατανομή των ωφελημάτων της ανάπτυξης, και πιο αποδοτικούς πολιτικούς θεσμούς. Οι σημερινές διαμαρτυρίες σηματοδοτούν την απαρχή αυτής της τάσης.

Τι πρέπει να γίνει λοιπόν;

Πρώτον, θα πρέπει να θεσμοθετηθούν πιο εκτεταμένες κοινωνικές προστασίες. Το μεγαλύτερο μέρος της σημερινής μεσαίας τάξης των αναδυόμενων οικονομιών, βρίσκεται ένα μόλις βήμα πριν την οπισθοδρόμηση στην φτώχια. Για να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα, θα πρέπει να δημιουργηθούν προγράμματα κοινωνικής ασφάλισης πέραν των όσων υπάρχουν ήδη. Κάποια υποδειγματικά μοντέλα είναι το εθνικό σύστημα υγείας της Γκάνας, το σύστημα εξεύρεσης εργασίας της Ινδίας, κ.ά.

Δεύτερον, χρειάζονται αμέσως περισσότερες και καλύτερες θέσεις εργασίας. Το παγκόσμιο εργατικό δυναμικό είναι περίπου τρία δισεκατομμύρια άνθρωποι, εκ των οποίων τα 2/3 εργάζονται άτυπα. Μάλιστα, σε χώρες όπως η Ινδία, ο αριθμός των ανασφάλιστων θέσεων εργασίας έχει αυξηθεί, παρά την επιτευχθείσα ανάπτυξη.

Στην Τυνησία, η πιθανότητα της ανεργίας αυξάνεται όσο αυξάνονται και τα επίπεδα σπουδών κάποιου, αγγίζοντας το 30% στους υψηλά καταρτισμένους, σε σχέση με το 8% σε αυτούς με τα λιγότερα προσόντα. Για αυτό και η εκπαίδευση στον αναπτυσσόμενο κόσμο θα πρέπει να μεταρρυθμιστεί, έτσι ώστε να καλύπτει την ανάλογη ζήτηση δεξιοτήτων.

Τρίτον, χρειάζεται να θεσπιστεί ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, που θα εμπεριέχει καλύτερες υπηρεσίες, και μεγαλύτερη λογοδοσία από πλευράς της κυβέρνησης, ώστε να βελτιωθούν οι δημοσιονομικές πολιτικές, και να κινητοποιηθούν οι τοπικοί πόροι. Στις χώρες που οι πολίτες απολαμβάνουν δικαιωμάτων και παροχών, και που οι υπηρεσίες που τους προσφέρονται είναι υψηλής ποιότητας, υπάρχει κοινωνική εμπιστοσύνη, και οι πολίτες αυτοί προθυμοποιούνται να πληρώνουν τους φόρους τους.

Σε κράτη όμως όπου δεν υφίσταται κοινωνική εμπιστοσύνη, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι περισσότερο από το 1/3 του πληθυσμού θεωρεί αποδεκτή την φοροδιαφυγή. Αντίστοιχα, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 1/10, στις χώρες όπου κυριαρχεί η κοινωνική εμπιστοσύνη.

Τέλος, όπως φάνηκε από την αραβική άνοιξη, όποιο καθεστώς δεν επιτρέπει στον λαό να έχει φωνή, είναι καταδικασμένο. Οι κυβερνήσεις θα πρέπει να αγκαλιάσουν τον πλουραλισμό, και τα κοινωνικά δίκτυα όπως το Facebook και το Twitter θα πρέπει να επιτρέπεται να λειτουργούν, εκφράζοντας τις απόψεις των πολιτών.

Η πλατφόρμα Ushahidi της Κένυας, που επιτρέπει στους χρήστες του διαδικτύου να αποκτούν άμεση πρόσβαση σε πληροφορίες όπως αυτές σε σχέση με trafficking, είναι ένα πολύ καλό παράδειγμα του πως η σύγχρονη τεχνολογία μπορεί να παρέχει ισχυρά εργαλεία στους πολίτες, ώστε αυτοί να μπορούν να επιτηρούν τις δραστηριότητες και τη συμπεριφορά του κράτους τους.

Η άνοδος της παγκόσμιας μεσαίας τάξης θα αλλάξει για πάντα το πολιτικό, κοινωνικό, και οικονομικό τοπίο. Το κλειδί για να ολοκληρωθεί το όνειρο μιας ευτυχισμένης μεσαίας τάξης, είναι η δημιουργία συνεκτικών κοινωνιών, όπου οι άνθρωποι αισθάνονται προστατευμένοι, εμπιστεύονται ο ένας τον άλλον, και όπου οι κόποι τους ανταμείβονται.

Toy Johannes Jütting

Project Syndicate

http://www.project-syndicate.org/commentary/jutting2/English

Απόδοση: S.A.