Της Ζέζας Ζήκου

«Είναι ο Καπιταλισμός, ηλίθιε», είναι ο smart τίτλος του μπεστ σέλερ βιβλίου του Νίκου Μπογιόπουλου (εκδόσεις Λιβάνη). Ο ευφυής συνάδελφος, υποψήφιος στο ψηφοδέλτιο Επικρατείας του ΚΚΕ, με πληθώρα επιχειρημάτων καταγγέλλει: Σ’ έναν κόσμο όπου μόνο στην Ε.Ε. πάνω από 20 εκατομμύρια παιδιά διαβιούν κάτω από το όριο της φτώχειας, οι δισεκατομμυριούχοι αυξάνονται και από 793 το 2008 μετρήθηκαν στους 1.011 το 2010. Σ’ έναν κόσμο που το 1% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει το 40% του παγκόσμιου πλούτου, οι άνθρωποι που υποσιτίζονταν ξεπερνούν το 1 δισεκατομμύριο. Διαβάστε το!

Απλώς να θυμίσω πώς ο τίτλος του Μπογιόπουλου είναι η παραγραφή της ιστορικής πλέον φράσης-κλειδιού «It’s the economy, stupid...», που έγινε σύνθημα της προεκλογικής εκστρατείας του Μπιλ Κλίντον και τον οδήγησε στον Λευκό Οίκο. Αρχικά, η φράση ήταν μια λακωνική διατύπωση της προεκλογικής τακτικής του Μπιλ Κλίντον, το 1992. Γραμμένη σε ένα χαρτί κολλημένο στον τοίχο του αρχηγείου της εκστρατείας του, προοριζόταν για να υπενθυμίζει στον ίδιο και το επιτελείο του την οικονομική προτεραιότητα και την αύξηση της ανεργίας στις ΗΠΑ.

Μήπως, όμως, για την κρίση του καπιταλισμού φταίει μια «συμμορία» οικονομολόγων; Κατά τις τρεις τελευταίες δεκαετίες πολλοί οικονομολόγοι έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των συνθηκών που οδήγησαν στη μεγάλη κρίση του αμερικανικού καπιταλισμού το 2008, παρέχοντας θεωρητικές δικαιολογίες για την οικονομική απορρύθμιση και το αχαλίνωτο κυνήγι βραχυπρόθεσμων κερδών, εξασθενώντας έτσι τις προοπτικές μιας μακροπρόθεσμης και πιο σταθερής ανάπτυξης. Η καταστρεπτική συνεισφορά τους, με έναν «επικίνδυνο τύπο οικονομικών», είχε αρχίσει να διαφαίνεται και σε παλαιότερες, μικρότερου βεληνεκούς κρίσεις όπως η τραπεζική της Λατινικής Αμερικής το 1982, η κρίση του μεξικανικού πέσο το 1995, η ασιατική το 1997 και η αντίστοιχη ρωσική το 1998. Υπήρξε, με άλλα λόγια, μια άτυπη συμμορία οικονομολόγων που καπηλεύτηκε την επιστημονική της «αυθεντία» για να βγάλει λεφτά αυτή και οι εργοδότες της.

Πρόσφατα σε μια από τις σχολές του Κέμπριτζ, οι ακαδημαϊκοί έπαιξαν ένα ενδιαφέρον παιχνίδι. Εφτιαξαν μια ποδοσφαιρική ομάδα με την ιδανική ενδεκάδα οικονομολόγων που έγραψαν ιστορία! Εύκολα διάλεξαν τους 11 από τους οικονομολόγους που δεν βρίσκονται πια ανάμεσά μας. Επελέγησαν οι Ανταμ Σμιθ, Ντέιβιντ Ρικάρντο, Τόμας Μάλθους, Καρλ Μαρξ, Αλφρεντ Μάρσαλ, Τζον Μέιναρντ Κέινς, Φρίντριχ Χάγιεκ, Ρίτσαρντ Καν, Τζόζεφ Σουμπέτερ, Χιούμαν Μίνσκι και Χέρμαν Ντάλι.

Ωστόσο, απίστευτα δυσκολεύτηκαν για να επιλέξουν 11 σύγχρονους οικονομολόγους ανάλογης ικανότητας. Και διαπίστωσαν πως δεν θα μπορούσε να μπει στην ομάδα κανένας άλλος κεϊνσιανός οικονομολόγος πλην του Μίνσκι. Από τους εν ζωή οικονομολόγους, οι καθηγητές του Κέμπριτζ εξέφρασαν την εκτίμηση ότι μόνον ο Πολ Κρούγκμαν και ο Τζόζεφ Στίγκλιτζ θα μπορούσαν να καταλάβουν μια θέση στην ομάδα.

Η διάκριση πλέον μεταξύ οικονομολόγων δεν είναι εκείνη μεταξύ οπαδών του Κέινς και οπαδών του Χάγιεκ, αλλά ανάμεσα σε εκείνους που θέλουν να βλέπουν τον κόσμο όπως είναι και όσους ενδιαφέρονται περί του πώς θα ήταν αν συμμορφωνόταν με τα δικά τους μαθηματικά μοντέλα. Οι απόψεις που έφεραν στα οικονομικά οι Σμιθ, Μαρξ και Κέινς δεν προήλθαν από διαφορετικούς υπολογισμούς, αλλά από μια προσπάθεια να κατανοήσουν τι συνέβαινε στα πρώτα στάδια της βιομηχανικής επανάστασης, της ανάπτυξης του 19ου αιώνα και της Μεγάλης Υφεσης. Σήμερα, όμως, δεν υπάρχει κανένας Κέινς, Σουμπέτερ ή Χάγιεκ ικανός να δώσει απαντήσεις στο κακό που ροκανίζει τη Δύση: τη μαζική ανεργία.

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...