Οι εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις του Λαυρίου «μιλούν» για τη φθορά και την απουσία μέσα από τον φωτογραφικό φακό του Γιώργου Βαρθολομαίου

Η έκθεση φωτογραφιών του Γιώργου Βαρθολομαίου από τον χώρο των Μεταλλείων του Λαυρίου εγκαινιάζεται σήμερα και θα διαρκέσει μέχρι τις 20 Μαΐου

Οι εγκαταλειμμένες εγκαταστάσεις των Μεταλλείων Λαυρίου μοιάζουν με σκηνικό αποβιομηχανοποιημένου χώρου. Οι τοίχοι θυμίζουν καμβάδες, συνθέσεις με λεπτομέρειες από τα εργαλεία της μεταλλευτικής δραστηριότητας που κάποτε είχε ακμάσει εκεί. Ανθρώπινη παρουσία δεν υπάρχει, αλλά τα αντικείμενα και η περιρρέουσα ατμόσφαιρα «μιλούν» γι' αυτήν.

Ο 56χρονος φωτογράφος Γιώργος Βαρθολομαίος δεν χρειάστηκε να παρέμβει στον χώρο. Ούτε αναζήτησε ασυνήθιστες γωνίες και περίεργα τεχνάσματα που θα απαιτούσε ο φωτογραφικός κυνισμός. «Από την αρχή, αυτός ο χώρος μού φάνηκε ένα ενδιαφέρον σκηνικό. Προσπάθησα να τον αφήσω να «μιλήσει» και να καταγραφεί στο φακό μου, δίχως παρέμβαση», λέει.

«Η δραματοποιημένη εικόνα ξεπήδησε από μόνη της». Το αποτέλεσμα ήταν δεκάδες «δραματοποιημένες εικόνες», σαράντα από τις οποίες, διαστάσεων 70 χ 100 εκ., παρουσιάζονται μέχρι 20 Μαΐου στο Μουσείο Μπενάκη (Πειραιώς), κάτω από τον εύστοχο τίτλο «Λαύριο. Τα σκηνικά μιας παράστασης». Οι φωτογραφίες έχουν μια «αληθή εικαστική καλλιτεχνία», όπως αναφέρει και ο Φίλιππος Κάραμποτ. Είναι άλλωστε τυπωμένες σε καμβά και τελαρωμένες σαν πίνακες ζωγραφικής, με θέμα τη φθορά και την εγκατάλειψη.

Οταν ο φωτογράφος μπήκε για πρώτη φορά το 1985 στον χώρο των παλιών μεταλλείων, κηρυγμένο από το 1994 διατηρητέο ιστορικό μνημείο βιομηχανίας και πολιτισμού και Τεχνολογικό-Πολιτιστικό Πάρκο Λαυρίου (ΕΜΠ), έπαθε σοκ. Η αρχική περιέργεια μετατράπηκε σε ενδιαφέρον καλλιτεχνικό. Μέχρι το 1987, επισκέφτηκε πολλές φορές με τον φακό του τούς αχανείς χώρους για την επεξεργασία του αργυρούχου μόλυβδου στα νεότερα χρόνια, από το 1865, οπότε τα μεταλλεία επαναλειτούργησαν μετά τόσους αιώνες. Το Λαύριο θεωρείται ένα από τα αρχαιότερα μεταλλεία. Η μεταλλευτική δραστηριότητα σε αυτά χρονολογείται από το 3000 π.Χ., αλλά η συστηματική εκμετάλλευσή τους άρχισε με τη γέννηση της Αθηναϊκής Δημοκρατίας.

Εκεί βασίστηκε η κοπή ενός από τα πρώτα αργυρά νομίσματα στον κόσμο, της αθηναϊκής δραχμής, γύρω στο 580 π.Χ. Η ιστορία του νεότερου Λαυρίου είναι περίπλοκη και επώδυνη. Αρχίζει με τον Ιταλό μεταλλειολόγο Σερπιέρι και την εταιρεία του Roux - Serpieri Fressynet, η οποία μετονομάζεται το 1873 σε Εταιρεία των Μεταλλουργείων Λαυρίου (ελληνική). Συνεχίζεται με το «Λαυρεωτικό ζήτημα» που λύνεται με τη δημιουργία δύο εταιρειών, μία εκ των οποίων παραχωρεί τη θέση της στη γαλλική «C.F.M.L.», την οποία ιδρύει και πάλι ο Σερπιέρι το 1875. Το οριστικό τέλος ήρθε το 1986, όταν έκλεισε η Ελληνική Μεταλλευτική-Μεταλλουργική Εταιρεία.

Πάντως το Λαύριο για τη νεότερη ελληνική οικονομική ιστορία σημαίνει ένα από τα σπουδαιότερα μεταλλευτικά και μεταλλουργικά κέντρα της Ευρώπης. Ο φωτογράφος παρατήρησε ένα μηχάνημα που έφερε χρονολογία 1895. «Το Λαύριο», λέει, «στα τέλη του 19ου, είχε φως, νερό, τηλέφωνο, όταν η Ελλάδα δεν είχε τίποτα απ΄ αυτά».

Από τις καμίνους, τις εγκαταστάσεις μεταλλοπλυσίας, το μηχανουργείο κ.λπ. πέρασαν χιλιάδες εργάτες. Ο Βαρθολομαίος γνώρισε έναν από την τελευταία φουρνιά των εργατών, ο οποίος είχε ακολουθήσει τη δουλειά του πατέρα του στα Μεταλλεία. «Αυτό το συρτάρι πρώτα το είδα από κάτω και μετά τι είχε μέσα», έλεγε. Ηταν το συρτάρι του πατέρα του, που το έπαιρνε μαζί του, μέχρι που μεγάλωσε και δούλευε κι εκείνος εκεί. «Γι΄ αυτόν, όπως για πολλούς άλλους, τα εγκαταλειμμένα τότε Μεταλλεία σήμαιναν πολύ περισσότερα από ένα ερειπωμένο κτίριο που πλιατσικολογούσαν οι παλιατζήδες», σχολιάζει ο Γ. Βαρθολομαίος, ο οποίος μεταξύ άλλων έχει εκδώσει το λεύκωμα «Τα πρόσωπα της πέτρας».

• «ΑΚΟΥΓΑ ΤΙΣ ΦΩΝΕΣ»
  «Κάθε φορά που έφευγα από τα Μεταλλεία ένιωθα να ακούω τις φωνές των ανθρώπων και τα μηχανήματα να δουλεύουν» (Γ. Βαρθολομαίος). Η έκθεση συνοδεύεται από φωτογραφικό λεύκωμα (εκδ. Gutenberg)