Ανάμεσα στους άμεσους υπεύθυνους για την ελληνική τραγωδία συμπεριλαμβάνεται η ιθύνουσα πολιτική τάξη της χώρας, που χρησιμοποιήσει τις ψήφους ως μέσο συναλλαγής. Κάθε φορά που ένα κόμμα κέρδιζε τις εκλογές, φούσκωνε το δημόσιο με οπαδούς τους, ισχυρίζεται ο καθηγητής του πανεπιστημίου Αθηνών Πάνος Καζάκος. Στο κάτω-κάτω η ίδρυση μιας ανωνύμου εταιρείας χρειάζεται διακόσιες σελίδες πιστοποιητικά, συνεχίζει, ενώ μια δουλειά γραφείου στο δημόσιο το μόνο που χρειάζεται είναι να έχεις τις «κατάλληλες» γνωριμίες.

Όσο οι ψήφοι αγοράζονταν, κανείς δεν πολυνοιαζόταν για την οικονομική πολιτική: η σημερινή κατάσταση της χώρας δείχνει το αντίτιμο αυτής της παράβλεψης.

Σήμερα οι Έλληνες, που έχουν ζήσει την εμπειρία μιας στρατιωτικής δικτατορίας, δυσκολεύονται να κατανοήσουν πώς ένα δημοκρατικό κράτος (που το έβλεπαν σαν «καλό μπαμπά») μπορεί να έκανε τόσα πολλά λάθη· πώς τους τελευταίους δώδεκα μήνες απολύθηκαν 200,000 άνθρωποι, οι συντάξεις μειώθηκαν κατά 25% κι οι μισθοί των δημοσίων υπαλλήλων κατά 60%. Σύμφωνα με τα συνθήματα που καλύπτουν τις κατεβασμένες βιτρίνες των κλειστών καταστημάτων στο κέντρο της Αθήνας, αυτό που συμβαίνει είναι ένα είδος «πολέμου των άστρων», ανάμεσα σε δύο κόσμους: η «κακιά» Γερμανία επέβαλε λιτότητα στην «καλή» Ελλάδα. Στις γελοιογραφίες των εφημερίδων η 'Ανγκελα Μέρκελ (Angela Merkel) απεικονίζεται συχνά με ναζιστική στολή. Στην Ελλάδα, πολύς κόσμος αισθάνεται πως βρίσκεται «στα χαρακώματα», σε έναν πόλεμο όμως που κανείς δε γνωρίζει ποιος ακριβώς είναι ο εχθρός.

Σε αντάλλαγμα με την τελευταία χρηματοδότησή της η Ελλάδα αναγκάσθηκε να εκχωρήσει τμήμα της κυριαρχίας της στην «τρόικα» -την Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ), την «ευρωπαϊκή κεντρική τράπεζα» (ΕΚΤ), το «διεθνές νομισματικό ταμείο» (ΔΝΤ). Το λόμπι του πολυτελούς ξενοδοχείου «Μεγάλη Βρετανία» στην πλατεία Συντάγματος είναι γεμάτο με βορειοευρωπαίους δικηγόρους και γραφειοκράτες, και τους βοηθούς τους, που τούς κουβαλάνε τους χαρτοφύλακες. Το μέλλον της Ελλάδας βρίσκεται πια στα χέρια τους. Πολλοί ανήκουν σε μεγάλες διεθνείς δικηγορικές εταιρείες που συμβουλεύουν τους κολοσσούς του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την ΕΕ, τους ίδιους δηλαδή ακριβώς παράγοντες που συνέβαλαν καθοριστικά στη δημιουργία της ελληνικής κρίσης χρέους.

Η Ελλάδα μοιάζει ολοένα και περισσότερο με μια εταιρεία υπό δικαστική διοίκηση παρά με μια χώρα σε κρίση. Η «τρόικα» οργανώνει την πρώτη κηδεία ενός ευρωπαϊκού εθνικού κράτους για να το αντικαταστήσει από μια τευτονική εταιρεία που θα τη διαχειρίζονται αλλοδαποί τεχνοκράτες. Οι Έλληνες το διαισθάνονται, αλλά ορθολογικά δεν είναι έτοιμοι να αποδεχθούν παρόμοια «προδοσία» από το πατερναλιστικό τους κράτος. Στους δρόμους της Αθήνας, όπου οι άνεργοι τριγυρίζουν άσκοπα και οι ηλικιωμένοι ζητιανεύουν, μπορεί κανείς να δει καθαρά την αργή αποσύνθεση της δυτικής δημοκρατίας.

Καθημερινά η ορθόδοξη εκκλησία διανέμει 10,000 δωρεάν μερίδες φαγητό, έναντι 3,500 δύο χρόνια πριν. Δεν εξυπηρετεί πια φτωχούς μετανάστες που της ζητούν ένα πιάτο ζεστό φαΐ· έχει κι οικογένειες Ελλήνων και πολλά, πολλά παιδιά. «Η επισιτιστική κρίση είναι σοβαρή», λέει ο π. Βασίλειος Χαβάτζας, διευθυντής της φιλανθρωπικής εκκλησιαστικής οργάνωσης. «Αλλά ακόμα πιο σοβαρή είναι η υπαρξιακή κρίση».

Η απότομη άνοδος των αυτοκτονιών αποτελεί απλά την κορυφή του παγόβουνου. Από το 2010 η περίοδος σημαδεύτηκε από αύξηση των ψυχικών ασθενειών, από την κατάθλιψη ως τη σχιζοφρένεια, λόγω της απότομης αλλαγής των συνθηκών διαβίωσης. Οι ιατροί της «ένωσης ιατρών νοσοκομείων Αθηνών-Πειραιώς» (ΕΙΝΑΠ) μιλούν για κοινωνικό αποπροσανατολισμό και απώλεια ταυτότητας. Ο κόσμος δεν καταλαβαίνει τι συμβαίνει, ποιος είναι υπεύθυνος και τι του επιφυλάσσει το αύριο. Κυριαρχεί απόλυτη αβεβαιότητα.

Αλλά αυτό που περισσότερο βλάπτει τον ψυχισμό είναι η έλλειψη χρημάτων και η πραγματικότητα. Το χρήμα είναι παράγων υπαρξιακής ισορροπίας, σημείωνε ακόμα και ο Κέινς (Keynes) όταν επέκρινε τις πελώριες πολεμικές αποζημιώσεις που είχαν επιδικασθεί στη Γερμανία μετά τον Α' παγκόσμιο πόλεμο, με αποτέλεσμα υπερπληθωρισμό, την πτώση της «δημοκρατίας της Βαϊμάρης» και την άνοδο του ναζισμού. Η λιτότητα σκουριάζει την ψυχικές άγκυρες.

Με 2.60 ευρώ, ο καφές στο αεροδρόμιο της Αθήνας είναι ακριβότερος από ότι στο αεροδρόμιο της Φρανκφούρτης, αν και ο μέσος μισθός στην Ελλάδα είναι 600 ευρώ, έναντι 2,200 ευρώ στη Γερμανία. Από τα αυγά ως το μοσχαρίσιο κρέας ή τη βενζίνη, στην Ελλάδα τα πάντα είναι ακριβότερα από ότι στην πλούσια Γερμανία. «Το ευρώ υποτίθεται πως θα προστάτευε την Ελλάδα από τον πληθωρισμό, αλλά οι τιμές ανεβαίνουν διότι η ελληνική οικονομία δεν είναι ανταγωνιστική· εδώ ποτέ δεν υπήρξε πραγματικός ανταγωνισμός», μας λέει ο καθηγητής Καζάκος. Όλες οι προηγούμενες κυβερνήσεις απάντησαν στο φαινόμενο αυτό αυξάνοντας τους μισθούς. Μεταξύ 2000 και 2008 το κόστος της εργασίας ανά μονάδα προϊόντος αυξήθηκε στην Ελλάδα κατά 24%, έναντι 4% στη Γερμανία. Κι ύστερα ήρθε η κρίση και η λιτότητα.

Κανείς δεν ξέρει πώς θα τελειώσει αυτή η θλιβερή ιστορία, αλλά το μόνο βέβαιο είναι πως το χάσμα των πλούσιων και των φτωχών της ευρωζώνης διευρύνεται μέρα με την ημέρα. Σύντομα, το μόνο που θα έχουν κοινό θα είναι το μικρό κέρμα, το ανάλογο του χρυσού μήλου που οδήγησε κι άλλοτε την Ελλάδα σε έναν ανόητο, άχρηστο και άδικο πόλεμο.