Ο ύπνος αποτελεί σημαντική φυσιολογική λειτουργία του ανθρωπίνου σώματος, όντας εξαιρετικά απαραίτητος για τη διατήρηση της ζωής και της πνευματικής ισορροπίας. Διαταραχές επομένως της υπνικής λειτουργίας υπό τη μορφή αϋπνίας ή «διαταραγμένου» ύπνου αναμένεται να επηρεάζουν σημαντικά τη σωματική και πνευματική υγεία του ανθρώπου.

Πολλές παθήσεις του πεπτικού συστήματος επηρεάζουν την ποιότητα αλλά και την ποσότητα του καθημερινού ύπνου. Ο κακός ύπνος συχνά συνοδεύεται από συμπτώματα από το ανώτερο και κατώτερο πεπτικό σύστημα, ενώ πολλές χρόνιες παθήσεις συνοδεύονται από μικρή διάρκεια ύπνου καθώς και από απουσία «ευχαρίστησης» κατά τον ύπνο, πράγμα που χειροτερεύει την υποκείμενη νοσηρή κατάσταση.

Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης αποδεκτό ότι κατά τη διάρκεια του ύπνου πολλές σωματικές λειτουργίες μεταβάλλονται και μάλιστα σε σημαντικό βαθμό.

Στη συνέχεια θα αναφερθούν οι κυριότερες καταστάσεις που προκαλούν διαταραχές του ύπνου. Αυτές είναι η γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος, το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου και οι καρκίνοι του πεπτικού συστήματος.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση αποτελεί σημαντική αιτία διαταραχής του ύπνου επειδή προκαλεί διακοπή του και απότομη έγερση από το κρεβάτι λόγω του οπισθοστερνικού καύσου (καούρες), της δυσπεψίας, της παλινδρόμησης υδαρούς περιεχομένου στο στόμα και του βήχα που επιφέρει.

Η διακοπή του ύπνου αυξάνει την αίσθηση του πόνου και πλήττει την ποιότητα της ζωής.

Τα συμπτώματα της νόσου μπορεί να εκδηλώνονται καθημερινά ή 2-3 φορές την εβδομάδα. Όταν εκδηλώνονται σε άτομα ηλικίας άνω των 45 ετών και επιμένουν για μερικές εβδομάδες, ο πάσχων πρέπει να πάει οπωσδήποτε στον γιατρό.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος αποτελεί ένα από τα πλέον συνήθη προβλήματα υγείας του δυτικού κόσμου. Υπολογίζεται ότι κάθε εβδομάδα, δύο στους δέκα ενήλικες ταλαιπωρούνται από αυτήν, ενώ κάθε μήνα ο ένας στους δύο.

Η νόσος χωρίζεται σε δύο είδη: στη διαβρωτική και στη μη διαβρωτική, που έχουν τα ίδια συμπτώματα, την ίδια αντιμετώπιση, αλλά στη δεύτερη δεν παρουσιάζει ο οισοφάγος ορατές βλάβες (με το γαστροσκόπιο) οφειλόμενες στην παλινδρόμηση του περιεχομένου του στομάχου.

Στην περίπτωση της διαβρωτικής παλινδρομικής νόσου, δεν είναι μόνον τα ενοχλήματα τα οποία ανησυχούν, αλλά και οι δυνητικές επιπλοκές της που επιβάλλουν την έγκαιρη και σωστή αντιμετώπιση. Τέτοιες επιπλοκές είναι οι στενώσεις του οισοφάγου, ο οισοφάγος Barrett (αποτελεί προκαρκινική κατάσταση) και ο καρκίνος του οισοφάγου.

Σημειώνεται ότι η μη διαβρωτική γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος είναι πιο συχνή σε νέους ανθρώπους (20-35 ετών), στις γυναίκες και σε άτομα με ψυχική αστάθεια, τα οποία δεν είναι κατ' ανάγκην υπέρβαρα ή παχύσαρκα, ούτε έχουν διαφραγματοκήλη, που συνήθως συμμετέχουν σημαντικά στη διαβρωτική γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο.

Πρόσφατες μελέτες αποδεικνύουν ότι η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση που επισυμβαίνει στη διάρκεια του ύπνου έχει ως αποτέλεσμα παράταση του χρόνου που απαιτείται για την κάθαρση του οισοφάγου από το υδροχλωρικό οξύ του στομάχου που παλινδρομεί, γεγονός που έχει ως συνέπεια τη βλάβη του οισοφάγου.

Τα υπάρχοντα δεδομένα υποστηρίζουν την άποψη ότι η παλινδρόμηση που επισυμβαίνει στη διάρκεια του ύπνου είναι αιτία οισοφαγίτιδας (φλεγμονής στον οισοφάγο), έξαρσης του βρογχικού άσθματος, φαρυγγολαρυγγίτιδας, καταστροφής των δοντιών και πνευμονικής εισρόφησης.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση προκαλεί χρόνιο βήχα με διαφορετικούς μηχανισμούς που περιλαμβάνουν εισρόφηση, καθώς και ενεργοποίηση τοπικών και κεντρικών νευρικών αντανακλαστικών. Ενδιαφέρον είναι το γεγονός ότι ο βήχας και η παλινδρόμηση προκαλούν το ένα το άλλο, μέσω ενός φαύλου κύκλου.

Η γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση έχει επίσης συσχετισθεί με αποφρακτικού τύπου άπνοια στη διάρκεια του ύπνου.

Όσον αφορά τη θεραπευτική αντιμετώπιση, η γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσος ανταποκρίνεται στη χορήγηση φαρμάκων που μειώνουν την οξύτητα του γαστρικού περιεχομένου.

Οι αναστολείς της αντλίας πρωτονίων (ομεπραζόλη, λανσοπραζόλη, παντοπραζόλη, ραμπεπραζόλη) αποτελούν την πλέον αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση. Το φάρμακο χορηγείται το πρωί πριν από το πρόγευμα. Εν τούτοις τα φάρμακα αυτά δεν μπορούν να αναστείλουν πλήρως την έκκριση του οξέος του στομάχου. Σε ορισμένες περιπτώσεις χορηγούνται δύο φορές την ημέρα (πρωί και βράδυ) επιτυγχάνοντας καλύτερη καταστολή της έκκρισης του οξέος.

Στο περίπου 1/3 των ασθενών που τα παίρνουν όμως, έπειτα από εβδομάδες ή και μήνες, τα φάρμακα αυτά χάνουν εν μέρει τη δράση τους. Σε αυτήν την περίπτωση ο γιατρός μπορεί να αυξήσει τη δόση, να αλλάξει αναστολέα της αντλίας πρωτονίων ή να προσθέσει ένα ακόμα φάρμακο της κατηγορίας των Η2-αναστολέων (ρανιτιδίνη, σιμετιδίνη, φαμοτιδίνη). Πάντως, και τους Η2-αναστολείς μπορεί να συνηθίσει ο οργανισμός.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η χρήση των αναστολέων της αντλίας πρωτονίων πρέπει να γίνεται μόνο με ιατρική συμβουλή και συνταγή, και όχι να τα παίρνει κανείς μόνος του από το φαρμακείο, διότι σε μακροχρόνια κατάχρηση μπορεί να υπάρξουν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως η έλλειψη βιταμίνης Β12 (είναι απαραίτητη για την αιμοποίηση και τρέφει τα νεύρα), η διάρροια, η πνευμονία και το αυτόματο κάταγμα ισχίου (δηλαδή κατάγματα δίχως εξωτερικό ερέθισμα).

Πολλοί ασθενείς τέλος χρειάζονται και ψυχολογική υποστήριξη για να αντιμετωπίσουν την παλινδρόμησή τους.

Πρόσφατες μελέτες έδειξαν ότι ασθενείς με σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου παρουσιάζουν σε μεγάλο βαθμό διαταραχές του ύπνου, καθώς και διαταραχές του αυτόνομου νευρικού συστήματος.

Οι ασθενείς με λειτουργικές παθήσεις του πεπτικού συστήματος (σύνδρομο ευερέθιστου εντέρου, λειτουργική δυσπεψία) παρουσιάζουν σε αυξημένο ποσοστό διαταραχές του ύπνου σε σχέση με τα φυσιολογικά άτομα. Ο μηχανισμός που υπόκειται αυτών των διαταραχών παραμένει εν πολλοίς άγνωστος.

Οι ασθενείς με καρκίνο του πεπτικού συστήματος, οι οποίοι λαμβάνουν χημειοθεραπευτικά φάρμακα, συχνά παρουσιάζουν αϋπνία ή άλλες διαταραχές του ύπνου, οι οποίες επηρεάζουν την ποιότητα της ζωής και την ενεργητικότητα της κάθε ημέρας.

Αν και η δυσκολία στην επέλευση του ύπνου αποτελεί πρωταρχικό σύμπτωμα και παράπονο των καρκινοπαθών ασθενών, δεν υπάρχουν δεδομένα όσον αφορά την ακριβή συχνότητα αυτής της διαταραχής, ωστόσο σύμφωνα με τα αποτελέσματα πρόσφατης μελέτης, διαταραχές του ύπνου (κυρίως αϋπνία) παρατηρείται σε ποσοστό 31% των ασθενών.

Σε ποσοστό 48% των περιπτώσεων, η αϋπνία εμφανίζεται κυρίως κατά τον χρόνο της διάγνωσης της ύπαρξης του καρκίνου, με κυριότερους συνηγορητικούς παράγοντες τις απαισιόδοξες σκέψεις, τον φόβο και τον πόνο.

Δυσπεψία: ένας γνωστός άγνωστος

Με τον όρο δυσπεψία περιγράφεται ένα άθροισμα επιγαστρικών (ψηλά στην κοιλιά) ενοχλημάτων, τα οποία μπορεί να είναι πόνος, αίσθημα βάρους, αίσθημα υπερπληρότητας, αίσθημα πρώιμου κορεσμού (το άτομο μπορεί να φάει μισό πιάτο και να πει «φούσκωσα»), έμετο με ή όχι συμπτώματα παλινδρόμησης (όπως οι καούρες).

Τα προαναφερθέντα συμπτώματα μπορεί να εκδηλωθούν έπειτα από υπερκατανάλωση φαγητού και τις επόμενες μέρες, με την ομαλοποίηση της διατροφής, να εξαφανιστούν τελείως. Υπάρχουν όμως και περιπτώσεις που εκδηλώνονται δύο ή τρεις φορές την εβδομάδα, τους τελευταίους 3-6 μήνες.

Όταν η δυσπεψία εκδηλώνεται σε ανθρώπους ηλικίας άνω των 45 ετών και επιμένει για εβδομάδες, ο ασθενής πρέπει να πάει στον γιατρό. Στους ασθενείς ηλικίας κάτω των 45 ετών, εφόσον ζητήσουν ιατρική συμβουλή, συνιστάται τεστ αναπνοής για να διαπιστωθεί εάν είναι φορείς του ελικοβακτηρίου του πυλωρού ή όχι. Το ελικοβακτήριο αποτελεί κύρια αιτία πεπτικού έλκους (ενοχοποιείται για το 80% των κρουσμάτων) αλλά και καρκίνου του στομάχου και, εάν εντοπισθεί, θα αντιμετωπισθεί με ειδική αγωγή (αντιβιοτικά και αναστολέας της αντλίας πρωτονίων).

Η δυσπεψία διαχωρίζεται σε οργανική και λειτουργική. Στη λειτουργική, υποβάλλεται σε όλες τις εξετάσεις ο ασθενής (αίματος, υπερηχογράφημα, γαστροσκόπηση) και δεν υπάρχει κανένα εύρημα. Στην οργανική, υπάρχουν οργανικά αίτια (λ.χ. ένα πεπτικό έλκος, γαστρίτιδα λόγω λήψεως φαρμάκων, αλλά όχι η χολολιθίαση που πιστεύουν πολλοί).

Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις που υπάρχουν για τη λειτουργική δυσπεψία είναι περιορισμένες (για την οργανική, η θεραπεία εξαρτάται από το αίτιο). Η αγωγή καθορίζεται από το σύμπτωμα που υπερτερεί.

Εάν επικρατούν οι καούρες, ο ασθενής μπορεί να πάρει κάποιο αντιόξινο φάρμακο (διττανθρακικό νάτριο, ανθρακικό νάτριο, μαγνήσιο).

Εάν επικρατεί το αίσθημα βάρους, θα πάρει προκινητικά φάρμακα (βοηθούν την κινητικότητα του στομάχου) όπως η τριμεμπουτίνη και η μετοκλοπραμίδη.

Πότε είναι απαραίτητη η γαστροσκόπηση

Όταν ένας άνθρωπος έχει συμπτώματα γαστροοισοφαγικής παλινδρόμησης, η διάγνωση τίθεται κυρίως με βάση την κλινική εικόνα και όχι τη γαστροσκόπηση, διότι ο ένας στους δύο ασθενείς μπορεί να μην έχει ευρήματα, εάν πάσχει από μη διαβρωτική γαστροοισοφαγική παλινδρομική νόσο.

Έτσι, η γαστροσκόπηση συνιστάται:

* Στα ανθρώπους με ανησυχητικά συμπτώματα πέραν των κλασικών (όπως απώλεια βάρους, ψηλαφητό μόρφωμα ψηλά στην κοιλιά, αναιμία, καταβολή δυνάμεων)

* Στα άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών

Πηγη

Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...