Αυτά έλεγε, χθες, ο Στέλιος Ράμφος στην εκπομπή της κ. Πόπης Τσαπανίδου. Το πρόβλημα, συνεπώς, του άνεργου δεν είναι ότι δεν έχει να πάει γάλα στο παιδί του, αλλά ότι δεν έχει να του πάει «νόημα»! Υπενθυμίζουμε πως στην εποχή του εκσυγχρονισμού του Κ. Σημίτη ο ίδιος φιλόσοφος αιτιολογούσε την ανάγκη «εκσυγχρονισμού» της ελληνικής κοινωνίας ως αποτέλεσμα της «βυζαντινής μας εκκρεμότητας»! Και τότε το παράδειγμα που έπρεπε να υιοθετήσουμε, ήταν αυτό του νεωτερικού ευρωπαϊκού βορρά.

Σ’ αυτή την άποψη, όμως, αντιπαρατίθεται εκείνη των βόρειων, όπως ο Μπέρντχαρντ, ο Τζόυς, ο Καμύ. Κατ’ αυτούς η «μεσευρώπη»(ο βορράς) είναι η κόλαση, ενώ η Μεσόγειος είναι ο παράδεισος. Ένας ορισμένος φθόνος απορρέει από εδώ. Η ευτυχία των μεσογειακών πρέπει να διαψευστεί και να αποδειχτεί ότι ο νότος είναι η κόλαση. Ποιος άραγε έχει ανάγκη από μια τέτοια διάψευση; Το έχουν ανάγκη οι Γερμανοί και γενικά οι βορειοευρωπαίοι εργαζόμενοι.

Έτσι, αντί της απόλαυσης του να χάνεις χρόνο –ώστε να τον κερδίζεις- προτείνεται ο προτεσταντικός ασκητισμός, η απαγόρευση δηλαδή της απόλαυσης, που όμως παρέχει την υπεραπόλαυση της στέρησης(μέσω της πίστης σε μία ιδέα, ενός ευτυχισμένου εγκόσμιου ή μεταφυσικού μέλλοντος)! Από πού, όμως, προκύπτει αυτός ο ηδονιστικός ασκητισμός των Γερμανών που έρχεται σε αντίστοιξη με την ηδονιστική εξωστρέφεια των λαών της Μεσογείου; Οι Γερμανοί, από την εποχή της Μεταρρύθμισης, διαμόρφωσαν μια ιδέα για την ελευθερία που επιδιώκεται «ένδοθεν» και όχι «έξωθεν». Εδώ βασίζεται η αυστηρή πειθαρχία.

Γι’ αυτό περισσότερο και από την οικονομική κρίση, η βόρεια Ευρώπη περνάει μία κρίση ταυτότητας. Πως θα ξεπεραστεί αυτή; Με την αποδοχή του γερμανικού προτύπου και την υπερηφάνεια γι’ αυτό. Όμως, πουθενά δεν υπάρχει μία αμιγής νεωτερικότητα ή προνεωτερικότητα, αλλά πάντα η παράλληλη ή η συγκρουσιακή συνύπαρξή τους. Ποια είναι, όμως, η περίφημη νεωτερικότητα, την οποία πρέπει να αποδεχθούμε; Είναι μία αντίληψη για τη ζωή και τον άνθρωπο που εμφανίστηκε στη Δύση με την Αναγέννηση και η οποία δημιουργήθηκε από τρεις αντινομίες: ένα ατομικιστικό κίνημα που κατέληξε στη μαζικοποίηση, ένα νατουραλιστικό κίνημα που κατέληξε στη μηχανή και ένα ανθρωπιστικό κίνημα, που κατέληξε στην από-ανθρωποποίηση.

Και οι τρεις περιπτώσεις δεν είναι παρά όψεις της μέγιστης αντίφασης που είναι η από-ανθρωποποίηση της ανθρωπότητας και η οποία είναι το αποτέλεσμα δύο δυναμικών αμοραλιστικών δυνάμεων: του χρήματος και του ορθού λόγου. Γιατί όταν η αστική τάξη έφτασε στη φάση της επιστήμης, χρειάστηκε ένα ορθολογικό και αφηρημένο σχήμα, για να συνδέσει τα γεγονότα κι έτσι ιδιοποιήθηκε το θέμα της Αφαίρεσης. Το Χρήμα και ο Ορθός Λόγος θα παραχωρήσουν την κοσμική εξουσία στον άνθρωπο, χάρη στην Αφαίρεση. Έτσι, από το συγκεκριμένο προϊόν, όπως ένα δημητριακό, οδηγούμαστε στην ισχύ του χρηματιστή, που δεν έχει δει ποτέ του ένα κόκκο σταριού(πραγματική οικονομία).

Ακριβώς, αυτή την πολιτισμική κρίση, που είναι συγχρόνως κρίση οικονομική αλλά και κρίση ταυτότητας, βιώνουμε σήμερα. Παραδόξως, τώρα που αυτό το μοντέλο καταρρέει, κάποιοι όπως ο Στέλιος Ράμφος μας το προτείνουν ως το… μέλλον.