Το Σάββατο η Ισπανία ανακοίνωσε ότι θα ζητήσει τη βοήθεια της Ευρώπης για να στηρίξει το κλυδωνιζόμενο τραπεζικό της σύστημα κι έγινε η τέταρτη χώρα της Ευρωζώνης που υποχρεώνεται σε ευρωπαϊκή διάσωση. Το ισπανικό πρόγραμμα είναι τεράστιο – εκτιμάται σήμερα περί τα 100 δις ευρώ και μπορεί να αυξηθεί κι άλλο – αγγίζει δηλαδή τα μεγέθη του πρώτου ελληνικού προγράμματος. Όμως καθώς η Ισπανία είναι η τέταρτη σε μέγεθος χώρα της Ευρωζώνης – μια κλασική περίπτωση too big to fail χώρας όπως το λεν οι Αγγλοσάξονες, που τυχόν κατάρρευση της θα παράγει πρόβλημα συστημικών διαστάσεων για την Ευρωζώνη – το πρόγραμμα διάσωσης της Μαδρίτης θα είναι πολύ διαφορετικό από τα προγράμματα της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας
Πώς έφτασε η Ισπανία στη διάσωση
Σε αντίθεση με μας, τα προβλήματα της Ισπανίας δεν προήλθαν από την υπερχρέωση του ισπανικού δημοσίου. Η Μαδρίτη εισήλθε στα χρόνια της κρίσης με ένα από τα χαμηλότερα επίπεδα δημοσίου χρέους στην Ευρωζώνη – πολύ χαμηλότερο του γερμανικού.
Η κρίση της Ισπανίας είναι μια τραπεζική κρίση στα πρότυπα της ιρλανδικής και της αμερικανικής. Στην Ισπανία, ιδίως τα τοπικά ταμιευτήρια είχαν παράσχει τεράστιο δανεισμό σε κατασκευαστές και αγοραστές ακινήτων κατά τη διάρκεια μιας μεγάλης φούσκας των ακινήτων και με το σκάσιμο της φούσκας κατέρρευσαν υπό το βάρος των ζημιών τους. Και σε αντίθεση με την Ιρλανδία και τις ΗΠΑ, όπου οι τιμές των ακινήτων ξεφούσκωσαν σχετικά γρήγορα, η φούσκα των ισπανικών ακινήτων σκάει τώρα, εξαιτίας της ύφεσης. Κατά συνέπεια οι ισπανικές τράπεζες θα χρειαστούν πολύ περισσότερα χρήματα για να ανταποκριθούν στις ευρωπαϊκές κεφαλαιακές απαιτήσεις.
Η σημερινή πρώτη μεγάλη ‘πράξη’ του δράματος της ισπανικής κρίσης άνοιξε πριν ένα μήνα όταν διαπιστώθηκε ότι η Bankia, τέταρτη σε μέγεθος τράπεζα της χώρας που προέκυψε από τη συγχώνευση 7 περιφερειακών ταμιευτηρίων, είχε κεφαλαιακή τρύπα περί τα 20 δις ευρώ και καθώς ήταν αδύνατον να συγκεντρώσει νέα κεφάλαια μόνη της, κρατικοποιήθηκε. Με το ύψος των τραπεζικών ζημιών να γίνεται όλο και πιο σαφές, οι ισπανικές αρχές αναγνώρισαν ότι κι άλλες τράπεζες μπορεί να ακολουθήσουν το δρόμο της Bankia και να χρειαστούν κρατικά κεφάλαια. Κι όλα αυτά βεβαίως συνέπεσαν με τη δραματική αύξηση του κόστους δανεισμού της ισπανικής κυβέρνησης – γεγονός που σήμαινε ότι η Μαδρίτη δεν μπορούσε να δανειστεί από τις αγορές παρά μόνο με επικίνδυνα μεγάλο κόστος. Με την άντληση χρηματοδότησης από το ταμείο διάσωσης της Ευρωζώνης, η Ισπανία μπορεί να δανειστεί με 3% επιτόκιο αντί του 6% των αγορών και να στηρίξει έτσι τις τράπεζες της πιο αποτελεσματικά
Ποια είναι η διαφορά ανάμεσα στο πρόγραμμα της Ισπανίας
και των τριών ‘μικρών’ του ευρώ
Μέχρι πέρυσι το ταμείο διάσωσης της Ευρωζώνης είχε μόνο ένα εργαλείο στο οπλοστάσιο του: την πλήρη διάσωση. Αλλά υπό τις πιέσεις των Βρυξελλών, η Γερμανία αποδέχτηκε ειδικώς για την Ισπανία να επιτρέψει στον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας να χρηματοδοτήσει μόνο την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της.
Αυτό δεν σημαίνει ότι τα δάνεια του μηχανισμού δεν θα χρεωθούν στην Μαδρίτη πριν περάσουν στις ισπανικές τράπεζες. Σημαίνει όμως ότι αυτά τα δάνεια θα δοθούν στην Ισπανία δίχως τους ταπεινωτικούς όρους που επιβλήθηκαν στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Το πιο σημαντικό ίσως στοιχείο κι αυτό που πάλεψε με νύχια και με δόντια να πετύχει η κυβέρνηση Ραχόι είναι ότι η Μαδρίτη δεν θα δέχεται κάθε τρεις μήνες την επίσκεψη των ελεγκτών της τρόικας του ΔΝΤ, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και της ΕΚΤ όπως εμείς και οι άλλοι μικροί. Κατά τη γνώμη μας, η ισπανική κυβέρνηση ουσιαστικά έθεσε αυτό το στόχο πάνω από όλους τους άλλους για λόγους εθνικού γοήτρου αλλά και φοβούμενη τις πολιτικές αντιδράσεις του λαού της.
Ο πιο ουσιαστικός λόγος για τον οποίο η Μαδρίτη κέρδισε αυτή τη μάχη έχει όμως να κάνει με το ότι το μεγαλύτερο μέρος της λιτότητας που ζήτησαν οι Βρυξέλλες και το Βερολίνο έχει ήδη επιβληθεί στην Ισπανία. Ο προϋπολογισμός του 2012 περιλαμβάνει περικοπές δαπανών και αυξήσεις φόρων ύψους 27 δις ευρώ. Συν τοις άλλοις, η κυβέρνηση Ραχόι υποσχέθηκε να κάνει εξίσου φιλόδοξες περικοπές και το 2013 προκειμένου να πιάσει τον ευρωπαϊκό στόχο του ελλείμματος 3% του ΑΕΠ.
Σε αντίθεση λοιπόν με τα μνημόνια των μικρών, το ισπανικό μνημόνιο έχει όρους που αφορά μόνο τις τράπεζες και που συγκεκριμένα προβλέπουν ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση θα έχει τη δυνατότητα να εκτελεί επιθεωρήσεις στις τράπεζες που παίρνουν χρηματοδοτική βοήθεια από το πακέτο και να διενεργεί ελέγχους από εξωτερικούς ελεγκτές. Αν πιστέψουμε όσα αναφέρονται στο διεθνή Τύπο, οι Ευρωπαίοι αξιωματούχοι ενδιαφέρονται πρωτίστως για την ταχύτητα και το βάθος της αναδιάρθρωσης του ισπανικού τραπεζικού τομέα, ενώ περιμένουμε με ενδιαφέρον να δούμε τι θα γίνει με την πολιτική διαφθορά στα φαλιρισμένα περιφερειακά ταμιευτήρια που είχαν στα διοικητικά τους συμβούλια πολλούς τοπικούς πολιτικούς ηγέτες οι οποίοι ευνόησαν – στα όρια της κατάχρησης – ορισμένους κατασκευαστές ακινήτων.
Δεν συμμετέχει το ΔΝΤ
Στην ισπανική διάσωση δεν συμμετέχει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο καθώς με βάση τους κανόνες του δεν ήταν δυνατό να συμμετάσχει σε μια διάσωση που αφορούσε αποκλειστικά τον χρηματοπιστωτικό κλάδο. Πρόκειται για μια πολύ ενδιαφέρουσα εξέλιξη, ιδίως αν την δούμε σε αντιδιαστολή με τη διάσωση της Ιρλανδίας όπου κι εκεί το πρόβλημα προήλθε εξολοκλήρου από τις τράπεζες, όμως το φορτώθηκε το ιρλανδικό δημόσιο και υποχρεώθηκε να δεχτεί ένα πολύ αυστηρό πρόγραμμα λιτότητας για το λαό. Η Ισπανία λοιπόν σαφώς και πέτυχε περισσότερα ως συστημικού μεγέθους χώρα και η Ιρλανδία έσπευσε ήδη χτες να ανακοινώσει ότι θα προσπαθήσει να επωφεληθεί του παραδείγματος της ισπανικής διάσωσης ζητώντας κι εκείνη τους όρους της Ισπανίας έστω και τώρα.
Σύμφωνα με τις μέχρι στιγμής πληροφορίες, η χρηματοδότηση της Ισπανίας θα προέλθει είτε από τον ισχύοντα σήμερα Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας είτε από τον μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό, τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας που θα τεθεί σε ισχύ τον επόμενο μήνα. Ως προς το ποιος από τους δύο μηχανισμούς θα χρηματοδοτήσει ωστόσο τη Μαδρίτη υπάρχει ακόμη διαπραγμάτευση. Αν τα χρήματα τα βάλει ο παλαιός ευρωπαϊκός μηχανισμός, το δάνειο της Ισπανίας θα είναι σαν το ομολογιακό της χρέος, τα κράτη δηλαδή της Ευρωζώνης δεν θα έχουν προτεραιότητα έναντι των άλλων πιστωτών. Αντίθετα, τα δάνεια του μόνιμου ευρωπαϊκού μηχανισμού θα έχουν προτεραιότητα σε σχέση με όλους τους άλλους πιστωτές και οι Φιλανδοί με τους Ολλανδούς ζητούν το ισπανικό πρόγραμμα να αντλήσει χρηματοδότηση από τον μόνιμο ευρωπαϊκό μηχανισμό προκειμένου να εξασφαλίσουν τα χρήματά τους.
Ωστόσο εδώ υπάρχει ένα πρόβλημα, καθώς αν η Ισπανία χρηματοδοτηθεί από τον ευρωπαϊκό μηχανισμό που θα έχει προτεραιότητα έναντι των άλλων πιστωτών, οι πιστωτές του ιδιωτικού τομέα μπορεί να το βάλουν στα … πόδια – με δεδομένη και την αύξηση του ισπανικού χρέους κατά 100 δις ευρώ. Και το τελευταίο πράγμα που θα ήθελαν όσοι σώφρονες έχουν απομείνει στην ευρωπαϊκή ηγεσία θα ήταν να διώξουν τους ιδιώτες επενδυτές από την Ισπανία. Αν γίνει κι αυτό, θα είναι η καταστροφή της Ευρωζώνης
Στην ισπανική αναμέτρηση νίκησε τελικά η Γερμανία ή η Ισπανία,
Η κοινωνία ή οι τράπεζες;
Μπορεί ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι το Σάββατο να δήλωνε ότι με την απόφαση ευρωπαϊκής στήριξης του ισπανικού τραπεζικού συστήματος, ενισχύεται το ευρώ(!) και πως η Μαδρίτη με το μεταρρυθμιστικό της πρόγραμμα – και τη λιτότητα που εφαρμόζει – γλίτωσε ένα πλήρες πρόγραμμα στα πρότυπα των προγραμμάτων της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας, ωστόσο το ισπανικό μνημόνιο σαφώς και δεν αντιπροσωπεύει νίκη της Ισπανίας. Θα λέγαμε ότι αποτελεί κυρίως συμβιβασμό μεταξύ Ισπανίας και Γερμανίας, που επιτεύχθηκε χάρη στο συστημικό μέγεθος της Ισπανίας και τις πιέσεις των Βρυξελλών προς το Βερολίνο. Ας μην ξεχνάμε ότι μέχρι και πριν λίγες μέρες η Ισπανία ζητούσε η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών της να γίνει με ευρωπαϊκά κεφάλαια, με χρήματα από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας, τα οποία θα κατευθύνονταν απευθείας στις τράπεζες και δεν θα εγγράφονταν στο ισπανικό χρέος. Αυτό δεν έγινε. Ας μην ξεχνάμε επίσης ότι πρωτίστως με αφετηρία τις εξελίξεις των τελευταίων εβδομάδων στην Ισπανία, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προώθησε το σχέδιο για την ευρωπαϊκή τραπεζική ένωση που θα ήταν κλειδί για μια συνολικότερη στήριξη του τραπεζικού συστήματος της Ισπανίας (αλλά και της Ελλάδας, της Πορτογαλίας, της Ιρλανδίας κλπ), και που δεν θα επιβάρυνε περαιτέρω τη χώρα, αλλά όμως ούτε κι αυτό προχώρησε επειδή προσέκρουσε στις γερμανικές αντιρρήσεις. Επί της ουσίας δηλαδή η Γερμανία κατάφερε για ακόμη μια φορά να επιβάλει τη βούλησή της στην Ευρωζώνη και το ότι δέχτηκε, έστω και την τελευταία στιγμή, να δοθούν τα χρήματα στην Ισπανία χωρίς επιπλέον όρους, σαφώς και αντιπροσωπεύει μια υποχώρηση της κυβέρνησης Μέρκελ – αλλά όχι και τόσο αξιοσημείωτη ώστε να μιλάμε για κάποια ρηξικέλευθη αλλαγή.
Το αυτό ισχύει και για τη διαμάχη του ποιος πληρώνει τον λογαριασμό της ισπανικής κρίσης, που είναι όπως είπαμε επί της ουσίας μια τραπεζική κρίση: οι τράπεζες ή ο κόσμος. «Σε μας οι όροι επιβλήθηκαν στις τράπεζες, όχι στην κοινωνία», δήλωνε ικανοποιημένος ο Ισπανός Υπουργός Οικονομικών χτες. Ούτε αυτό όμως ισχύει ουσιαστικά αλλά μόνον σε επικοινωνιακό επίπεδο. Ο κύριος λόγος όπως είπαμε που το ισπανικό μνημόνιο δεν περιλαμβάνει όρους λιτότητας για τον κόσμο είναι επειδή αυτοί οι όροι έχουν ήδη επιβληθεί. Ναι μεν λοιπόν οι νέοι όροι αφορούν τις τράπεζες, όμως τα 100 δις ευρώ που θα καταλήξουν στις ισπανικές τράπεζες τα χρεώνεται το ισπανικό δημόσιο για λογαριασμό τους και αφενός αφορούν ένα νέο χρέος που θα πρέπει να εξυπηρετούν οι Ισπανοί φορολογούμενοι και αφετέρου αυξάνουν το δημόσιο χρέος της Ισπανίας κοντά στο 90% απειλώντας τη βιωσιμότητά του. Τι θα γίνει άραγε στην ισπανική αγορά ομολόγων μέσα στις επόμενες βδομάδες;
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
