Σε μια γωνία του μικρού γραφείου του κ. Γιάννη Παπανικολάου, δίπλα στο ταμείο της αίθουσας Ιντεάλ στην οδό Πανεπιστημίου, βρίσκεται ένας σιδερένιος λοστός. Δίπλα του φαντάζει ο χάρτης της Ελλάδας. Είναι το «μαύρο λάφυρο» που ο διαχειριστής του Ιντεάλ αποφάσισε να κρατήσει όταν την αποφράδα Κυριακή 12 Φεβρουαρίου 2012 τον απέσπασε από τα χέρια κουκουλοφόρου, λίγο πριν εκείνος τον χρησιμοποιήσει για να συνθλίψει την τζαμαρία της πρόσοψης. Ακριβώς όπως είχε ήδη κάνει με τις τζαμαρίες γειτονικών καταστημάτων. Λίγη ώρα πριν από αυτό το επεισόδιο, μερικά εκατοντάδες μέτρα πιο μακριά, οι αίθουσες Αττικόν και Απόλλων στη Σταδίου φλέγονταν. Δίπλα τους, στο υπόγειο της πλατείας Κοραή, μια άλλη αίθουσα, το Αστυ, γλίτωνε παρά τρίχα την ολική καταστροφή. Αν και υπέστη σοβαρές ζημιές επαναλειτούργησε σύντομα. Αυτή η στιγμή δυστυχώς θα αργήσει με τον Απόλλωνα και το Αττικόν. Μαθαίνουμε ότι γίνονται υπεράνθρωπες προσπάθειες ώστε η επαναλειτουργία των δύο παραδοσιακών αυτών χώρων πολιτισμού να συμπέσει με την έναρξη της νέας χειμερινής σεζόν τον Σεπτέμβριο.

Το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου, όταν το κέντρο της Αθήνας περνούσε μια από τις πιο δραματικές στιγμές της σύγχρονης ιστορίας του, ο κ. Παπανικολάου έσωσε στην κυριολεξία περαστικούς που είχαν εγκλωβιστεί στον δρόμο έξω από το Ιντεάλ απειλούμενοι από τα ΜΑΤ, τους αναρχικούς, τα δακρυγόνα και το ποδοπάτημα. Παρ' ότι η αίθουσα λειτουργούσε κανονικά με ελάχιστους θεατές στο εσωτερικό της, ο αιθουσάρχης είχε αναγκαστεί να κατεβάσει τα ρολά της εισόδου και να στέκεται φρουρός έξω από το Ιντεάλ για να προστατεύει τη βιτρίνα. Ετσι άλλωστε αντιμετώπισε τον κουκουλοφόρο με τον λοστό. «Βλέποντας τον κόσμο να πέφτει κάτω από τα δακρυγόνα και το ξύλο, αναγκάστηκα να ανεβάσω με το τηλεχειριστήριο τον ρολό, να βάλω τον κόσμο μέσα και στη συνέχεια να τον βγάλω από την πίσω πόρτα προς την οδό Φειδίου».

Η ανατριχιαστική ιστορία του αιθουσάρχη του Ιντεάλ φέρνει στον νου κάτι από εικόνες πολέμου και ταυτόχρονα εικονογραφεί με τα πλέον ζωηρά χρώματα έναν από τους αρκετούς λόγους στους οποίους οφείλεται η πεσμένη κίνηση των κινηματογραφικών αιθουσών στη σεζόν: τον φόβο. «Τα επεισόδια στο κέντρο είναι ό,τι χειρότερο μπορεί να διανοηθεί κανείς, γιατί πολύ απλά ο κόσμος φοβάται να βγει και ακόμη περισσότερο φοβάται να κατεβεί στο κέντρο» μας είπε ο κ. Παπανικολάου. Πόσω μάλλον όταν πρόκειται για ένα κοινό μέσης και τρίτης ηλικίας, το κοινό δηλαδή στο οποίο κάποιες αίθουσες όπως το Ιντεάλ απευθύνονται με το πρόγραμμά τους.

Κάποτε η αίθουσα κινηματογράφου ήταν μια κερδοφόρα επιχείρηση. Σήμερα είναι μια επιχείρηση τεράστιου ρίσκου. Χρόνο με τον χρόνο οι κινηματογραφικές αίθουσες συρρικνώνονται όχι μόνον στην πρωτεύουσα αλλά πανελλαδικώς. Το φθινόπωρο του 2011 και για πρώτη φορά στην ιστορία της, η αίθουσα Ετουάλ-Αλεξάνδρα, μια από τις πιο παραδοσιακές της Καλλιθέας, δεν άνοιξε. Οπως δεν άνοιξε η Ζέα στον Πειραιά. Το φαινόμενο δεν αφορά μεμονωμένες αίθουσες. Σε μια άλλη περίπτωση, ένα μικρό multiplex, το Cine City στο Μπουρνάζι, ενώ είχε αρχίσει κανονικά πρόγραμμα το περσινό φθινόπωρο, δεν άντεξε παρά μόλις δύο μήνες. Τα σημάδια της κρίσης είχαν εμφανιστεί από την περσινή κιόλας σεζόν, όταν οι πολυκινηματογράφοι Ster Cinemas στη λεωφόρο Αχαρνών διέκοψαν τη λειτουργία τους. Τα πρώτα δείγματα είχαν φανεί ακόμη πιο παλιά, με το κλείσιμο του πρώτου Village της Αθήνας, στο Μαρούσι.

«Το αν θα συνεχίσει να λειτουργεί το ASTOR Hollywood στην ερχόμενη κινηματογραφική σεζόν θα εξαρτηθεί από την πολιτική κατάσταση στη χώρα» μας είπε ο κινηματογραφικός διανομέας της Hollywood Entertainment κ. Κώστας Πιπέρας, ο oποίoς ενώ είχε επενδύσει εκ νέου στην αίθουσα της στοάς Κοραή, λόγω συνθηκών έπεσε έξω. «Αν ομαλοποιηθούν τα πράγματα η αίθουσα θα επαναλειτουργήσει, αν όχι, δεν υπάρχει περίπτωση».

Βεβαίως δεν είναι μόνον ο παράγοντας του φόβου για τη σωματική ακεραιότητα του πελάτη σε δύσκολες περιοχές όπως η Ομόνοια ο λόγος της ύφεσης του κινηματογράφου και της κάμψης των εισιτηρίων. «Η συνεχιζόμενη ανασφάλεια λόγω της οικονομικής και πολιτικής κατάστασης επηρέασε τελικά και τον παραδοσιακά αλώβητο σε κρίσεις κινηματογράφο» επισημαίνει η γενική διευθύντρια της κινηματογραφικής εταιρείας Feelgood Entertainment, κυρία Ειρήνη Σουγανίδου.

«Σαφέστατα δεν είμαστε καθόλου αισιόδοξοι διότι η ύφεση θα διαρκέσει δύο-τρία χρόνια ακόμη και ο κινηματογράφος έχει χάσει πλέον το προνόμοιο που είχε ως η φθηνότερη διασκέδαση» λέει από την πλευρά του ο κ. Χάρης Αντωνόπουλος, διευθύνων σύμβουλος της εταιρείας Audio Visiual Enterprises.

Ο γενικός διευθυντής του Ομίλου Village κ. Γιάννης Καλφακάκος μας είπε ότι τα τελευταία 10 χρόνια η κινηματογραφική αγορά ήταν σταθερή κοντά στα 12 εκατομμύρια εισιτήρια. Τα δείγματα της περυσινής σεζόν όμως που έκλεισε στα 10,7 εκατ. σήμαναν μια πτώση περίπου 7%, ενώ η εφετινή δείχνει να κλείνει μεταξύ 9 και 9,5 εκατ. εισιτηρίων, «πτώση που όπως φαίνεται θα αγγίξει διψήφιο ποσοστό».

Σύμφωνα με τον κ. Καλφακάκο η γενικότερη κρίση έχει αναμφισβήτητα επηρεάσει τον κλάδο του κινηματογράφου καθώς παρά τις φιλότιμες προσπάθειες διανομέων και αιθουσαρχών να κάνουν ακόμη πιο προσιτή αυτή τη μορφή της διασκέδασης (μειώσεις τιμών και προσφορές), η αστάθεια και η αβεβαιότητα που ζούμε το τελευταίο ειδικά διάστημα δείχνουν να επιδεινώνουν τη κατάσταση.

Πραγματικά, ενώ δεν υπάρχουν αίθουσες που να μην κάνουν πλέον έκπτωση στο εισιτήριό τους (από 8 ευρώ στα 6 στις περισσότερες περιπτώσεις) το κοινό δείχνει όλο και περισσότερο να απομακρύνεται. Το παράδοξο μάλιστα είναι ότι, σύμφωνα με τον κ. Παπανικολάου, οι ίδιοι οι... θεατές ήταν που επέβαλαν τη μείωση του εισιτηρίου. «Μας έλεγαν οι πελάτες ότι αν δεν μειώσουμε την τιμή δεν θα μπορέσουμε να προχωρήσουμε. Και είχαν δίκιο».

Ολα δείχνουν ότι την ερχόμενη σεζόν τα πράγματα θα σκουρύνουν. «Εύλογο ότι θα υπάρξουν και τριγμοί και σεισμοί» λέει ο κ. Χρήστος Μπεχτσής, γενικός διευθυντής της κινηματογραφικής εταιρείας Seven. «Οι κολοσσοί του χώρου ήδη συρρικνώνονται σημαντικά και δεν είναι απίθανο να υπάρξουν απότομες και σημαντικότατες ανακατατάξεις. Η απότομη πτώση τζίρου σε συνδυασμό με το σταμάτημα των χρηματοδοτήσεων, ανέδειξαν όλα τα μεγάλα προβλήματα και τις στρεβλώσεις που υπάρχουν στην ολιγοπωλιακή αγορά μας».

Το παράδοξο ωστόσο είναι ότι παρά την αδιαμφισβήτητη οικονομική κρίση σε όλους τους τομείς της ελληνικής κοινωνίας, ένα μεγάλο μέρος των εταιρειών κινηματογραφικής διανομής επιμένει σε αγορές ταινιών των οποίων η κίνηση στις αίθουσες ενδεχομένως να είναι συζητήσιμη.

«Εμάς μας αρέσει να υπάρχει πολυφωνία» λέει η διευθύντρια της United International Pictures στην Ελλάδα κυρία Μαριλίζα Τοτόμη. «Mένει μετά στην "τσέπη" του κάθε παραγωγού/διανομέα/αιθουσάρχη να κρίνει αν κάθε συγκεκριμένη ταινία είναι προσοδοφόρα για αυτόν. Εφόσον το κρίνει, χαρά μας να τα βλέπουμε».

Για τον κ. Ζήνο Παναγιωτίδη ωστόσο, πρόεδρο της Rosebud και έναν από τους πρωτοπόρους διανομείς που επένδυσαν στον εναλλακτικό κινηματογράφο αρχής γενομένης στη δεκαετία του 1990, η ανάπτυξη των εναλλακτικών ταινιών και η επένδυση της διανομής σε αυτές τις ταινίες σε μια εποχή ύφεσης, είναι ένα μυστήριο. «Δανείζομαι μια φράση του συναδέλφου σας κ. Χρήστου Μήτση στο "Αθηνόραμα", ο οποίος στη συγκεκριμένη απορία δηλώνει ότι "η επιστήμη έχει πλέον σηκώσει τα χέρια ψηλά"» μας είπε ο κ. Παναγιωτίδης.

Της ίδιας γνώμης δεν φαίνεται να είναι ο κ. Μπεχτσής της Seven, η οποία μάλιστα έχει προκαλέσει έκπληξη με τις απανωτές αγορές της στα διεθνή κινηματογραφικά φεστιβάλ. «Κάνοντας χιούμορ, θα απαντούσα ότι η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία...» μας είπε. «Μιλώντας σοβαρά, σας λέω ότι αυτό είναι αποτέλεσμα μιας επικρατούσας άποψης που λέει ότι αυτός που ελέγχει τις αίθουσες μπορεί να επιβάλει και τις ταινίες, κάτι που σε μεγάλο βαθμό ισχύει, και φυσικά είναι αποτέλεσμα της καθετοποίησης και του υπερσυγκεντρωτισμού της αγοράς μας».

Αλλωστε, «ο κινηματογράφος δεν μπαίνει εύκολα σε σίγουρα οικονομικά μοντέλα, ούτε έχει συνταγές επιτυχίας, ώστε να ξέρει κανείς από πριν ποια ταινία θα πάει καλά εισπρακτικά και ποια όχι» όπως πολύ σωστά αναφέρει η διευθύντρια της Fellgood Entertainment. Και έχει κάθε λόγο να το λέει διότι «αν ήταν έτσι, κανένας διανομέας δεν θα έπρεπε να αγοράσει μια ασπρόμαυρη βωβή ταινία όπως το "Artist" πριν τη δει, ούτε και μια γαλλική κωμωδία με έναν παραπληγικό ανάπηρο που τον περιθάλπει ένας μαύρος όπως "Οι άθικτοι"! Πέρα από την εισπρακτική πορεία μιας ταινίας στις αίθουσες, προσωπικά πιστεύω πως ένα γραφείο διανομής πρέπει να ενδιαφέρεται και για την καλλιτεχνική αξία και πορεία των ταινιών που επιλέγει, πορείες οι οποίες πράγματι πολλές φορές δεν ταυτίζονται».

Για τον κ. Παναγιωτίδη είναι αναγκαίο να επισημανθεί η εμπορική απήχηση μερικών αυστηρά ποιοτικών ταινιών, είτε προβλεπόμενη στις περιπτώσεις των «Artist» (88.383 εισ.) και «Ενας χωρισμός» (40.000), είτε απρόβλεπτη στις περιπτώσεις των «Χιόνια του Κιλιμάντζαρο» (36.397 εισ.) και «Το λιμάνι της Χάβρης» (31.778 εισ.). «Ουκ έστιν βέβαια αριθμός των ταινιών αυτής της κατηγορίας που καταποντίστηκαν» καταλήγει πολύ σωστά ο κ. Παναγιωτίδης.