Tου Σταυρου Λυγερου


Η κρίση της Ευρωζώνης μπορεί να συνδέεται με την αρχιτεκτονική της, αλλά εγγράφεται στο ευρύτερο πλαίσιο όχι μόνο της διεθνούς οικονομικής κρίσης, αλλά και των τεκτονικών αλλαγών στον διεθνή καταμερισμό εργασίας, λόγω της παγκοσμιοποίησης. Οι δυτικές πολιτικές ελίτ τη δρομολόγησαν, επειδή είναι τόσο διαπλεκόμενες με τις μεγάλες εταιρείες των χωρών τους που έχουν την τάση να ταυτίζουν τα συμφέροντα αυτών των εταιρειών με τα συμφέροντα των κρατών.

Αυτό, ωστόσο, δεν ισχύει. Λόγω χαμηλότερου κόστους εργασίας, οι «δυτικές» πολυεθνικές έχουν μεταφέρει παραγωγικές δραστηριότητές τους εκτός Δύσης. Εχουν, δηλαδή, στερήσει θέσεις εργασίας από τις δυτικές κοινωνίες και κατ’ επέκταση έσοδα από τα δυτικά κράτη.

Από κυρίως παραγωγός, η Δύση έχει σταδιακά μετατραπεί σε κυρίως καταναλωτή, με αποτέλεσμα να διολισθαίνει σε παρακμή. Με άλλα λόγια, η σημερινή κρίση έχει και μόνιμα χαρακτηριστικά. Οταν ισχύουν τόσο μεγάλες διαφορές σε μισθούς, εργασιακές σχέσεις και συνθήκες εργασίας, το ελεύθερο εμπόριο μετατρέπεται σε αθέμιτο ανταγωνισμό. Αυτό ισχύει περισσότερο για την Ευρώπη, η οποία δεν διαθέτει τα όπλα που διαθέτουν οι ΗΠΑ, ως πολιτικοστρατιωτική υπερδύναμη.

Τα υψηλά κέρδη των πολυεθνικών μόνο εν μέρει επιστρέφουν στη Δύση και κυρίως ως δανεικά. Ως εκ τούτου, δεν μπορούν να συντηρήσουν επί μακρόν το επίπεδο ευημερίας των δυτικών κοινωνιών, που αποτελεί κορυφαία κατάκτηση στην ανθρώπινη ιστορία. Σε αυτές τις συνθήκες, το πρόβλημα της ενδοευρωπαϊκής κατανομής των πόρων θα οξύνεται. Η πανάκριβη διάσωση των τραπεζών εκτόξευσε τα ελλείμματα και αύξησε το χρέος των χωρών-μελών. Στην πραγματικότητα, όμως, το κόστος της διάσωσης ήταν το νερό που ξεχείλισε ένα ποτήρι το οποίο -ανάλογα με τη χώρα- ήταν από μισογεμάτο έως γεμάτο. Οι ευρωπαϊκές χώρες είχαν εδώ και χρόνια αρχίσει να συσσωρεύουν χρέη, παρά το γεγονός ότι η διεθνής οικονομία διήνυε περίοδο παχιών αγελάδων.

Σε αυτό συνέβαλε και ο φορολογικός ανταγωνισμός που επέφερε μείωση των κρατικών εσόδων. Για να συντηρήσουν οι δυτικές κυβερνήσεις στοιχειωδώς το μέσο βιοτικό επίπεδο και τις κοινωνικές υποδομές, κατέφυγαν στον δανεισμό, παρασυρόμενες και από τα πολύ χαμηλά επιτόκια. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα τα δημόσια χρέη να ακολουθήσουν ανοδική τροχιά.

Η απάντηση των ιθυνουσών ελίτ είναι η λιτότητα, με το γνωστό επιχείρημα ότι οι δυτικές κοινωνίες ζουν πάνω από τις δυνατότητές τους. Στο σημείο που έχουν φθάσει τα πράγματα, το επιχείρημα δεν είναι αβάσιμο, αλλά, όπως πάντα, τα μεγάλα ψέματα χρησιμοποιούν σαν όχημα μισές αλήθειες. Δεν λένε ότι η διολίσθηση των δυτικών οικονομιών στην παρακμή ήταν αποτέλεσμα πολιτικής επιλογής των ελίτ και όχι φυσικό φαινόμενο.

Λόγω των δεδομένων παθογένειών μας, η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε πειραματόζωο. Εδώ δοκιμάζεται η συνταγή που προορίζεται να εφαρμοστεί αρχικά στην ευρωπαϊκή περιφέρεια και αργότερα και στον ευρωπαϊκό πυρήνα. Το κρίσιμο ερώτημα είναι εάν οι ευρωπαϊκές κοινωνίες θα αποδεχθούν όχι απλώς κάποιες αναγκαίες περικοπές, αλλά τη μεθοδευόμενη ποιοτική υποβάθμιση του βιοτικού τους επιπέδου.