O ευρωπαϊκός Νότος φλέγεται… Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι διαδηλώνουν εδώ και δυο βδομάδες στην Αθήνα, τη Μαδρίτη και τη Λισσαβόνα ενάντια στα πακέτα λιτότητας που επεξεργάζονται οι κυβερνήσεις τους. Αυτό όμως δεν ανακόπτει τη λήψη όλων και σκληρότερων μέτρων. Στην Ελλάδα χτες η τρικομματική κυβέρνηση κατάφερε να συμφωνήσει στο νέο σκληρό πακέτο μέτρων ύψους 13.5 δις ευρώ που μειώνει συντάξεις και μισθούς στο δημόσιο, αυξάνει το όριο ηλικίας συνταξιοδότησης στα 67, φορολογεί με τρελούς συντελεστές τους ελεύθερους επαγγελματίες και περιλαμβάνει μια ρήτρα για νέα μέτρα αν δεν μηδενιστεί το έλλειμμα. 

 Στην Ισπανία ο Μαριάνο Ραχόι εξήγγειλε ένα νέο γύρο λιτότητας με αυξήσεις φόρων και κατάργηση της δυνατότητας για πρόωρες συνταξιοδοτήσεις, ενώ αύριο θα ανακοινωθεί και το ύψος των κεφαλαιακών αναγκών των κλυδωνιζόμενων ισπανικών τραπεζών. Στην Πορτογαλία ο Π. Κοέλιο, αφού πήρε πίσω το σχέδιό του για αύξηση των εισφορών των εργαζομένων και μείωση των εισφορών των εργοδοτών, αναζητά νέα μέτρα λιτότητας μπας και πιάσει τους άπιαστους στόχους του ελλείμματος. 

Κι ενώ όλα αυτά γίνονται στο Νότο, τι κάνει ο Βορράς; Τινάζει στον αέρα τη συμφωνία του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου της 29ης  Ιουνίου – που προέβλεπε ότι η Ευρώπη θα βαδίσει προοδευτικά σε μια τραπεζική ένωση και πως ένα πρώτο επείγον βήμα ήταν η ανάληψη του χρέους των ισπανικών τραπεζών από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς ώστε να μην βρεθεί το ισπανικό δημόσιο χρέος στο κόκκινο και η Ισπανία εκτός αγορών. Γερμανία, Φιλανδία και Ολλανδία δεν το θέλουν τώρα αυτό και λένε πως καμιά υποχρέωση δεν πρέπει να αναληφθεί από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς μέχρι να αναλάβει την εποπτεία του ευρωπαϊκού τραπεζικού συστήματος η ΕΚΤ – δηλαδή ζήσε Μάη μου… Και βγαίνει ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Χέρμαν βαν Ρομπέι στα Ηνωμένα Έθνη να μας πει ότι «η Ευρώπη θα βγει πιο δυνατή από την κρίση». Ποιος τον πιστεύει;.

Μια αλήθεια που κοντεύουν να την αντιληφθούν ως και οι πέτρες είναι ότι η ΟΝΕ ήταν εξαρχής  προβληματική επειδή δεν είχε καμία από τις τρεις προϋποθέσεις της βέλτιστης νομισματικής ζώνης. Δεν είχε ούτε την απαιτούμενη κινητικότητα εργασίας, επειδή οι διαφορετικές γλώσσες, νομοθεσίες και κουλτούρες λειτουργούν ως φυσικά εμπόδια ώστε να πάει ο άνεργος δικηγόρος της Ελλάδας να αναζητήσει δουλειά στη Γερμανία. Δεν είχε ούτε παραπλήσιες αρχικές συνθήκες μεταξύ των οικονομιών των 17 κρατών μελών που μοιράζονται το ευρώ, αφού οι οικονομίες του Βορρά ήταν εξαρχής πολύ πιο ισχυρές από του Νότου. 

Και κυρίως δεν είχε και δεν έχει κανένα μηχανισμό μεταβιβαστικών πληρωμών. Το όραμα του ευρώ υπήρξε ένα πολιτικό σχέδιο-φούσκα, όπως εύστοχα το έχει χαρακτηρίσει ο Τζορτζ Σόρος, που άρχισε να ξεφτάει όταν με την έλευση της κρίσης η Γερμανίδα καγκελάριος Αγγέλα Μέρκελ διακήρυξε πως παρότι τα αδιέξοδα ήταν κοινά για τις ευρωπαϊκές τράπεζες αφού είχαν ακολουθήσει τους ίδιους κεντρικούς κανόνες πιστωτικής κραιπάλης και είχαν όλες τους καταλήξει με υψηλή μόχλευση και μεγάλες επισφάλειες, κάθε κράτος έπρεπε να αναλάβει μόνο την ευθύνη για τις τράπεζες του…

Σήμερα οι Ευρωπαίοι, μαζί τους και το Βερολίνο, μας λένε ότι η Ευρώπη θα καταφέρει να αντιμετωπίσει την κρίση μέσα από τη στενότερη τραπεζική και δημοσιονομική της ολοκλήρωση. Πώς να πειστούμε γι’ αυτό όταν βλέπουμε πως κάθε φορά, μπροστά σε κάθε κρίσιμο βήμα για την επίλυση της κρίσης, οι πιστωτές, με επικεφαλής τη Γερμανία, υπαναχωρούν; Μήπως πρέπει να σκεφτούμε περισσότερο με ιστορικούς όρους; Σε τελική ανάλυση η Ευρώπη είναι απλά μια γεωγραφική ενότητα, το δυτικό κομμάτι της απέραντης  Ευρασίας. 

Σε τελική ανάλυση, η δημιουργία της Ευρώπης είναι μια διαδικασία σε εξέλιξη και μια ιστορική κατασκευή. Κι όπως ακριβώς η μεγάλη οικονομική κρίση του 1929 και ο συνακόλουθος εθνικισμός της δεκαετίας του 1930 κατέστρεψαν την παγκοσμιοποίηση εκείνης της εποχής, φαίνεται ότι η οικονομική κρίση που πλήττει εδώ και 3 χρόνια την Ευρώπη και τα ανταγωνιζόμενα εθνικά συμφέροντα τείνουν να καταστρέψουν το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.

Η ολοκλήρωση της Ευρώπης υπήρξε πρωτίστως ένα σχέδιο των ευρωπαϊκών ελίτ και όχι των λαών, να όμως που σήμερα οι ίδιες ελίτ φαίνονται διχασμένες και εστιάζουν στη διαφύλαξη των πολύτιμων εθνικών συμφερόντων τους. Επιπλέον το πρόβλημα της ένωσης ή της ομοσπονδίας στην σημερινή Ευρώπη δείχνει να έχει βαθύτερες ρίζες. Πριν λίγους μήνες η πλούσια γερμανική Βαυαρία διαμαρτυρήθηκε για τις δημοσιονομικές μεταβιβάσεις της προς τα υπόλοιπα γερμανικά κρατίδια και δη το φτωχό Βερολίνο. Όταν η Βαυαρία δεν θέλει ξαφνικά να επιχορηγήσει το Βερολίνο, πώς είναι δυνατόν να βοηθήσει την Ελλάδα; 

Το ίδιο θέμα έχει προκύψει και στην Ισπανία. Ο ηγέτης της Καταλονίας Άρτουρ Μας αποφάσισε να πάει την αυτόνομη αυτή ισπανική επαρχία σε πρόωρες εκλογές προκειμένου να διεκδικήσει  μεγαλύτερη αυτονομία. Η κυβέρνηση της Βαρκελώνης λέει πως ότι ο λόγος που έχει χρέος και έλλειμμα δεν είναι η δική της κακή οικονομική πολιτική αλλά οι μεταβιβαστικές πληρωμές της τάξης του 9% του ΑΕΠ στο κεντρικό κράτος της Μαδρίτης – που είναι όντως πολύ μεγαλύτερες από ό,τι της χώρας των Βάσκων και των υπολοίπων ισπανικών περιφερειών.

Το πρόβλημα λοιπόν είναι πως η ίδια η ιδέα της ένωσης ή της ομοσπονδίας πάνω από εθνότητες έχει αποδυναμωθεί όχι μόνο στο επίπεδο της Ευρωζώνης αλλά και μέσα στα ίδια τα κράτη. Η ευρωπαϊκή οικονομική κρίση είναι τόσο βαθιά που όλο και περισσότερο φαίνεται πως όλες οι ενώσεις και οι συμμαχίες χτίζονται πάνω στη μόνη διαίρεση που μετρά:  μεταξύ των πιστωτών και των δανειοληπτών. 

Έτσι έχουμε τα κράτη του Βορρά να κατηγορούν τους λαούς του Νότου ως τεμπέληδες, τη Βαυαρία να μην θέλει να χρηματοδοτεί τους κακομαθημένους του Βερολίνου και τη Βαρκελώνη να λέει πως η Μαδρίτη τής τα παίρνει όλα. Όλα αυτά όμως σημαίνουν πως ό,τι κι αν μας λένε οι ευρωπαϊκές πολιτικές ηγεσίες, το σχέδιο της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης που οικοδομήθηκε τα 40 τελευταία χρόνια στην Ευρώπη ξεφτάει.

Μαριάννα Τόλια