Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα χρησιμοποίησε επιτέλους τη μαγική σφαίρα της. Με την υπόσχεση «απεριόριστων» αγορών κρατικών ομολόγων, ο Mario Draghi, πρόεδρος της ΕΚΤ, μπορεί να τηρήσει τη δέσμευσή του να κάνει «ό,τι χρειάζεται» για να σώσει το ευρώ. Αλλά με τη διάσωση του νομίσματος, η μαγική σφαίρα του κ. Draghi έχει τραυματίσει σοβαρά κάτι ακόμα πιο σημαντικό - τη δημοκρατία στην Ευρώπη.
Ως αποτέλεσμα των ενεργειών της ΕΚΤ, ψηφοφόροι από τη Γερμανία ως την Ισπανία, θα συνειδητοποιήσουν ότι όλο και περισσότερο ζωτικής σημασίας αποφάσεις για την εθνική οικονομική πολιτική δεν μπορεί πλέον να ληφθούν στην κάλπη. Στη Γερμανία, ιδιαίτερα, υπάρχει μια αυξανόμενη αίσθηση ότι η ΕΚΤ, ένα μη εκλεγμένο σώμα που υπερηφανεύεται για την ανεξαρτησία του, μόλις έλαβε μια απόφαση η οποία έχει σοβαρές επιπτώσεις για τους Γερμανούς φορολογούμενους - αλλά κανείς δεν μπορεί να την αμφισβητήσει ή να την αλλάξει.
Στην ΕΚΤ, ο πρόεδρος της γερμανικής κεντρικής τράπεζας έχει μόνο μία ψήφο - το ίδιο με τους προέδρους των κεντρικών τραπεζών της Μάλτας ή της Σλοβενίας. Ο Jens Weidmann, ο επικεφαλής της Bundesbank, ήταν ο μοναδικός που καταψήφισε το σχέδιο αγοράς ομολόγων.
Η Angela Merkel, η Γερμανίδα καγκελάριος, μπορεί κάλλιστα να έδωσε τη σιωπηρή συγκατάθεση της στις δράσεις της ΕΚΤ και μάλιστα ένας Γερμανός, μέλος του συμβουλίου της ΕΚΤ ψήφισε με την πλειοψηφία. Ωστόσο, οι δημοσκοπήσεις και τα μέσα ενημέρωσης δείχνουν ότι η θέση του κ. Weidmann αντανακλά τη γνώμη της πλειοψηφίας στη Γερμανία. Μετά την απόφαση της ΕΚΤ, η Bundesbank εξέδωσε ανακοίνωση υποστηρίζοντας ότι τα σχέδια της ΕΚΤ «ισοδυναμούν με την χρηματοδότηση του δημόσιου χρέους μέσα από την έκδοση νέου χρήματος» και «με την αναδιανομή σημαντικών κινδύνων μεταξύ των φορολογουμένων διαφόρων χωρών». Μετάφραση: η δράση της ΕΚΤ είναι παράνομη και επικίνδυνη, και θα μπορούσε να καταλήξει με τους Γερμανούς φορολογούμενους να σηκώνουν όλο το οικονομικό βάρος.
Δεν είναι μόνο οι Γερμανοί που έχουν λόγο να αισθάνονται νευρικοί για τις δημοκρατικές επιπτώσεις των όσων κάνει η ΕΚΤ. Για να αποκτήσουν πρόσβαση στην απεριόριστη δύναμη πυρός της ΕΚΤ, οι Ισπανοί και οι Ιταλοί θα πρέπει να συμφωνήσουν σε «ένα πρόγραμμα» - το οποίο ακούγεται δυσοίωνο, όπως κάτι που προβλέπεται για την απεξάρτηση ναρκομανούς. Στην πραγματικότητα, η Μαδρίτη ή η Ρώμη, θα πρέπει να αποδεχθούν εποπτεία (βλέπε Διεθνές Νομισματικό Ταμείο) των εθνικών προϋπολογισμών τους, από τις Βρυξέλλες και τη Φρανκφούρτη. Μια τέτοια ταπείνωση και εμφανή απώλεια εθνικής κυριαρχίας, σε συνδυασμό με μια βαθιά ύφεση, θα είναι η τέλεια συνταγή για να οδηγήσει τους ψηφοφόρους στα πολιτικά άκρα, όπως αποδεικνύει η Ελλάδα.
Στην πράξη, όμως, η κρίση της ευρωζώνης πολώνει όλο και πιο πολύ την ευρωπαϊκή πολιτική κατά μήκος των εθνικών γραμμών. Στην Ιταλία και την Ισπανία υπάρχει κάτι μια κοινή εθνική θέση – που ενώνει αριστερά και δεξιά κόμματα - ενάντια σε αυτό που θεωρείται ως αλαζονική και εγωκεντρική γερμανική πολιτική. Στη Γερμανία, ωστόσο, επικρατεί συναίνεση ότι η λιτότητα στη νότια Ευρώπη θα πρέπει να είναι το τίμημα των διασώσεων.
Γιατί, λοιπόν, ο κ. Draghi το έκανε; Η απάντηση είναι ότι αντιμετώπισε ένα πραγματικά φρικτό δίλημμα. Ήταν σαφές ότι τα εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ που έχουν ήδη δεσμευτεί για τα ευρωπαϊκά ταμεία διάσωσης δεν ήταν αρκετά για να αποκρούσει την απειλή της κατάρρευσης των τραπεζών και των κρατικών πτωχεύσεων σε όλη την ευρωζώνη. Η οικονομική καταστροφή θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια ακόμα ύφεση, ακολουθούμενη από την πολιτική ριζοσπαστικοποίηση - και μια απειλή για τη δημοκρατία που είναι πολύ πιο άμεση και ανελαστική από την απειλή που θέτει η ΕΚΤ.
Αντίθετα, αν το ισπανικό και ιταλικό κόστος δανεισμού επανέλθει υπό έλεγχο - και οι κυβερνήσεις τους αναγκαστούν να κάνουν σημαντικές διαρθρωτικές οικονομικές μεταρρυθμίσεις – τότε οι ενέργειες της ΕΚΤ την περασμένη εβδομάδα θα μπορούσαν ακόμη να δικαιωθούν. Ο κ. Draghi όχι μόνο θα είχε σώσει το ευρώ - θα είχε εξαγοράσει στην Ευρώπη το χρόνο που χρειάζεται για να επιστρέψει στην ανάπτυξη.
Ωστόσο, πολλά πρέπει τώρα να γίνουν ταυτόχρονα για να δουλέψει το σχέδιο του κ. Draghi. Είναι μάλλον πιθανό ότι η πολιτική και οικονομική δυστυχία θα αυξηθεί στην Ευρώπη τον επόμενο χρόνο - η Γερμανία γλιστρά σε ύφεση και η Ιταλία και η Ισπανία (για να μην μιλήσουμε για την Ελλάδα) μάχονται με την όλο και πιο βαθιά λιτότητα.
Αν το ευρώ ήταν ποτέ να διαλυθεί, το άμεσο οικονομικό κόστος για τη Γερμανία και τις άλλες χώρες πιστωτές - και η προκύπτουσα κατάσταση πανικού - θα μπορούσε επίσης να είναι πολύ υψηλότερο, λόγω του προγράμματος αγοράς της ΕΚΤ. Βέβαια, για όποιον ξέρει από ιστορία, η εικόνα του Γερμανού εκπροσώπου στην ΕΚΤ να απομονώνεται θα φέρνει ρίγη. Από το 1945, η κεντρική ιδέα του ευρωπαϊκού σχεδίου ήταν ποτέ ξανά να μην αφήσει μια ισχυρή και αδικημένη Γερμανία απομονωμένη στο κέντρο της Ευρώπης. Είμαστε τώρα επικίνδυνα κοντά σε αυτό το σημείο.
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
