Το Μνημόνιο  συνοδεύτηκε εξ αρχής με πρωτόγνωρες για το μεταπολιτευτικό σκηνικό πολιτικές παραινέσεις, όπως το ακραίο δίλημμα «ή αλλάζουμε ή χανόμαστε» μέχρι το πιο ήπιο  «πρέπει να αλλάξουμε νοοτροπία». Με το που ξέσπασε η κρίση, εξελίχθηκαν δύο απρόσμενα κοινωνικά γεγονότα:

Πρώτον,  η ελληνική κοινωνία λοιδορήθηκε  με ένα πρωτοφανούς έντασης τρόπο στα παγκόσμια μεταπολεμικά χρονικά.

Τεμπέληδες, ψεύτες, κλέφτες, φοροφυγάδες, ανίκανοι να έχουν ένα ευρωπαϊκό κράτος, ενώ αμφισβητήθηκε ακόμη και η κληρονομιά της αρχαιότητας. Ήταν τόσο σφοδρές οι επιθέσεις που δέχθηκε η Ελλάδα, που υπερέβησαν κατά πολύ τη λογική της στοχοποίησης και του παραδειγματισμού και κινηθήκαν μάλλον στο επίπεδο της χειραγώγησης ενός λαού.

 

Δεύτερον, σε ατομικό επίπεδο, η εκθεμελίωση του παραγωγικού ιστού και το 1,2 εκατ. ανέργους που προκάλεσε η μονοδιάστατη πολιτική του Μνημονίου, οδήγησε χιλιάδες Έλληνες στην απώλεια της αυτοεκτίμησης, της κοινωνικής αποδοχής, της ελπίδας και της προοπτικής. Εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες καταφεύγουν στο αλκοόλ και στα αντικαταθλιπτικά, ή ακόμη χειρότερα για ορισμένους, στην αυτοκτονία. Ταυτόχρονα, οι δυσκολίες και η αβεβαιότητα κλονίζουν τη συνοχή της οικογένειας και φυσικά της ίδιας της κοινωνίας.

Αυτές είναι οι συνέπειες της «βιοπολιτικής του Μνημονίου». Τι σημαίνει βιοπολιτική και πώς λειτουργεί;  Η βιοπολιτική αποτελεί μια προσέγγιση της πολιτικής, πέρα από ιδεολογίες και οράματα, που αποβλέπει στη διαχείρισης της ζωής. Στο κοινωνικό πεδίο, η βιο-εξουσία επιδιώκει τη συναίνεση του πλήθους μέσα από πολιτικές εκφοβισμού.  Η βιοπολιτική έτυχε εκτεταμένης εφαρμογής στο πλαίσιο της νεοφιλελεύθερης πρακτικής και αποτέλεσε το «επιστημονικό» εργαλείο της επιβολής της. 

Έτσι, περάσαμε από τις «κοινωνίες της πειθαρχίας» στις «κοινωνίες του ελέγχου», όπως έχουν αναλύσει στα γραπτά τους ο Μισέλ Φουκό και ο Κορνήλιος Κατσοριάδης. Ο έλεγχος επιτυγχάνεται μέσα από διάφορες μεθόδους νουθεσίας, αγωγής και επιστημονικής πρόληψης, εισχωρεί δε σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, στις διαπροσωπικές σχέσεις και στην ίδια τη συνείδηση του ατόμου. Τρανό παράδειγμα εφαρμογής της βιοπολιτικής είναι το Μνημόνιο.

Η ομότιμη καθηγήτρια του Πάντειου Πανεπιστήμιου Ιωάννα Τσιβάκου σε ένα άρθρο της με τίτλο «Η νεοφιλελεύθερη πολιτική του μνημονίου» εκτιμά ότι η τρόικα «επιχειρεί με βίαια μέσα να οδηγήσει την ελληνική συνείδηση σε δρόμους που οι πειθήνιοι Ευρωπαίοι πολίτες έχουν ήδη περπατήσει, με αποτελέσματα αμφισβητήσιμα μεν ως προς την οικονομία, αρνητικά δε ως προς το ατομικό ευ ζην». 

Στόχος είναι να εξαφανιστεί το «εμείς» και το υποκείμενο «να εσωτερικεύσει την ιδέα ότι είναι αποκλειστικά υπεύθυνο της μοίρας του και, επίσης, ότι η ευημερία του εξαρτάται από την πρόθυμη ευθυγράμμισή του με τα προαπαιτούμενα μιας παγκοσμίως απελευθερωμένης αγοράς. Σε μια τέτοια κοινωνία, οι ευπροσάρμοστοι και επιτήδειοι, οι ευφάνταστοι και δημιουργικοί ίσως αντέξουν. Οι αδύναμοι κοινωνικά, οι “αιθεροβάμονες”, οι στοχαστικοί και “ποιητικοί”, οι μειονεκτούντες, φυσικά ή πνευματικά, θα περιθωριοποιηθούν». Το άρθρο αυτό που δημοσιεύθηκε τον Δεκέμβριο του 2010 έχει ήδη δικαιωθεί εξόφθαλμα σε ότι αφορά τις βιοπολιτικές συνέπειες  του Μνημονίου…

2014, η χρονιά της «αποκάλυψης»

Έκτοτε οι καταστάσεις τραβούν την ανηφόρα, ώσπου φθάσαμε στα τραγικά μέτρα των 11,5+2 δις ευρώ, που συνιστούν όχι μόνο την πλήρη απορρύθμιση του βίου εκατοντάδων χιλιάδων πολιτών, αλλά και την πλήρη απορρύθμιση του κράτους, ακόμη και στον σκληρό πυρήνα του που είναι ο στρατός και η αστυνομία, αλλά και στο έσχατο καταφύγιο του πολίτη που είναι η δικαιοσύνη.

Οι πολιτικές του Μνημονίου πλήττουν μεταξύ άλλων και το θεμέλιο της ελληνικής οικογένειας -αλλά και της μεταπολεμικής ανάπτυξης-, την ακίνητη περιουσία, ενώ το επερχόμενο νέο φορολογικό σύστημα, το οποίο προφανώς θα δυσκολέψει πολύ τους φοροφυγάδες, θα έχει μείζονες κοινωνικές παρενέργειες. Για παράδειγμα, θα φορολογήσει της ενδοοικογενειακές ροές χρήματος. Δηλαδή, ένα ζευγάρι, με τον σύζυγο άνεργο και δύο παιδιά, συνήθως ενισχύεται  από τα πεθερικά. Η ενίσχυση αυτή, η οποία θα απεικονίζεται στις δαπάνες που θα υπερβαίνουν το εισόδημα του ζευγαριού, θα θεωρείται μαύρο εισόδημα και θα φορολογείται. Έτσι δημιουργείται ένα φορολογικό αντικίνητρο στην συγγενική αλληλεγγύη…

Κάπως έτσι φθάσαμε και στην απειλή του Γιάννη Στουρνάρα προς τον εκπρόσωπο του ΔΝΤ Πόουλ Τόμσεν «πού το πάς; …βρες άλλον υπουργό» και στον επικείμενο συμβιβασμό της «ρήτρας απόκλισης». Το εύλογο ερώτημα που ανακύπτει είναι γιατί εμμένουν την ίδια συνταγή με ολέθριες κοινωνικές συνέπειες; Γιατί οδηγούν την κατάσταση στα άκρα; Οι λόγοι είναι πολλοί και εξυπηρετούν διαφορετικά συμφέροντα και σκοπιμότητες, γεωπολιτικές, οικονομικές και πολιτικές. Εδώ θα επιχειρήσουμε μια απάντηση υπό το πρίσμα της βιοπολιτικής. 

Οι ασφυκτικές απαιτήσεις του κ. Τόμσεν εκφεύγουν της λογικής. Σε μια οικονομία που θα κλείσει πέμπτη χρονιά με ύφεση της τάξεως του 7%, οι ασφυκτικές απαιτήσεις δεν μπορεί παρά να αποβλέπουν στην ολοκληρωτική πολιτική χειραγώγηση της χώρας, αφού τα νούμερα δεν βγαίνουν. Διότι, εν τέλει,  η «ρήτρα απόκλισης» θα ενεργοποιηθεί αυτόματα την 1η Ιανουαρίου του 2014, αν στις 31.12.2013 η ελληνική κυβέρνηση δεν έχει εξοικονομήσει άλλο ένα με δύο δις. ευρώ! Αυτό για μια χώρα που μείωσε σε δυόμισι χρόνια το έλλειμμα από 24 σε 4 δις ευρώ το χρόνο μπορεί να έχει καταλυτικές επιπτώσεις στη λειτουργία του κράτους.  

Μπορεί να φανταστεί άραγε ο κ. Τόμσεν και οι εντολείς του τι θα συμβεί στην ελληνική οικονομία  το 2014, δηλαδή μετά από άλλους 16 μήνες ύφεσης και με την ανεργία στο 35% plus; Μπορεί να υποθέσει τα αποτελέσματα των ευρωεκλογών και αυτοδιοικητικών εκλογών που θα γίνουν εκείνη τη χρονιά; Έχει σκεφθεί άραγε ότι μπορεί να γίνουν και βουλευτικές εκλογές (πλατφόρμα Κουβέλη «να πάμε μέχρι το ΄14»);  Φυσικά και δεν έχει σκεφθεί, ούτε άλλωστε τον ενδιαφέρει. Εκείνο που ενδιαφέρει είναι να διαλυθεί το «εμείς» και να πετύχει η χειραγώγηση ενός υπερήφανου και ιστορικού λαού.