Τα πάντα μοιάζουν με καρφιά…

Η απουσία οποιουδήποτε εναλλακτικού σχεδίου έχει γίνει προφανής τον τελευταίο χρόνο. Το γερμανικό σχέδιο, χωρίς απόκλιση και παραλλαγή από τον Μάιο του 2010, όταν η Ελλάδα αναγκάστηκε να καταφύγει στον μηχανισμό στήριξης, περιλαμβάνει την ίδια συνταγή, δηλαδή δημοσιονομική πειθαρχία και διαρθρωτικές αλλαγές. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να διαφωνήσει ότι αφενός η δημοσιονομική πειθαρχία επιτρέπει να διατηρηθούν υγιή τα δημόσια οικονομικά, ενώ οι διαρθρωτικές αλλαγές αποτελούν καταλύτη της ανάπτυξης, εφόσον καταργούν γραφειοκρατικές και άλλες δυσλειτουργίες. Ομως, όσο κι αν μεσοπρόθεσμα είναι και τα δύο απαραίτητα, σε ένα περιβάλλον κρίσης απαιτούνται ταχύτατες και καλά σχεδιασμένες κινήσεις, ώστε να κατοχυρωθεί κατ’ αρχάς η εμπιστοσύνη των αγορών. 

Η απόφαση της ΕΚΤ για μαζικές αγορές ομολόγων μπορεί να λειτουργήσει αποτελεσματικά σε αυτόν τον στόχο, μπορεί και όχι. Σίγουρα όμως θα εκτονώσει, όπερ και εγένετο, έστω και πρόσκαιρα, την ένταση των επιθέσεων σε Ισπανία και Ιταλία. Προσκρούει όμως στη γερμανική καθολική άρνηση σε αυτό, καθώς η θέση της κ. Μέρκελ περιορίζεται στην εμμονή της εφαρμογής της ίδιας στρατηγικής, παρά το γεγονός ότι έχει αποτύχει τόσο στην επίλυση της ελληνικής κρίσης, όσο και στον περιορισμό της μετάδοσής της. Μοιάζει η κ. Μέρκελ σαν να έχει στα χέρια της ένα σφυρί, οπότε λογικά νομίζει ότι τα πάντα είναι καρφιά για να τα καρφώσει… Εξηγεί την αποτυχία στην Ελλάδα με βάση τις μύριες αστοχίες και ολιγωρίες των ελληνικών κυβερνήσεων και σίγουρα έχει δίκιο σε αυτό. Ομως, ακόμα και στις άλλες χώρες στις οποίες εφαρμόστηκε πιο αποτελεσματικά η γερμανική συνταγή, στην Πορτογαλία και την Ισπανία, η ύφεση και η ανεργία καλπάζουν και δύσκολα μπορεί να φανταστεί κανείς ότι θα σπάσει ο φαύλος κύκλος στον οποίο έχουν μπει. Οι αγορές το έχουν αντιληφθεί καλά αυτό, ενώ σιγά σιγά η κρίση εξαπλώνεται.

Τι τρομάζει τις αγορές

Δύο νούμερα κοιτάνε οι αγορές και η αντίδρασή τους είναι εύλογη με βάση αυτό που βλέπουν. Από τη μία 1 τρισ. ευρώ και από την άλλη 780 δισ. Το πρώτο, το 1 τρισ., είναι το ποσό το οποίο θα χρειαστούν Ιταλία και Ισπανία έως το 2015 για να αναχρηματοδοτήσουν τις λήξεις ομολόγων και τα δημοσιονομικά τους ελλείμματα. Το δεύτερο είναι τα κεφάλαια τα οποία διαθέτει αυτή τη στιγμή το ταμείο στήριξης, το EFSF. Ηδη από μόνα τους αυτά τα δύο νούμερα είναι αρκετά για να γίνει εμφανές το πρόβλημα της ελλιπούς χρηματοδότησης του μηχανισμού στήριξης. 

Επιπλέον, μόνο η Ισπανία, η Ιταλία και οι δύο χώρες οι οποίες δεν έχουν καταφύγει ακόμα στον μηχανισμό στήριξης, θα χρειαστούν μέσα στην επόμενη τριετία σχεδόν 1 τρισ. ευρώ. Περισσότερα δηλαδή κεφάλαια από αυτά τα οποία διαθέτει το EFSF. Ομως ο EFSF δεν θα έχει περισσότερα από 80 δισ. ευρώ διαθέσιμα, μετά την εκταμίευση των 100 δισ. ευρώ για τις ισπανικές τράπεζες, ενώ η λειτουργία του ESM τοποθετείται στις αρχές του 2013.Και οι δύο μηχανισμοί πρέπει να σηκώσουν το βάρος διάσωσης της Ελλάδας, της Ιρλανδίας και της Πορτογαλίας αρχικά, ενώ είναι πιθανό να χρειαστούν πολύ σύντομα μερική ή πλήρη διάσωση η Ισπανία, η Κύπρος, η Σλοβενία ή ακόμη και η Ιταλία.

Ο μηχανισμός στήριξης είναι ανίσχυρος

Δηλαδή ο μηχανισμός στήριξης, ακόμα και μετά την ενίσχυσή του, δεν είναι ικανός να ελέγξει και να αντιμετωπίσει την κρίση. Οι αγορές το έχουν ήδη σηματοδοτήσει αυτό. Τα ομόλογα τα οποία εκδίδει το EFSF για να χρηματοδοτήσει τις χώρες οι οποίες έχουν καταφύγει στον μηχανισμό στήριξης διαπραγματεύονται με spread το οποίο ξεπερνάει τις 100 μονάδες έναντι των αντίστοιχων γερμανικών, παρά το γεγονός ότι αξιολογούνται και τα δύο με την υψηλότερη βαθμολόγηση των οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης. Αν όμως ενταθούν οι πιέσεις σε Ιταλία, Ισπανία και υπάρξει νέα υποβάθμιση της Γαλλίας, το spread των ομολόγων του EFSF να αυξηθεί. Δηλαδή θα υπάρχουν λιγότερα κεφάλαια στον μηχανισμό στήριξης και αυτά θα είναι ακριβότερα. Αυτό ακριβώς τρομάζει τις αγορές και δημιουργεί την αυτοεπιβεβαιούμενη προφητεία. πως αυξηθούν εκ νέου πιέσεις στην Ιταλία, την Ισπανία. Με άλλα λόγια, οι γερμανικές εμμονές έχουν δημιουργήσει τον μηχανισμό μετάδοσης.

Ευρεία αναδιάρθρωση χρεών ή τύπωμα χρήματος

Η μετάδοση της κρίσης, πέρα από τις περιφερειακές χώρες, στον πυρήνα της Ευρωζώνης επιταχύνεται συνεχώς και λιγοστεύουν οι επιλογές. Η Ε.Ε. και κυρίως η Γερμανία θα κληθούν σύντομα να λάβουν τις αποφάσεις, οπότε τότε θα χρειαστεί σίγουρα ένα εναλλακτικό σχέδιο, το οποίο δεν υπάρχει ακόμα. Είτε θα πρέπει να επεκταθεί το «κούρεμα» σε όλες τις χώρες οι οποίες βρίσκονται κάτω από πίεση και για τις οποίες το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Να γενικευθεί δηλαδή η συμμετοχή του ιδιωτικού τομέα, με την παράλληλη ενίσχυση των τραπεζών, ώστε να μην απειληθεί το παγκόσμιο τραπεζικό σύστημα. Για να γίνει αυτό, όμως, θα χρειαστούν σημαντικά κεφάλαια, τα οποία είναι αμφίβολο αν και η ίδια η Γερμανία διαθέτει για να στηρίξει μόνο τις γερμανικές τράπεζες. Ούτως ή άλλως, τον τελικό λογαριασμό θα κληθούν να πληρώσουν οι φορολογούμενοι. 

Η άλλη λύση είναι η ΕΚΤ να  ενεργοποιήσει το συντομότερο δυνατό την απόφασή της για απεριόριστες αγορές ομολόγων, η οποία είναι σε θέση να καλύψει το σύνολο των χρηματοδοτικών αναγκών των χωρών οι οποίες έχουν καταφύγει στον μηχανισμό στήριξης πατώντας απλώς το «κουμπί» της εκτύπωσης. Το τίμημα θα είναι βέβαια η διολίσθηση του ευρώ και η σημαντική άνοδος του πληθωρισμού. Οποια λύση και να επιλεγεί τελικά θα έχει σημαντικό κόστος. Καλύτερα όμως, παρά τις γερμανικές εμμονές να επιλεγεί η πιο αποτελεσματική λύση.

Πηγη