H επίλυση της κρίσης του ευρώ είναι ένας αγώνας δρόμου ενάντια στο χρόνο. Μπορούν οι περιφερειακές οικονομίες να καταφέρουν τη μεταρρύθμιση πριν οι πολίτες λυγίσουν κάτω από την πίεση της λιτότητας και τραβήξουν τελικά το χαλί κάτω από τα πόδια των πολιτικών; Μετά από δύο μήνες αισιοδοξίας από τα σχέδια της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας να αγοράσει κρατικά ομόλογα, οι επενδυτές πήραν μια νότα πανικού την περασμένη εβδομάδα.

Ο καλύτερος μετρητής φόβου προς το παρόν είναι η απόδοση του 10ετούς ισπανικού κρατικού ομολόγου. Μετά την κορύφωσή του στο 7,64 τοις εκατό στα τέλη Ιουλίου, μειώθηκε στο 5,65 τοις εκατό στις αρχές Σεπτεμβρίου. Στη συνέχεια έφτασε πάνω από 6 τοις εκατό στη μέση της περασμένης εβδομάδας, λόγω των διαδηλώσεων κατά της λιτότητας, και επειδή η κυβέρνηση Mariano Rajoy καθυστερεί να ζητήσει βοήθεια από την ΕΚΤ, και επειδή ο πρωθυπουργός της Καταλονίας, μία από μεγαλύτερες και πλουσιότερες περιφέρειες της Ισπανίας, είπε ότι θα προκηρύξει δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της.

Όμως, μέχρι το τέλος της εβδομάδας, η απόδοση ήταν πάλι στο 6 τοις εκατό. Αυτό συνέβη κυρίως επειδή ο Rajoy παρουσίασε ένα νέο προϋπολογισμό που περιέχει περαιτέρω δόσεις λιτότητας. Η κίνηση αυτή προετοιμάζει το έδαφος για τη Μαδρίτη να ζητήσει από την ΕΚΤ να αγοράσει ομόλογα της ώστε να μειώσει το κόστος δανεισμού της.

Ο Rajoy δεν ήθελε να φανεί ότι ακολουθεί εντολές από τους ηγέτες της ευρωζώνης. Ως εκ τούτου έχει προκύψει αυτή η περίτεχνh ρητορική  - όπου έχει πλέον κάνει ό,τι ήξερε ότι θα του έλεγαν, αλλά μπορεί να ισχυριστεί ότι ήταν επιλογή του. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς ότι κάποιος θα πάρει στα σοβαρά αυτό το τέχνασμα. Πράγματι, από την πλευρά των επενδυτών, φαίνεται παιδαριώδες. Αλλά, τουλάχιστον η παράσταση ξεκίνησε και πάλι: η κυβέρνηση είχε το σθένος να συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις, παρά την τεράστια αντιδημοτικότητα των μέτρων.

Εν τω μεταξύ, η αποκατάσταση της ανταγωνιστικότητας είναι επώδυνη, διότι αφορά τη μείωση των μισθών. Η Ιρλανδία και η Ισπανία έχουν σημειώσει σημαντική πρόοδο, που καλύπτει αντίστοιχα το 80 τοις εκατό και 50 τοις εκατό από αυτά που απαιτούνταν μέχρι το τέλος του περασμένου έτους, σύμφωνα με έκθεση την περασμένη εβδομάδα από το Open Europe, ένα βρετανικό think-tank. Η Πορτογαλία και η Ελλάδα τα έχουν πάει λιγότερο καλά.

Τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών εμφανίζουν μια παρόμοια εικόνα. Της Ισπανίας είχε συρρικνωθεί στο 3,5 τοις εκατό του ΑΕΠ το προηγούμενο έτος, ενώ η Ιρλανδία είχε στην πραγματικότητα ένα μικρό πλεόνασμα. Η Πορτογαλία, όμως, είχε ένα έλλειμμα 6,4 τοις εκατό του ΑΕΠ και η Ελλάδα αγωνίζεται με έναν 9,8 τοις εκατό.

Προβλέπεται μεγάλη πτώση των αμοιβών για τις χώρες αυτές τα επόμενα δύο χρόνια από την Eurostat, η οποία βλέπει το κόστος εργασίας ανά μονάδα προϊόντος να πέφτει 4,7 τοις εκατό στην Ισπανία από το 2011 ως το τέλος του 2013, 3,8 τοις εκατό στην Πορτογαλία και 9,5 τοις εκατό στην Ελλάδα. Αν αυτό συμβεί, η ανταγωνιστικότητα μπορεί να αποκατασταθεί. Η Citigroup προβλέπει ότι η Ισπανία και η Πορτογαλία θα έχουν πλεονάσματα τρεχουσών συναλλαγών το επόμενο έτος, ενώ το έλλειμμα στην Ελλάδα θα έχει συρρικνωθεί στο 2,8 τοις εκατό.

Το πρόβλημα είναι ότι αυτές οι περικοπές - ειδικά όταν συνδυάζονται με αύξηση φόρων και αύξηση της ανεργίας προκαλούν κραυγές διαμαρτυρίας από τον πληθυσμό. Εκτός της εξόδου από το ενιαίο νόμισμα και την υποτίμηση του νομίσματος, το μόνο άλλο φάρμακο για τη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας είναι η λεγόμενη δημοσιονομική υποτίμηση. Αυτό περιλαμβάνει την περικοπή των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης που καταβάλλονται από τους εργοδότες και, σε αντάλλαγμα, την επιβολή επιπλέον φόρων.

Η Γερμανία κατάφερε να προωθήσει μια τέτοια δημοσιονομική υποτίμηση το 2007. Αυτό ακριβώς την έκανε πιο ανταγωνιστική έναντι άλλων πιο αδύναμων οικονομιών της ζώνης του ευρώ. Πιο πρόσφατα, η Ισπανία έκανε μια μίνι δημοσιονομική υποτίμηση. Αλλά η πιο φιλόδοξη προσπάθεια, από την Πορτογαλία, προκάλεσε μια τέτοια μαζική αντίδραση νωρίτερα αυτό το μήνα που η κυβέρνηση έκανε πίσω.

Η βοήθεια από το εξωτερικό είναι ο κύριος τρόπος που θα απαλύνει κάπως τον πόνο της προσαρμογής. Η αγορά ομολόγων-το σχέδιο της ΕΚΤ είναι το πιο δραματικό παράδειγμα. Αλλά η αλληλεγγύη έχει τα όριά της. Υπήρξε μια σπασμωδική κίνηση στα γερμανικά μέσα ενημέρωσης για το σχέδιο της κεντρικής τράπεζας. Εν τω μεταξύ, το Βερολίνο προσπαθεί να πείσει τη Μαδρίτη να μην ζητήσει βοήθεια. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών, μαζί με την ολλανδική και φινλανδική κυβέρνηση την περασμένη εβδομάδα, πρότεινε κανόνες που θα καταστήσουν πιο δύσκολο για την Ισπανία να μετακυλήσει το κόστος της διάσωσης των τραπεζών της εντός της ευρωζώνής.

Οι συνέπειες της διάλυσης της ζώνης του ευρώ θα ήταν τόσο δραματικές τόσο για την περιφέρεια και τον πυρήνα, που πιθανώς θα αποτραπεί από ότι φαίνεται για ένα τουλάχιστον ακόμη πολύ σκληρό χρόνο. Αλλά οι κίνδυνοι σίγουρα δεν έχουν εξαφανιστεί.

Πηγη