Το ότι δε ζούμε σε κοινωνία αγγέλων δεν είναι και τόσο πρωτότυπη διαπίστωση. Μάλλον κοινοτοπία είναι. Από τα αθώα ψέματα που λέμε μεταξύ μας μέχρι τα πιο στυγερά εγκλήματα και τις μεγαλύτερες απάτες, αποδεικνύεται κάθε μέρα. Άγιοι δεν υπάρχουν.

Αυτό όμως δε σημαίνει πως είμαστε και κοινωνία διαβόλων. Δεν είναι όλα στραβά. Δεν είναι πάντα αυτό που κάνει ο άλλος ύποπτο. Μπορεί να μην υπάρχουν άγιοι, αλλά υπάρχουν άνθρωποι που κάποια στιγμή θα κάνουν κάτι καλό. Όχι απαραίτητα για τον εαυτό τους, αλλά και για τους γύρω τους. Αυτοί οι άνθρωποι δεν είναι άγιοι και δεν είναι απαραιτήτως ήρωες. Δεν είναι κανένας υποχρεωμένος να τους αποθεώσει ή έστω να τους συμπαθήσει. Οφείλει όμως να τους αναγνωρίσει ότι έκαναν αυτό που οι περισσότεροι δε θα τολμούσαν να κάνουν.

Η αλήθεια είναι πως είναι δύσκολο να πας κόντρα στο κατεστημένο. Γι’αυτό και οι περισσότεροι βολεύονται με ό,τι τους χαρίσει το κατεστημένο και δεν το ενοχλούν. Είναι ακριβώς η νοοτροπία του ψηφοφόρου που δέχεται με χαρά το ρουσφέτι του κάθε πολιτικάντη, χωρίς να σκέφτεται τι σημαίνει αυτό. Είναι ακριβώς η νοοτροπία του μεγαλοδημοσιογράφου που δέχεται με χαρά το μπαξίσι του κάθε πολιτικάντη, χωρίς να τον ενδιαφέρει τι σημαίνει αυτό.

Μπορείς να κατηγορήσεις τον Βαξεβάνη για πολλά. Δεν είναι άγιος. Όσο για το αν είναι ήρωας, θα το δείξει η ιστορία. Πάντως, πρέπει να του αναγνωρίσεις ότι έχει κότσια, κι αυτό είναι δυσεύρετο στην ελληνική δημοσιογραφία.

Πήρε την απόφαση να δημοσιοποιήσει μία λίστα ατόμων που έβγαλαν χρήματα στο εξωτερικό. Αλλά όχι όποια κι όποια λίστα: Μία λίστα που είχε πια γίνει κάτι σαν αστικός θρύλος. Υπάρχει ή δεν υπάρχει; Κι αν υπάρχει, ποιοι την έχουν δει; Κι από αυτούς που την έχουν δει, γιατί κανείς δεν την αξιοποίησε; Και τέλος πάντων γιατί πέρασε τόσες περιπέτειες αυτή η λίστα; Γιατί άλλοι την είδαν και την απέκρυψαν, άλλοι αρνούνται ότι την είδαν, άλλοι μπορεί να την είδαν και να την αλλοίωσαν; Γιατί τόσος ντόρος;

Δεν ξέρω αν η δημοσιοποίηση της λίστας από την πλευρά του Βαξεβάνη είναι νόμιμη. Δεν ξέρω αν πρόκειται για μία από τις περιπτώσεις που επιτρέπεται η δημοσιοποίηση ονομάτων για χάρη του κοινού συμφέροντος. Δεν ξέρω καν που (και αν) τέμνονται ο νόμος και η ηθική σε αυτήν την περίπτωση. Ξέρω όμως ότι η δημοσιοποίηση της λίστας ήταν λαϊκή απαίτηση. Έχει γίνει πια ξεκάθαρο ότι οι καθ’ύλην αρμόδιοι δεν ήθελαν να την αξιοποιήσουν, κάτι που αναπόφευκτα διεγείρει τη φαντασία ενός λαού που ούτως ή άλλως έχει μάθει να λατρεύει τις θεωρίες συνωμοσίας. Η λίστα Λαγκάρντ έγινε κάτι σαν ιερό δισκοπότηρο. Και ως τέτοιο, όλοι το αναζητούσαν.

Προσωπικά, θεωρώ πως ορθά έπραξε ο Βαξεβάνης, ως σωστός δημοσιογράφος. Ειδικά από τη στιγμή που ξεκαθαρίζει στο περιοδικό του, ως όφειλε, πως όλοι αυτοί που συμπεριλαμβάνονται στη λίστα δεν είναι απαραίτητα και εγκληματίες, ούτε καταζητούμενοι. Απλώς, είχαν καταθέσεις στο εξωτερικό, κάτι που δεν απαγορεύεται όταν γίνεται νόμιμα. Δε βλέπω λοιπόν καμία διαπόμπευση. Τα άτομα που βρίσκονται στη λίστα δε στιγματίζονται ως “πουτάνες με ΑIDS”, ούτε ως “κουκουλοφόροι αντιεξουσιαστές”. Πρόκειται για άτομα που έχουν καταθέσεις στο εξωτερικό. Και αυτό δεν είναι από μόνο του κατακριτέο αν δεν συντρέχουν και άλλοι λόγοι, που πρέπει να ερευνηθεί αν συντρέχουν και για πόσους από αυτούς που αναφέρονται στη λίστα. Οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι ούτε ένοχοι, ούτε στιγματισμένοι. Είναι αθώοι μέχρι αποδείξεως του εναντίου.

Άξιζε τον κόπο όμως η αναζήτηση του “ιερού δισκοπότηρου”; Μάλλον όχι. Μελετώντας τη λίστα, απογοητεύτηκα λίγο, για να είμαι ειλικρινής. Τα μόνα τρανταχτά ονόματα της λίστας ανήκουν σε μεγαλοεπιχειρηματίες και εφοπλιστές που όλοι λίγο-πολύ ξέρουμε ότι δεν έχουν γίνει εκατομμυριούχοι με τον σταυρό στο χέρι. Η λίστα Λαγκάρντ (ή τουλάχιστον η λίστα που δημοσίευσε ο Βαξεβάνης, γιατί ποιος μπορεί να πει με βεβαιότητα ότι έφτασε άθικτη στα χέρια του;) δεν είναι τίποτα το τρομακτικό. Είναι μία ακίνδυνη λίστα. Αν από την αρχή είχε δοθεί στη δημοσιότητα ή είχε απορριφθεί κατηγορηματικά ως παράνομη, κανείς δε θα είχε ασχοληθεί τόσο διεξοδικά μαζί της. Όμως όλη αυτή η παραφιλολογία σχετικά με το περιεχόμενό της την έκανε περισσότερο ποθητή απ’όσο θα άξιζε να είναι.

Πραγματικά, αν ο λόγος που η λίστα έμενε στα συρτάρια ήταν επειδή περιελάμβανε ονόματα όπως “Λαυρεντιάδης” και “Μπόμπολας”, είναι για γέλια. Λες και είναι εξωπραγματικό να έχει καταθέσεις στο εξωτερικό ένας μεγαλοεπιχειρηματίας!

Η σύλληψη του Βαξεβάνη είναι το καρφί στο φέρετρο της ελεύθερης δημοσιογραφίας. Είναι αφ’ενός μία συμβολική “τιμωρία” εις βάρος κάποιου που τόλμησε να αποκαλύψει αυτό που ένα ολόκληρο πλέγμα εξουσιών έκρυβε με κάθε τρόπο από τον λαό που αφορούσε, και αφ’ετέρου μία “προειδοποίηση” σε όποιον κάνει να ακολουθήσει το παράδειγμά του. Είναι ουσιαστικά ένα μήνυμα προς τους δημοσιογράφους που δεν είναι καινούργιο, αλλά είναι πλέον πιο ξεκάθαρο από ποτέ: “Ή είστε μαζί μας, ή σας κυνηγάμε”.

Δεν έχει σημασία αν συμπαθείς ή όχι τον Βαξεβάνη. Κανείς ποτέ δε θα σε αναγκάσει να το κάνεις. Ούτε έχει σημασία αν ο Βαξεβάνης είναι ήρωας ή απλά ξέρει πώς να πουλάει τον εαυτό του. Σημασία έχει ότι ένας δημοσιογράφος έκανε επιτέλους σωστά τη δουλειά του, και κατηγορείται γι’αυτό. Δεν είσαι με τον Βαξεβάνη. Όπως κι εγώ, αν την αποκάλυψη την έκανε ο Μανδραβέλης, τον οποίο συμπαθώ περίπου όσο τις ιπτάμενες κατσαρίδες, θα τον υποστήριζα. Όχι τον Μανδραβέλη, αλλά τον Δημοσιογράφο Μανδραβέλη. Γιατί εδώ δεν υποστηρίζεις έναν άνθρωπο, αλλά μία ιδέα. Την ιδέα ότι η δημοσιογραφία πρέπει να είναι ανεξάρτητη και να υπηρετεί την κοινωνία, και όχι εξαρτημένη από συμφέροντα και υπηρέτρια λίγων εκλεκτών.

Για να μιλήσω πάλι προσωπικά, ως απόφοιτος σχολής δημοσιογραφίας, έχω να πω ότι ο Βαξεβάνης είναι ένας από τους λίγους ανθρώπους που με τα ρεπορτάζ τους με έχουν κάνει περήφανο για αυτό που αποφάσισα να σπουδάσω. Όχι μόνο τώρα, αλλά και στο παρελθόν. Και είναι μεγάλη υπόθεση να γίνεσαι παράδειγμα προς μίμηση σε έναν τόσο διεφθαρμένο κλάδο.

Και όλη αυτή η φλυαρία, για να επιστρέψω και πάλι στην αρχή. Κανείς δεν είναι άγιος. Όμως τουλάχιστον υπάρχουν άνθρωποι ακόμα που κάνουν τη δουλειά τους σωστά. Κι ας μην είναι άγιοι, κι ας μην είναι καν ήρωες. Ας είναι απλά φορείς μίας ευγενούς ιδέας.

the stranger