Της Ζέζας Ζήκου


Ολοι μας γνωρίζουμε το κλασικό σενάριο των ταινιών δράσης: Ο ηρωικός μπαρουτοκαπνισμένος βετεράνος που έχει αποσυρθεί, παρά τη θέλησή του, από την ενεργό δράση καλείται ξανά για να σώσει την κατάσταση, αφού η ανίκανη γραφειοκρατία της υπηρεσίας του δεν μπορεί να αντιμετωπίσει τις νέες απειλές. Στο τέλος, ο ήρωας σώζει την κατάσταση, ξεφτιλίζοντας τους ανεπαρκείς καρεκλοκένταυρους.

Κάτι ανάλογο συμβαίνει εδώ και μια δεκαετία με την Ευρωζώνη. Χώρες που ήλπιζαν να αποκτήσουν την ασφάλεια και την ευημερία της νομισματικής ένωσης παρέδωσαν τα όπλα τους (νομισματική πολιτική, δημοσιονομική ευλυγισία, εκτύπωση χρήματος κ.λπ.) για χάρη της ένταξής τους στο ευρώ. Τώρα ψάχνουν λύσεις, αλλά οι κοινωνίες αντιδρούν.

Η μία μετά την άλλη οι ξένες εφημερίδες προβλέπουν σοβαρές κοινωνικές αναταραχές, όπως οι New York Times που κάνουν λόγο για μεγάλες αντιδράσεις σε Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα. Η εφημερίδα επικρίνει κυρίως τη γερμανική πολιτική για τις «αποτυχημένες πολιτικές λιτότητας». «Δεν υπάρχει εύκολος τρόπος για τον Ισπανό πρωθυπουργό Μαριάνο Ραχόι να προβεί σε περικοπές υπηρεσιών και δαπανών χωρίς να διακινδυνεύσει την κοινωνική έκρηξη. Το ίδιο ισχύει για την Ελλάδα και την Πορτογαλία», αναφέρεται χαρακτηριστικά.

Στο άρθρο των New York Times τονίζεται ότι ο χρόνος εξαντλείται και μόνο μια απότομη αλλαγή στις οικονομικές πολιτικές μπορεί να σώσει το ευρώ. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και κυρίως η καγκελάριος Αγκελα Μέρκελ, τονίζεται στο άρθρο, πρέπει να αναγνωρίσουν ότι η επιστροφή της Ευρωζώνης σε επίπεδο χρηματοπιστωτικής ρευστότητας θα απαιτήσει νέες προσπάθειες για την ενίσχυση της οικονομικής ανάπτυξης, μέσω ελαστικότερων στόχων στον τομέα του προϋπολογισμού - και όχι μέσω της συνεχιζόμενης λιτότητας που επιβάλλεται από το Βερολίνο και τις Βρυξέλλες σε απελπισμένες κυβερνήσεις.

Αναφέρεται, τέλος, στις μεγάλες διαδηλώσεις που θα αυξηθούν το επόμενο διάστημα και στις τρεις χώρες, καθώς «η υπομονή του κόσμου εξαντλείται ως προς τις αποτυχημένες πολιτικές λιτότητας που απαιτούν η γερμανική κυβέρνηση και άλλοι Ευρωπαίοι ηγέτες. Πολιτικές που είναι σαφές ότι θα επιδεινώσουν περαιτέρω τα δραματικά επίπεδα ανεργίας και θα καταστρέψουν τα δίκτυα προγραμμάτων κοινωνικής προστασίας, όταν αυτά χρειάζονται περισσότερο από κάθε άλλη φορά».

Ισως θα πρέπει να ανατρέξουμε πολλές δεκαετίες πίσω για να βρούμε κάποια κρισιμότερη εποχή για την Ευρώπη. Εντάξει, τώρα μπορεί να μη μας απειλεί πόλεμος (όπως, ας πούμε, το καλοκαίρι του 1939), αλλά ο κίνδυνος του κοινωνικού και οικονομικού κραχ είναι πλέον ορατός. Το δυστύχημα είναι ότι τόσο οι πόλεμοι όσο και οι οικονομικές κρίσεις δεν αποτελούν φυσικά φαινόμενα, ούτε θεομηνίες. Είναι το αποτέλεσμα καταστροφικών επιλογών των ανθρώπων. Και τέτοιου τύπου επιλογές οδηγούν σήμερα την Ευρώπη στον γκρεμό.

Οσοι αμφισβητούν τον κίνδυνο ας δώσουν προσοχή στην πρόσφατη συνέντευξη του Μάριο Ντράγκι, προέδρου της ΕΚΤ, στη Monde. «Η λύση για τη σημερινή κρίση δεν είναι μια ανάκαμψη κεϊνσιανού τύπου με τόνωση της ρευστότητας και των επενδύσεων, αλλά οι περίφημες διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις». Με άλλα λόγια, ο πρόεδρος της ΕΚΤ -στον οποίο η γερμανική Bild έχει απονείμει τον τίτλο του «επίτιμου Γερμανού»- προκρίνει να αντιμετωπίσουμε τον κίνδυνο με μια... μακροπρόθεσμη λύση!

Και προσθέτει: «Στις έκτακτες σημερινές συνθήκες είναι απαραίτητο να πάρει η ΕΚΤ θέση σε ζητήματα που δεν μπορούν να ρυθμιστούν από τη νομισματική πολιτική, όπως αυτά των υψηλών δημόσιων ελλειμμάτων, της έλλειψης ανταγωνιστικότητας ή των αβίωτων ανισορροπιών, από τη στιγμή που μπορεί να υπάρξει κίνδυνος για τη χρηματιστική σταθερότητα». Πράγμα που σημαίνει πως ο πρόεδρος αποδέχεται ότι έχουμε «έκτακτες συνθήκες», όπως επίσης ότι σε τέτοιες συνθήκες δεν αρκεί η νομισματική πολιτική. Αλλά τα ζητήματα στα οποία επικεντρώνεται το ενδιαφέρον του δεν είναι η ύφεση, ούτε η ανεργία, ούτε η κοινωνική και οικονομική αποδιάρθρωση. Είναι η οικοδόμηση μιας «οικονομικής ισορροπίας» μέσω μαζικών αγορών των κρατικών ομολόγων Ισπανίας και Ιταλίας για να σωθεί το ευρώ.

Κυρίως όμως οι ενστάσεις της Γερμανίας που προκύπτουν από την επιθυμία της να διατηρήσει τον εθνικό της έλεγχο στις μικρότερες αλλά πολιτικά σημαντικές τοπικές αποταμιευτικές τράπεζες της χώρας (landesbanks) είναι ισχυρές.