Του Αντώνη Δημητρακόπουλου


Οι άνθρωποι κλείνουν ραντεβού για να δουν τον γιατρό τους για πολλούς και διαφορετικούς λόγους. Κάποιοι πηγαίνουν μόνον όταν έχουν ένα καινούργιο ιατρικό πρόβλημα και αναζητούν άμεση διάγνωση και θεραπεία. Άλλοι τον επισκέπτονται προγραμματισμένα, για να παρακολουθούν την πορεία ενός χρόνιου ιατρικού προβλήματος. Πολλοί τέλος αναζητούν την ιατρική συνδρομή χωρίς να είναι ασθενείς, στο πλαίσιο προληπτικού ελέγχου της κατάστασης της υγείας τους.
Η ανά τακτά χρονικά διαστήματα προληπτική εκτίμηση της υγείας ενός ανθρώπου είναι το αντικείμενο της προληπτικής ιατρικής και αναφέρεται συχνά ως τσεκάπ, σωστότερα όμως ως περιοδικός προληπτικός έλεγχος.

Στόχος του περιοδικού προληπτικού ελέγχου στους ασυμπτωματικούς (δίχως συμπτώματα) ενηλίκους είναι η πρόληψη της νοσηρότητας και της θνησιμότητας, με τον προσδιορισμό παραγόντων κινδύνου, πρώιμων κλινικών σημείων και συμπτωμάτων ασθενειών που μπορούν να θεραπευτούν.
Ο περιοδικός προληπτικός έλεγχος αποτελεί θεμελιώδη ιατρική πρακτική εδώ και δεκαετίες και αποτελεί μία από τις συχνότερες αιτίες ιατρικών επισκέψεων.

Στο παρελθόν οι περισσότερες ιατρικές ενώσεις συνιστούσαν να γίνεται ετήσιος ιατρικός έλεγχος. Πρόσφατα όμως η Αμερικάνικη Ιατρική Εταιρεία (American Medical Association), καθώς και άλλοι έγκυροι ιατρικοί οργανισμοί άρχισαν να συστήνουν αραιότερα χρονικά διαστήματα διενέργειας του ελέγχου. Έτσι, η σύσταση για το περιοδικό τσεκάπ στους υγιείς ενηλίκους είναι:

* Για τις ηλικίες 19-40 ετών ανά 5 έτη
* Για τις ηλικίες 40-65 ετών ανά 1-3 έτη
* Για τις ηλικίες άνω των 65 ετών ανά 1 έτος

Οι περισσότεροι άνθρωποι ηλικίας κάτω από 40 ετών είναι γενικά ελεύθεροι παθήσεων που θα μπορούσαν να διαγνωστούν από την κλινική ιατρική εξέταση και μόνο. Σε αυτή την ηλικιακή ομάδα τα προβλήματα υγείας εμφανίζονται με συγκεκριμένα συμπτώματα που οδηγούν τον ασθενή στην αναζήτηση ιατρικής συνδρομής.

Επίσης, πολλές διαγνωστικές εξετάσεις που στο παρελθόν γίνονταν ως ρουτίνα έχει αποδειχτεί ότι δεν δικαιολογούν το κόστος που έχουν, αφού δεν συνεισφέρουν στην ουσιαστική πρόληψη, ενώ σε μερικές περιπτώσεις αυξάνουν αδικαιολόγητα τα επίπεδα άγχους υγιών ανθρώπων.
Σκοπός του περιοδικού προληπτικού ελέγχου είναι:

* Η πρωτογενής πρόληψη (η προαγωγή της ατομικής και οικογενειακής υγείας).
* Η ανίχνευση παραγόντων κινδύνου για συνήθεις χρόνιες ασθένειες.
* Η δευτερογενής πρόληψη (η ανίχνευση παθήσεων που δεν έχουν εμφανή συμπτώματα)
* Η τριτογενής πρόληψη (η παρακολούθηση ήδη υφιστάμενων παθήσεων)
* Η προώθηση των κανόνων υγιεινής συμπεριφοράς.
* Η ενημέρωση του ιατρικού φακέλου.

Τι περιλαμβάνεταιΤο τσεκάπ αποτελεί συνδυασμό ιατρικών πράξεων και εξετάσεων:

1. Λήψη Ιατρικού Ιστορικού. Το ιατρικό ιστορικό συμπεριλαμβάνει:
* Ασθένειες του παρελθόντος, ιατρικές επεμβάσεις και λήψη φαρμάκων.
* Οικογενειακό ιστορικό ασθενειών.
* Αποτελέσματα και ημερομηνίες προηγούμενων προληπτικών ελέγχων (λ.χ. προηγηθέντες εμβολιασμοί, καταγραφές αρτηριακής πίεσης, αποτελέσματα τεστ Παπανικολάου, μαστογραφιών, τιμών χοληστερόλης κ.λπ.).
* Πληροφορίες για τον τόπο και τη μορφή εργασίας, καθώς και των συνθηκών διαβίωσης.
* Συνήθειες όπως η σωματική άσκηση και έξεις όπως η κατανάλωση αλκοόλ και καπνού.
* Συλλογή πληροφοριών για τις φυσιολογικές λειτουργίες του σώματος, όπως ο ύπνος, η όραση, η ακοή, η λειτουργία του πεπτικού και του ουροποιητικού συστήματος.

2. Κλινική Εξέταση. Ο αριθμός και το είδος των κλινικών διαγνωστικών χειρισμών στους οποίους θα σας υποβάλει ο γιατρός σας εξαρτώνται από το φύλο, την ηλικία και τις πληροφορίες που του δώσατε κατά τη λήψη του ιστορικού. Πιο συγκεκριμένα, η κλινική εξέταση μπορεί να συμπεριλαμβάνει:
* Μέτρηση της αρτηριακής πίεσης
* Μέτρηση του ύψους και του βάρους
* Υπολογισμό του Δείκτη Μάζας Σώματος
* Επισκόπηση του δέρματος και των βλεννογόνων (επιπεφυκότες στα μάτια, στόμα)
* Ακρόαση των πνευμόνων και της καρδιάς
* Ψηλάφηση της κοιλιακής χώρας
* Ψηλάφηση των μαστών (γυναίκες)
* Δακτυλική εξέταση του προστάτη (άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών)
* Αδρή νευρολογική εξέταση
* Εξέταση του μυοσκελετικού συστήματος
Η κλινική εξέταση είναι πολύ χρήσιμη στην αναγνώριση υποκείμενων παθήσεων σε ανθρώπους που έχουν ήδη συμπτώματα. Σπάνια όμως αποκαλύπτει ασθένειες σε ασυμπτωματικά άτομα. Είναι όμως απαραίτητο συμπλήρωμα κάθε ολοκληρωμένου προληπτικού ελέγχου.

3. Εργαστηριακές Εξετάσεις. Δεν υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες για το είδος των παρακλινικών εξετάσεων που πρέπει να περιλαμβάνονται σε ένα τσεκάπ. Θα πρέπει όμως να περιλαμβάνει όλες εκείνες τις εξετάσεις που θα ελέγχουν με τρόπο αξιόπιστο τη συνολική κατάσταση της υγείας και ειδικότερα των ζωτικών οργάνων. Σε αυτές συγκαταλέγονται:
* Γενική αίματος: ελέγχει την ύπαρξη αιματολογικών διαταραχών όπως αναιμία, διαταραχές των λευκών αιμοσφαιρίων (ανοσοποιητικό σύστημα) και των αιμοπεταλίων (πήξη του αίματος)
* Ταχύτητα Καθίζησης Ερυθρών (ΤΚΕ)
* Σάκχαρο (έλεγχος για σακχαρώδη διαβήτη)
* Ουρία και Κρεατινίνη (έλεγχος της νεφρικής λειτουργίας)
* Τρανσαμινάσες, γGT (έλεγχος της ηπατικής λειτουργίας)
* Χοληστερόλη, HDL, LDL, Τριγλυκερίδια (έλεγχος λιπιδαιμικού προφίλ)
* Ουρικό οξύ (έλεγχος υπερουρικαιμίας)
* Ειδικό Προστατικό Αντιγόνο-PSA (ετήσιος έλεγχος του προστάτη αδένα σε άνδρες ηλικίας άνω των 50 ετών)
* Γενική ούρων (έλεγχος παθήσεων του ουροποιητικού συστήματος)
* Ηλεκτροκαρδιογράφημα (αδρός έλεγχος καρδιακής λειτουργίας)
* Μαστογραφία (ετήσιος έλεγχος για κακοήθεια του μαστού στις γυναίκες)
* Τεστ Παπανικολάου (ετήσιος έλεγχος για κακοήθεια του τραχήλου της μήτρας στις γυναίκες)
* Κολονοσκόπηση (έλεγχος για καρκίνο του παχέος εντέρου μετά τη συμπλήρωση του 50ού έτους)
Δεν συνιστάται έλεγχος καρκινικών δεικτών αίματος, αφού αποδεδειγμένα δεν προσφέρουν κανένα όφελος στην πρόληψη κακοηθειών.

Θα πρέπει να τονιστεί ότι το είδος και ο αριθμός των εργαστηριακών εξετάσεων, που θα ζητήσει ο γιατρός στο πλαίσιο του προληπτικού περιοδικού ελέγχου της υγείας πρέπει να είναι απόλυτα εξατομικευμένος ανάλογα με το οικογενειακό και κλινικό ιστορικό του ασθενούς και βεβαίως τα ευρήματα από την κλινική εξέταση. Έτσι, μπορεί να υπερβαίνουν κατά πολύ σε αριθμό αυτές που αναφέρουμε, οι οποίες αποτελούν τον βασικό εργαστηριακό έλεγχο ενός τσεκάπ.
Ο γιατρός σας είναι αυτός που θα κρίνει ποια άλλη παρακλινική εξέταση πρέπει να κάνετε για να έχει μια ολοκληρωμένη άποψη για την κατάσταση της υγείας σας και να σας προφυλάξει από μελλοντικούς κινδύνους.

Ο Αντώνης Δημητρακόπουλος είναι ειδικός παθολόγος, ειδικός σύμβουλος του Αιγινήτειου Νοσοκομείου