Της Ζέζας Ζήκου


H κρίση χρέους διχάζει τους Ευρωπαίους ηγέτες και ενσπείρει διχόνοια στους κόλπους της Ευρωζώνης. Αλλά η ιθύνουσα τάξη συνεχίζει να εμφανίζεται ολοένα και πιο γελοία, καθώς το Βερολίνο και όχι οι Βρυξέλλες θα αποφασίσει για το μέλλον των υπερχρεωμένων κρατών–μελών της Ευρωζώνης. Λόγω της οικονομικής υπεροχής και του κύρους της, η Γερμανία είναι ο μεγαλύτερος πιστωτής στην Ευρωπαϊκή Ενωση κι έτσι το δικαίωμα άσκησης βέτο τής προσδίδει τεράστια δύναμη.

Ομως, το παγκόσμιο «θρίλερ του ευρώ» με τη μετάδοση της κρίσης χρέους στην καρδιά της Ευρώπης και στο ευρωπαϊκό τραπεζικό σύστημα καθιστά επιβεβλημένες νέες έκτακτες –αλλά γενναίες αυτή τη φορά– αποφάσεις για τη σταθεροποίηση της Ευρωζώνης, μεθαύριο στη σύνοδο κορυφής. Από τις πρώτες ημέρες, οι Ευρωπαίοι ηγέτες προσπάθησαν να τετραγωνίσουν τον κύκλο, παρουσιάζοντας τη λαϊκή συναίνεση για την αποδοχή του ευρώ με την υπόσχεση της αλληλεγγύης με βάση ένα δίχτυ κοινωνικής ασφάλειας σε εθνικό επίπεδο και την ισχυρή εισροή κεφαλαίων από τα πλούσια προς τα φτωχότερα κράτη.

Για μερικά χρόνια, αυτό λειτούργησε. Τώρα, όμως, φαίνεται πως το «μεγάλο παζάρι» άρχισε να καταρρέει. Ο δημόσιος διάλογος στις Βρυξέλλες, στο Βερολίνο, στο Παρίσι, σχεδόν παντού... είναι ζοφερός. Το θέμα του διαλόγου περιστρέφεται στο πώς θα αποφευχθεί η κατάρρευση του ευρώ ή ο «βαθμιαίος διαμελισμός» της Ευρωζώνης. Λίγους μήνες ζωής δίνουν (λιγότερους σε μας) όλοι αυτοί που χειραγωγούν το παγκόσμιο χρήμα.

Οι ηγέτες της Ευρωζώνης πρέπει άμεσα να λάβουν τολμηρές αποφάσεις για να αποτρέψουν την καταστροφή. Η ενδεχόμενη κατάρρευση του κοινού ευρωπαϊκού νομίσματος θα προκαλέσει παγκόσμια ύφεση μεγαλύτερη από αυτή του 2008-2009, χρεοκοπίες, λουκέτα τραπεζών, σπάσιμο της Ευρωζώνης στα δύο, ενώ θα απειλήσει ακόμα και την υπόσταση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ενωσης. Οι πιθανότητες για ασφαλή έξοδο από τη διογκούμενη κρίση εξαντλούνται ραγδαία. Μέσα σ’ ένα περιβάλλον περιορισμένης ρευστότητας και αντιδημοφιλών μέτρων λιτότητας έχει τροφοδοτηθεί ένας φαύλος κύκλος ελλειμμάτων και όλο και μεγαλύτερης δυσαρέσκειας και απόγνωσης. Μόνο η ΕΚΤ μπορεί να παράσχει μία λύση που θα ανακουφίσει άμεσα το πρόβλημα… Αλλά μέχρι εκεί. Πρέπει να γίνει ο πιστωτής έσχατης ανάγκης, να μειώσει και άλλο τα επιτόκια και να εγκαινιάσει πολιτική πιστωτικής χαλάρωσης όπως έπραξε η αμερικανική Fed. Αναγκαίο είναι ακόμη να καθιερώσει ένα είδος ευρωομολόγου, όπως αυτό που πρότεινε η Κομισιόν.

Η κρίση επέτεινε την απαισιοδοξία. Ανώτατοι «ευρωκράτες» προβάλλουν το επιχείρημα ότι η λαϊκή εμπιστοσύνη κλονίστηκε από την αντίληψη πως η κατάρρευση προήλθε στην ουσία από την κρίση του αγγλοσαξονικού καπιταλισμού. Μιλούν για έξαρση του οικονομικού εθνικισμού της Γερμανίας και για υποχώρηση του λαϊκού αισθήματος νομιμοποίησης της Ευρωπαϊκής Ενωσης και των θεσμών της. Η Ε.Ε. δεν μπορεί να επιβιώνει πάντα κατ’ αυτόν τον τρόπο. Οι πολίτες της Ευρωζώνης θα πρέπει να πεισθούν ότι υπάρχει, επίσης, κάποια «κοινωνική διάσταση»... αλλιώς «χαθήκαμε».

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο οικονομικός εθνικισμός, σε συνδυασμό με το νομοθετικό πλαίσιο της Ευρωζώνης, αποτρέπουν τις αρχές από το να αποκαλύψουν τις αδυναμίες των εγχώριων τραπεζών τους. Γι’ αυτόν, ακριβώς, τον λόγο η απαραίτητη αξιολόγηση και αναδιάρθρωση των τραπεζών πρέπει να γίνει σε υπερεθνικό επίπεδο, ώστε να αποφέρει αποτελέσματα. Η κρίση χρέους έχει καταστεί ο μεγαλύτερος εχθρός. Και όσο περνάει ο χρόνος, αυξάνονται τράπεζες και επιχειρήσεις «ζόμπι», δηλαδή ζωντανών - νεκρών οργανισμών που μπορούν και λειτουργούν μόνο με κρατικά κεφάλαια στήριξης. Για να αντιμετωπίσουν τη χρηματοπιστωτική κρίση, οι κυβερνήσεις έπρεπε να πάρουν έκτακτα μέτρα. Χωρίς αυτήν την άνευ προηγουμένου ενέργεια, πολλές οικονομίες θα ήταν καταδικασμένες σε βαθιά ύφεση και πιθανώς στον αποπληθωρισμό. Με τα χρέη του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα σε τόσο υψηλό επίπεδο, ο αποπληθωρισμός θα ήταν καταστροφικός. Ομως, η διάσωση των τραπεζών διέλυσε στην κυριολεξία τις ευάλωτες οικονομίες.

Η θέση πολλών κυβερνήσεων από δημοσιονομικής πλευράς έγινε ανησυχητικά δεινή. Οι δαπάνες οδήγησαν σε δραματική επιδείνωση τα ελλείμματα και τα χρέη και εκτός ελέγχου τις οικονομίες. Ουδείς πρέπει να τρέφει αυταπάτες. Τις τραπεζικές κρίσεις ακολουθούν, γενικώς, βαθιές μεταπτώσεις. Δεν υπάρχει εξαίρεση σε αυτόν τον κανόνα. Τελικώς, επικρατεί η αντίληψη ότι η πολιτική των Ευρωπαίων βρίσκεται σε μια επικίνδυνη πορεία. Ακρως επικίνδυνη για όλους.