Tου Nικου Γ. Ξυδακη


Είναι πολλά τα γεγονότα που συμβαίνουν το ένα πάνω στ’ άλλο, κι όλα σημαντικά με τον τρόπο τους, έτσι ώστε να κινδυνεύουν όλα να μείνουν ακατέργαστες πληροφορίες, αμετουσίωτες, ακατανόητες κατ΄ουσίαν. Θραύσματα πληροφοριών, που δεν μεταφέρουν νόημα και δεν οδηγούν σε καμιά βαθύτερη κατανόηση του τι μάς συμβαίνει. Ακόμη χειρότερα: το ένα γεγονός σωρεύεται επί του προηγουμένου με καταιγιστικό ρυθμό, έτσι που όλα ισοπεδώνονται, αποχρωματίζονται, γίνονται πολτός, το πράγματι σημαντικό πέφτει στον ίδιο κουβά με το ελαφρύ ή το ασήμαντο, ακόμη και με την ανεπιβεβαίωτη φήμη.

Τις τελευταίες μέρες, λόγου χάριν, η αποκάλυψη της κρυμμένης λίστας Λαγκάρντ προκάλεσε πολιτική κρίση και κλονισμό της κυβέρνησης. Προτού καν χωνευτεί το συμβάν ως τέτοιο, η αιφνίδια επίσκεψη Μέρκελ άλλαξε την ατζέντα και τράβηξε πάνω της τα φώτα και τους οιωνοσκόπους. Βεβαίως τα δύο συμβάντα συνδέονται πολιτικά, ακόμη και ακούσια: η κυβέρνηση κλονίζεται από τη λίστα, στο μέτρο που ο ένας εκ των συγκυβερνώντων εταίρων βρίσκεται με καταρρακωμένο κύρος, βουτηγμένος στα ψέματα και στη συγκάλυψη ανομιών. Κι επίσης η κυβέρνηση πρέπει μεθαύριο να παρουσιάσει στη Βουλή ένα απίστευτα σκληρό πακέτο περικοπών και να ζητήσει υπερψήφιση. Σε αυτήν ακριβώς τη στιγμή εισβάλλει στην αθηναϊκή σκηνή η καγκελάριος Μέρκελ αυτοπροσώπως, για τους δικούς της λόγους. Η παρουσία της κ. Μέρκελ βοηθά την παραπαίουσα κυβέρνηση να πάρει ανάσα, καθώς οι διαμαρτυρίες του λαού στρέφονται εναντίον της έξωθεν ερχομένης Γερμανίδας καγκελαρίου, και όχι εναντίον της ελληνικής ηγεσίας, της ένοχης για πολλά σφάλματα και πολλές αμαρτίες.

Εδώ μπορούμε να κάνουμε μια παρατήρηση για το τρελαμένο εκκρεμές αντιδράσεων ενός λαού τρελαμένου από την ύφεση, από την προπαγάνδα, την πολιτική αφασία, την πυκνότητα του ιστορικού χρόνου και, εντέλει, εξουθενωμένου, ανίκανου να εντάξει τα συμβάντα σε μια αφηγηματική ροή, σε ένα πλαίσιο κατανόησης. Το εκκρεμές κινείται από έξω προς τα έσω και αντιστρόφως· τα συμβάντα και η φερόμενη αλήθειά τους εισάγονται και εξάγονται στο πεδίο, αλλά ποτέ δεν αναχωνεύονται, δεν αφομοιώνονται, δεν μετουσιώνονται. Η λίστα εισήχθη, ήλθε απ’ έξω, ελάνθανε επί μακρόν, έως ότου ταράξει το έσω. Κι ύστερα από τον εσωτερικό συγκλονισμό που προκάλεσε, εξήχθη πάλι ως σκανδαλιστικό πρωτοσέλιδο της International Herald Tribune. Παρόμοια η τροπή του συμβάντος Μέρκελ: ήλθε απ’ έξω αιφνιδίως, ανατάραξε το έσω, και ύστερα εξήχθη ως πρώτη είδηση στα διεθνή μήντια.

Ακόμη πιο πρωτότυπη όμως είναι η κίνηση του εκκρεμούς σε ένα άλλο συμβάν. Στο ίδιο χρονικό διάστημα με τα προαναφερθέντα, η γνωστή βρετανική εφημερίδα Guardian δημοσίευσε καταγγελίες για βασανισμούς και παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Γενική Αστυνομική Διεύθυνση Αθηνών, επί συλληφθέντων αντεξουσιαστών ύστερα από συγκρούσεις με ρατσιστές νεοναζί. Τα γεγονότα είχαν αναφερθεί στη Βουλή από βουλευτές, αλλά δεν είχαν απασχολήσει τα εγχώρια μέσα και την κοινή γνώμη. Αλλωστε λίγες ημέρες νωρίτερα, η αστυνομία δημοσίευσε φωτογραφίες άλλων συλληφθέντων διαδηλωτών, στις οποίες κάποιοι εμφανίζονταν με μπανταρισμένα άκρα και μώλωπες, ανεξήγητα· καμία επίσημη αντίδραση δεν σημειώθηκε, και η Δικαιοσύνη συνέχισε περαιτέρω.

Οι καταγγελίες για κακοποιήσεις συλληφθέντων απασχόλησαν την κοινή γνώμη μόνο όταν το συμβάν εισήχθη απ’ έξω. Τα εγχώρια μήντια και η κοινή γνώμη πυροδοτήθηκαν από τον εξωτερικό καταλύτη, για ένα κατ΄εξοχήν εσωτερικό συμβάν. Σε αυτή την περίπτωση, το τρελαμένο εκκρεμές μάς δείχνει ότι ένα συμβάν αξιολογείται ως σοβαρό μόνο αν έρθει από έξω. Δείχνει επίσης ότι δεν μπορούμε να αξιολογήσουμε ό,τι μάς συμβαίνει· πρέπει κάποιος άλλος να μας το δείξει, να μας καθοδηγήσει· το σοκ της Μεγάλης Υφεσης έχει προκαλέσει ατροφία των αντιληπτικών οργάνων. Δείχνει κι άλλο: οι πληροφορίες διακινούνται σαν θολός αδιαφοροποίητος χυλός, στον οποίο, συχνά σκοπίμως, υπερτονίζεται μια ακραία συμπεριφορά, διαστέλλονται και ταυτίζονται τα «άκρα», υπέρ ενός ασαφούς «κέντρου», ενώ ταυτοχρόνως παραμελούνται ή παραλείπονται εντελώς οι τελούμενες παραβιάσεις του θεσμικού, δικαιακού και αξιακού πλαισίου, δηλαδή του κατ΄εξοχήν απαράβατου «κέντρου».

Το χειρότερο, το πιο ανησυχητικό: το δυσοίωνο συμβάν, η διάχυτη βία, η περιφρόνηση των θεσμών, η παραβίαση θεμελιωδών ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η έκνομη συμπεριφορά πολιτικών ανδρών και κρατικών λειτουργών, ο ευτελισμός της ανθρώπινης ζωής, δεν προκαλούν άμεση αντίδραση, δεν αντιδρούμε. Συνηθίζουμε. Συνηθίζουμε σε όλο και μεγαλύτερες δόσεις βίας, ανασφάλειας, αδικίας, ψέματος, εξευτελισμού. Δεν πονάμε ούτε έξω ούτε μέσα.