Απογοητευτικά μακροοικονομικά μεγέθη και ανησυχίες ότι η πολιτική ηγεσία της Ευρωζώνης είναι κατώτερη των περιστάσεων, έχουν αναζωπυρώσει εκ νέου τις ανησυχίες για το μέλλον του ευρωπαϊκού νομίσματος. Η μετάδοση της κρίσης από την περιφέρεια στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες είναι πλέον γεγονός, με αποτέλεσμα πολλοί, συμπεριλαμβανομένης και της ελληνικής κυβέρνησης, ελπίζουν στη δημιουργία των ευρωομολόγων, σαν μοναδική λύση στη κρίση χρέους. Ακόμα όμως και αν καμφθούν οι αντιρρήσεις της Γερμανίας και των άλλων χωρών που είναι αντίθετες, τα ευρωομόλογα δεν θα αποτελέσουν πραγματική λύση αν δεν συνοδευτούν από τη δημοσιονομική ένωση της Ε.Ε.

Τα μικρά βήματα δεν πείθουν

Για περισσότερο από δυόμιση χρόνο, η στρατηγική της Ε.Ε. ήταν να κερδίζει χρόνο, ώστε οι ασθενέστερες χώρες, οι οποίες βρέθηκαν αποκλεισμένες από τις αγορές κεφαλαίων, να επανακτήσουν πρόσβαση σε αυτές. Αν η κρίση ήταν μια κρίση ρευστότητας, η στρατηγική αυτή θα ήταν απόλυτα ενδεδειγμένη και τελικά επιτυχημένη, καθώς θα λειτουργούσε ως γέφυρα χρηματοδότησης. Σίγουρα όμως, όσον αφορά στη χώρα μας και την Πορτογαλία, η πραγματική κρίση είναι η μη βιωσιμότητα του χρέους, κάτι το οποίο δεν έχει μέχρι στιγμής αντιμετωπιστεί. Οι αγορές άλλωστε προεξοφλούν ότι και οι Πορτογάλοι θα χρειαστούν αναδιάρθρωση του χρέους σε ένα όχι μακρινό μέλλον. Η Ιρλανδία ενδέχεται να μην ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο, όμως πυκνώνουν οι ανησυχίες, και ως εκ τούτου οι πιέσεις, στην Ιταλία, την Ισπανία και ακόμα και την ίδια τη Γαλλία. 

Η Ε.Ε. έχει ήδη επενδύσει σημαντικά κεφάλαια στην καταπολέμηση της κρίσης. Μόνο για τη χώρα μας έχουν ήδη εκταμιευθεί 80 δισ. ευρώ, ο μηχανισμός στήριξης EFSF έχει προικοδοτηθεί με 440 δισ., η ΕΚΤ έχει αγοράσει ομόλογα αξίας 96 δισ. ενώ η ρευστότητα την οποία έχει παραχωρήσει στις τράπεζες των περιφερειακών χωρών ξεπερνάει τα 325 δισ. Ολα αυτά αντιστοιχούν σε περίπου 10% του ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Το πρόβλημα όμως είναι ότι τα κεφάλαια αυτά έχουν χρησιμοποιηθεί για τη σωτηρία τριών από τις μικρότερες χώρες. Δεν είναι επαρκή για τη διάσωση της Ισπανίας, πόσω μάλλον αν οι πιέσεις αναγκάσουν την Ιταλία να ζητήσει και αυτή βοήθεια. Το πιο εφιαλτικό όμως σενάριο θα ήταν για τη Γαλλία να βρεθεί κάτω από εντονότερες πιέσεις, κάτι το οποίο έχει ήδη ξεκινήσει.

«Αχίλλειος πτέρνα» οι γαλλικές τράπεζες

Αν κάτι έγινε προφανές με την ένταξη της Ιρλανδίας στο μηχανισμό στήριξης είναι το γεγονός ότι η ενδεχόμενη κατάρρευση του τραπεζικού συστήματος και η στήριξή του με κρατικά κεφάλαια, γρήγορα οδηγεί σε εκτίναξη του δημοσιονομικού ελλείμματος και του χρέους σε μη διαχειρίσιμα επίπεδα. Σε αυτή τη θέση απειλείται να βρεθεί αυτή τη στιγμή η Γαλλία, καθώς οξύνονται οι ανησυχίες ότι η έκθεση των γαλλικών τραπεζών στις περιφερειακές χώρες θα δημιουργήσει την ανάγκη διάσωσής τους. Με μεγάλο έλλειμμα και το χρέος της να φτάνει πλέον ύψη-ρεκόρ, η δεύτερη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρωζώνης θέλει να εξασφαλίσει πως δεν θα γίνει το επόμενο ντόμινο στην κρίση χρέους της Ε.Ε., και σε αυτό οφείλεται το γεγονός ότι το Παρίσι ασκεί πιέσεις ώστε να ενισχυθούν οι ευρωπαϊκές τράπεζες. Η Γαλλία είναι ένας από τους σθεναρότερους υποστηρικτές μιας τραπεζικής ένωσης και –με δεδομένη την έκθεσή της στο χρέος των κρατών που αντιμετωπίζουν τα μεγαλύτερα προβλήματα– της άμεσης ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών με κεφάλαια από τα ευρωπαϊκά ταμεία «διάσωσης».

Αν οι γαλλικές τράπεζες χρειαστούν διάσωση, τότε αυτόματα θα τεθεί υπό αμφισβήτηση η ύπαρξη της ίδιας της Ε.Ε. και του ευρώ. Προκειμένου να αποφευχθεί αυτό το ενδεχόμενο, αυξάνονται οι πιέσεις για τη δημιουργία ευρωομολόγων, τα οποία θα αντικαταστήσουν τα επιμέρους εθνικά ομόλογα. Ομως, καθώς η κρίση εξαπλώνεται ενδέχεται να είναι η μοναδική λύση για την ευρωζώνη, εφόσον, βέβαια, πριν από τη δημιουργία τους αποφασιστεί η βαθύτερη ευρωπαϊκή ενοποίηση, κυρίως στη χάραξη και εφαρμογή δημοσιονομικής πολιτικής.

Μοναδική λύση τα ευρωομόλογα

Αν και οι δείκτες φερεγγυότητας και χρέους επιμέρους ευρωπαϊκών κρατών βρίσκονται σε μη βιώσιμα επίπεδα, ο μέσος όρος της Ευρωζώνης παραμένει εντυπωσιακά υγιής. Με αναλογία χρέους προς ΑΕΠ 88% και 4% δημοσιονομικό έλλειμμα, η Ε.Ε. είναι σίγουρα πιο υγιής δημοσιονομικά από τις ΗΠΑ, όπου τα αντίστοιχα μεγέθη είναι 98% και 10%. Ομως ακόμα και η υποβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης των ΗΠΑ πριν από περίπου ένα χρόνο ουδεμία πίεση δημιούργησε στην αγορά αμερικανικών ομολόγων. Αυτό ακριβώς είναι και το σκεπτικό πίσω από τη δημιουργία των ευρωομολόγων, καθώς η στήριξη όλων των ευρωπαϊκών κρατών σε αυτά θα απέτρεπε την άσκηση πιέσεων σε επιμέρους κράτη, τα οποία αντιμετωπίζουν πρόβλημα χρηματοδότησης. Για να γίνει αυτό όμως απαιτείται η μετάβαση της Ε.Ε, από νομισματική ένωση σε πραγματική πολιτική και δημοσιονομική ένωση, κάτι το οποίο ουδόλως επιθυμούν οι Γερμανοί και οι άλλες χώρες, αξιολογημένες με ΑΑΑ, καθώς προβλέπουν ότι θα επιβαρυνθούν με υψηλότερο κόστος δανεισμού, ενώ παράλληλα θα «φορτωθούν» με την εγγύηση του δανεισμού των περιφερειακών χωρών. Ενδέχεται βέβαια να γίνει αυτό, όμως το μέγεθος της αγοράς, το οποίο θα ανταγωνίζεται αυτό των αμερικανικών κρατικών ομολόγων, δημιουργεί σημαντική ρευστότητα η οποία θα έχει ως αποτέλεσμα τη μείωση του κόστους δανεισμού. 

Απαραίτητη προϋπόθεση όμως είναι η χάραξη, εφαρμογή και παρακολούθηση της δημοσιονομικής πολιτικής σε ένα κεντρικό ευρωπαϊκό υπουργείο Οικονομικών, κάτι το οποίο απαιτεί την έγκριση από τα Κοινοβούλια όλων των χωρών και πιθανότατα ακόμα και τη διενέργεια δημοψηφισμάτων. Παρά τις πολιτικές δυσκολίες, οι αγορές προεξοφλούν τη λύση αυτή ως τη μόνη η οποία θα εμποδίσει τη μετάδοση της κρίσης στο σύνολο της Ευρωζώνης και θα αποτρέψει τελικά τη διάλυσή της.

Πηγη