Λιτότητα: Ευρώπη vs Ηνωμένων Πολιτειών
του Daniel Gros
Ακούει κανείς τον τελευταίο καιρό τον ισχυρισμό ότι «η λιτότητα σκοτώνει την ανάπτυξη στην Ευρώπη»! Ποια λιτότητα; Τα ελλείμματα έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο 1% περίπου του ΑΕΠ στην ευρωζώνη τα τελευταία τρία χρόνια (με το έλλειμμα να διαμορφώνεται από το 6% του ΑΕΠ το 2009, στο 3% του ΑΕΠ φέτος). Ο ρυθμός της μείωσης του ελλείμματος έχει στην πραγματικότητα υπάρξει εξίσου βαθμιαίος στη Βρετανία (η οποία συχνά παρουσιάζεται πως χαρακτηριστικό παράδειγμα «άγριων περικοπών στον προϋπολογισμό») και στις ΗΠΑ. Και στις δύο χώρες, το έλλειμμα μειώθηκε για την ίδια χρονική περίοδο, από το 11% στο 8% του ΑΕΠ. Επομένως, η εικόνα μια επιβληθείσας από την Γερμανία λιτότητας στην Ευρώπη, είναι απλώς λάθος.
Ασφαλώς, ακόμη και μια (de facto σταδιακή) μείωση των ελλειμμάτων, θα μπορούσε να σκότωνε «μαλακά» την ανάπτυξη. Αλλά αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση, ιδιαίτερα εάν κάποιος θέσει συνολικά τα σημερινά μέτρα λιτότητας στο πλαίσιο της τεράστιας δημοσιονομικής επέκτασης που προηγήθηκε. Δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για το κόστος της μείωσης των ελλειμμάτων, χωρίς να λαμβάνει υπόψη όλο τον κύκλο.
Αν κοιτάξει κανείς το συνολικό κύκλο του προϋπολογισμού, η εικόνα της λιτότητας που σκοτώνει την ανάπτυξη δεν θα παραμείνει ψηλά. Από την έκρηξη της φούσκας το 2007, οι οικονομικές επιδόσεις των Ηνωμένων Πολιτειών υπήρξαν όμοιες με αυτές της ευρωζώνης: το κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι σήμερα περίπου 2% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2007, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Και ο δείκτης της ανεργίας έχει αυξηθεί περίπου με τον ίδιο ρυθμό, κατά 3% τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ευρωζώνη.
Κατά τη διάρκεια μιας πενταετούς περιόδου, οι ΗΠΑ δεν έχουν κάνει κάτι καλύτερα από ό,τι η ευρωζώνη, αν και έχουν χρησιμοποιήσει πολύ μεγαλύτερη δόση δημοσιονομικής επέκτασης. Στις ΗΠΑ (και στη Βρετανία), το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης είναι σήμερα κοντά στο 8%, σε σχέση με το λίγο υψηλότερα του 3% στην ευρωζώνη.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η οικονομία με την ισχυρότερη δόση επεκτακτικής πολιτικής (νομισματικής και δημοσιονομικής) είναι επίσης αυτή όπου η ανάπτυξη (με βάση του κατά κεφαλή ΑΕΠ) ήταν ασθενέστερη, καθώς το ΑΕΠ κατά κεφαλή στη Βρετανία είναι σήμερα 6% κάτω από τα επίπεδα του 2007. Ασφαλώς, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι η Βρετανία ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένη στην κρίση, καθώς ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο τμήμα του ΑΕΠ. Ωστόσο, παραμένει αλήθεια ότι η οικονομία της, η οποία υποτίθεται ότι είναι η πιο ευέλικτη στην Ευρώπη, δεν έχει ανακάμψει από το σοκ, πέντε χρόνια μετά, παρά τις μαζικές δόσεις επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, σε συνδυασμό με την υποτίμηση.
Λαμβάνοντας υπόψη το τεράστιο αρνητικό σοκ που προέρχεται από τις εντάσεις στις αγορές κρατικών ομολόγων, είναι πιθανό η σχετική επίδραση της ευρωζώνης να επιδεινωθεί φέτος. Μέχρι στιγμής ωστόσο, δεν φαίνεται ότι η λιτότητα είχε ένα ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη στην Ευρώπη.
Ασφαλώς, μπορεί κάποιος να επισημάνει συγκεκριμένες χώρες στην Ευρώπη όπου η λιτότητα έχει οδηγήσει σε βαθιά ύφεση. Αλλά και οι ΗΠΑ έχουν επίσης περιοχές με βαθιά ύφεση. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας και της Ισπανίας, αντίστοιχες είναι η Νεβάδα και η Καλιφόρνια, και στην περίπτωση της Ελλάδας αντιστοιχεί το Πουέρτο Ρίκο. Η σωστή σύγκριση επομένως, είναι μεταξύ δύο ηπειρωτικού μεγέθους οικονομιών, οι οποίες εμφανίζουν εξίσου μεγάλη ανομοιομορφία. Επιπλέον, το σοκ από την χρηματοπιστωτική κρίση θα έπρεπε να είναι συγκρίσιμο για τις ΗΠΑ και την ευρωζώνη, από τη στιγμή που οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί (κατά μέσο όρο) με το ίδιο ποσοστό και η επέκταση της μόχλευσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν επίσης παρόμοια.
Επιφανείς οικονομολόγοι όπως ο Paul Krugman και ο Richard Layard, έχουν πρόσφατα απευθύνει έκκληση ώστε να «σταματήσει αυτή η λιτότητα τώρα». Αλλά «αυτή η λιτότητα» αποτελείται από μια μάλλον σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων, η οποία, με τον τρέχον ρυθμό, θα φέρει τις ΗΠΑ και τη Βρετανία πίσω στο επίπεδο του 2007, μόλις το 2017.
Ακούει κανείς τον τελευταίο καιρό τον ισχυρισμό ότι «η λιτότητα σκοτώνει την ανάπτυξη στην Ευρώπη»! Ποια λιτότητα; Τα ελλείμματα έχουν μειωθεί κατά μέσο όρο 1% περίπου του ΑΕΠ στην ευρωζώνη τα τελευταία τρία χρόνια (με το έλλειμμα να διαμορφώνεται από το 6% του ΑΕΠ το 2009, στο 3% του ΑΕΠ φέτος). Ο ρυθμός της μείωσης του ελλείμματος έχει στην πραγματικότητα υπάρξει εξίσου βαθμιαίος στη Βρετανία (η οποία συχνά παρουσιάζεται πως χαρακτηριστικό παράδειγμα «άγριων περικοπών στον προϋπολογισμό») και στις ΗΠΑ. Και στις δύο χώρες, το έλλειμμα μειώθηκε για την ίδια χρονική περίοδο, από το 11% στο 8% του ΑΕΠ. Επομένως, η εικόνα μια επιβληθείσας από την Γερμανία λιτότητας στην Ευρώπη, είναι απλώς λάθος.
Ασφαλώς, ακόμη και μια (de facto σταδιακή) μείωση των ελλειμμάτων, θα μπορούσε να σκότωνε «μαλακά» την ανάπτυξη. Αλλά αυτό δεν φαίνεται να συμβαίνει σε αυτή την περίπτωση, ιδιαίτερα εάν κάποιος θέσει συνολικά τα σημερινά μέτρα λιτότητας στο πλαίσιο της τεράστιας δημοσιονομικής επέκτασης που προηγήθηκε. Δεν μπορεί να μιλήσει κανείς για το κόστος της μείωσης των ελλειμμάτων, χωρίς να λαμβάνει υπόψη όλο τον κύκλο.
Αν κοιτάξει κανείς το συνολικό κύκλο του προϋπολογισμού, η εικόνα της λιτότητας που σκοτώνει την ανάπτυξη δεν θα παραμείνει ψηλά. Από την έκρηξη της φούσκας το 2007, οι οικονομικές επιδόσεις των Ηνωμένων Πολιτειών υπήρξαν όμοιες με αυτές της ευρωζώνης: το κατά κεφαλή ΑΕΠ είναι σήμερα περίπου 2% χαμηλότερα από τα επίπεδα του 2007, και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού. Και ο δείκτης της ανεργίας έχει αυξηθεί περίπου με τον ίδιο ρυθμό, κατά 3% τόσο στις ΗΠΑ όσο και στην ευρωζώνη.
Κατά τη διάρκεια μιας πενταετούς περιόδου, οι ΗΠΑ δεν έχουν κάνει κάτι καλύτερα από ό,τι η ευρωζώνη, αν και έχουν χρησιμοποιήσει πολύ μεγαλύτερη δόση δημοσιονομικής επέκτασης. Στις ΗΠΑ (και στη Βρετανία), το έλλειμμα της γενικής κυβέρνησης είναι σήμερα κοντά στο 8%, σε σχέση με το λίγο υψηλότερα του 3% στην ευρωζώνη.
Κατά ειρωνικό τρόπο, η οικονομία με την ισχυρότερη δόση επεκτακτικής πολιτικής (νομισματικής και δημοσιονομικής) είναι επίσης αυτή όπου η ανάπτυξη (με βάση του κατά κεφαλή ΑΕΠ) ήταν ασθενέστερη, καθώς το ΑΕΠ κατά κεφαλή στη Βρετανία είναι σήμερα 6% κάτω από τα επίπεδα του 2007. Ασφαλώς, μπορεί κάποιος να υποστηρίξει ότι η Βρετανία ήταν ιδιαίτερα εκτεθειμένη στην κρίση, καθώς ο κλάδος των χρηματοοικονομικών υπηρεσιών αντιπροσωπεύει ένα μεγάλο τμήμα του ΑΕΠ. Ωστόσο, παραμένει αλήθεια ότι η οικονομία της, η οποία υποτίθεται ότι είναι η πιο ευέλικτη στην Ευρώπη, δεν έχει ανακάμψει από το σοκ, πέντε χρόνια μετά, παρά τις μαζικές δόσεις επεκτατικής δημοσιονομικής και νομισματικής πολιτικής, σε συνδυασμό με την υποτίμηση.
Λαμβάνοντας υπόψη το τεράστιο αρνητικό σοκ που προέρχεται από τις εντάσεις στις αγορές κρατικών ομολόγων, είναι πιθανό η σχετική επίδραση της ευρωζώνης να επιδεινωθεί φέτος. Μέχρι στιγμής ωστόσο, δεν φαίνεται ότι η λιτότητα είχε ένα ισχυρό αρνητικό αντίκτυπο στην ανάπτυξη στην Ευρώπη.
Ασφαλώς, μπορεί κάποιος να επισημάνει συγκεκριμένες χώρες στην Ευρώπη όπου η λιτότητα έχει οδηγήσει σε βαθιά ύφεση. Αλλά και οι ΗΠΑ έχουν επίσης περιοχές με βαθιά ύφεση. Στην περίπτωση της Ιρλανδίας και της Ισπανίας, αντίστοιχες είναι η Νεβάδα και η Καλιφόρνια, και στην περίπτωση της Ελλάδας αντιστοιχεί το Πουέρτο Ρίκο. Η σωστή σύγκριση επομένως, είναι μεταξύ δύο ηπειρωτικού μεγέθους οικονομιών, οι οποίες εμφανίζουν εξίσου μεγάλη ανομοιομορφία. Επιπλέον, το σοκ από την χρηματοπιστωτική κρίση θα έπρεπε να είναι συγκρίσιμο για τις ΗΠΑ και την ευρωζώνη, από τη στιγμή που οι τιμές των κατοικιών έχουν αυξηθεί (κατά μέσο όρο) με το ίδιο ποσοστό και η επέκταση της μόχλευσης στο χρηματοπιστωτικό σύστημα ήταν επίσης παρόμοια.
Επιφανείς οικονομολόγοι όπως ο Paul Krugman και ο Richard Layard, έχουν πρόσφατα απευθύνει έκκληση ώστε να «σταματήσει αυτή η λιτότητα τώρα». Αλλά «αυτή η λιτότητα» αποτελείται από μια μάλλον σταδιακή μείωση των ελλειμμάτων, η οποία, με τον τρέχον ρυθμό, θα φέρει τις ΗΠΑ και τη Βρετανία πίσω στο επίπεδο του 2007, μόλις το 2017.
Είναι βεβαίως αλήθεια ότι τα στοιχεία αποδεικνύουν
ότι η λιτότητα δεν είναι επεκτατική. Και οι Krugman και Layard έχουν
επίσης δίκιο όταν επισημαίνουν ότι όταν η ιδιωτική ζήτηση ξεκίνησε να
καταρρέει το 2008, η ζήτηση του δημοσίου έπρεπε να γίνει μεγαλύτερη ώστε
να αποφευχθεί μια δεύτερη depression. Αλλά τέσσερα χρόνια μετά, είναι
αναπόφευκτη μια περιστολή του δημόσιου τομέα, καθώς τα ποσοστά δημόσιου
χρέους γίνονται μη βιώσιμα, ακόμη κι αν «αυτή η λιτότητα» σημαίνει μια
προσωρινή απώλεια στην απασχόληση και στην παραγωγή.
Το γεγονός ότι η
λιτότητα έχει κόστος, δεν σημαίνει ότι δεν θα πρέπει να αναληφθεί.
Αντίθετα, τα αποτελέσματα από την Μεγάλη Ανταπόκριση στην Μεγάλη Ύφεση, η
οποία περιλαμβάνει πρώτα αξιοσημείωτη δημοσιονομική επέκταση και στη
συνέχεια σταδιακή περικοπή, υποδηλώνει ότι τα οφέλη από τις δαπάνες του
ελλείμματος ήταν μικρότερα από ό,τι αναμενόταν, και πιθανώς μικρότερα
από το κόστος της λιτότητας που απαιτείται ώστε να επανέλθουν τα
ελλείμματα υπό έλεγχο.
STEVENIKO
Σας ευχαριστώ για την επίσκεψη σας...
