"Την Ελλάδα δεν ημπορώ να την ζωγραφίσω τόσον ωραίαν ως την αισθάνομαι", δήλωνε ταπεινά ο Νικόλαος Γύζης, ο οποίος έφερε στο Μόναχο το άσβεστο χρώμα της πατρίδας του.

Το πολυεπίπεδο εικαστικό του σύμπαν ξεδιπλώνεται στην έκθεση "Νικόλαος Γύζης: Ο μεγάλος ζωγράφος" που θα εγκαινιαστεί επίσημα από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, στο Ίδρυμα Θεοχαράκη, στις 22 Νοεμβρίου.

Η έκθεση, σε συνεργασία με τη Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, συμπίπτει με τα εκατόν έντεκα χρόνια από τον θάνατο του κορυφαίου ζωγράφου του 19ου αιώνα, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους της Σχολής του Μονάχου.

Παρουσιάζει την εξελικτική πορεία του Νικολάου Γύζη, μέσα από 120 έργα του, αρκετά από τα οποία προέρχονται από τη δωρεά της οικογένειας Γύζη προς την Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και από άλλες δημόσιες και ιδιωτικές συλλογές.

Ο Νικόλαος Γύζης (1842 Σκλαβοχώρι Τήνου - 1901 Μόναχο), "ρεαλιστής στην ηθογραφία του, ιδεαλιστής στα αλληγορικά του, συμβολιστής στα θρησκευτικά του", σύμφωνα με μελετητές του έργου του, μετά τις σπουδές ζωγραφικής στο Πολυτεχνείο, άνοιξε τα φτερά του στο Μόναχο, όπου σπούδασε με υποτροφία. Προσέγγισε σπουδαίους δασκάλους, γνώρισε μεγάλους καλλιτέχνες, έχοντας την αμέριστη υποστήριξη του συμπατριώτη και στενού του φίλου, Νικηφόρου Λύτρα.



Τη δεκαετία 1875-1885, ο Γύζης στο Μόναχο, θυμάται νοσταλγικά με τη ζωγραφική του, σκηνές της καθημερινής ζωής από την Ελλάδα. Το όνειρό του να επιστρέψει στην πατρίδα του δεν πραγματοποιήθηκε.

Η πορεία του άλλαξε και το 1888 έγινε καθηγητής της Ακαδημίας Καλών Τεχνών του Μονάχου. Πήρε μέρος σε πολλές εκθέσεις και απέσπασε σημαντικές διακρίσεις. Η ζωγραφική του, μετά τις ηθογραφίες, αναδείχθηκε με το αλληγορικό και θρησκευτικό του έργο. Καταξιώθηκε ως κυρίαρχη μορφή της "Σχολής του Μονάχου" και κατέκτησε σημαντική θέση στη γερμανική ιστορία της τέχνης του 19ου αιώνα.

"Η μεγάλη προσήλωση προς την πατρίδα, σε πολλαπλά επίπεδα, ως έννοια αφηρημένη κι συγκεκριμένη, διαπνέει το έργο του και προσφέρει το μίτο για την κατανόησή του", επισημαίνει η μελετήτρια του έργου του, αείμνηστη Νέλλη Μυσιρλή.

"Αν και καθηγητής της Ακαδημίας του Μονάχου, ο Νικόλαος Γύζης κατάφερε να ξεπεράσει την ψυχρότητα του ακαδημαϊκού ύφους στρέφοντας την προσοχή του στην προαιώνια ιστορία της ανθρωπότητας, κατακτώντας έτσι την δική του προσωπική έκφραση, μια έκφραση γεμάτη συγκίνηση και ζωντάνια. Η ζωγραφική του Γύζη εκφράζει την αλήθεια του", υπογραμμίζει ο επιμελητής της έκθεσης στο Ίδρυμα Θεοχαράκη Τάκης Μαυρωτάς.



Ανάμεσα στα έργα "αστέρια" της έκθεσης είναι το περίφημο "Κρυφό σχολειό" (συλλογή Εμφιετζόγλου),τα "Ορφανά" (συλλογή Μαριάννας Λάτση) "Παππούς και εγγονός" (ιδιωτική συλλογή), "Ο Ζαχαροπλάστης" (ιδιωτική συλλογή), αλληγορικά του έργα όπως η λυρική, ιδεαλιστική "Εαρινή Συμφωνία" ( Εθνική Πινακοθήκη), "Η αποθέωση της Βαυαρίας" και θρησκευτικά θέματα, όπως "Ιουδήθ και Ολοφέρνης" (Συλλογή Εθνικής Τράπεζας), καθώς, επίσης, πορτρέτα της συζύγου, της μητέρας του και των παιδιών του.

Επίσης, εκτίθεται κι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο στην τέχνη του Γύζη, το οποίο αποτελούν: αφίσες, διπλώματα, μετάλλια και ένθετα εφημερίδων. Ακόμα, "σχέδια", "ζελατίνες", δουλεμένες με σινική μελάνη πάνω στη φωτοευαίσθητη επιφάνεια του φωτογραφικού φιλμ και μικρογλυπτά φανερώνουν τις διαρκείς και επίπονες δοκιμές και αναζητήσεις του στο χώρο της τέχνης, όπως αναφέρει ο Τάκης Μαυρωτάς.



Ο Νικόλαος Γύζης, πέθανε και τάφηκε το 1901 στο Μόναχο. Μετά τον θάνατό του, οργανώθηκε αναδρομική έκθεση των έργων του κατά τη διάρκεια της 8ης Καλλιτεχνικής Έκθεσης στο Glaspalast του Μονάχου. Η οικογένειά του παρέμεινε στο Μόναχο και μόνο ο γιος του, ο γλύπτης Τηλέμαχος Γύζης, εγκαταστάθηκε στην Ελλάδα.

Η έκθεση "Νικόλαος Γύζης: Ο μεγάλος ζωγράφος" συνοδεύεται από πολυσέλιδο κατάλογο, με κείμενα των Μαρίνου Καλλιγά, Μαρίνας Λαμπράκη-Πλάκα, Νέλλης Μισιρλή, Κωνσταντίνου Διδασκάλου και Τάκη Μαυρωτά.

Η έκθεση θα διαρκέσει μέχρι τις 3 Φεβρουαρίου 2013.