Του Στέλιου Συρμόγλου



Τα όσα διαδραματίζονται στη χώρα μας δεν είναι αποκομμένα από την εθνική μας μνήμη…Η μνήμη σ’ένα λαό δεν μπορεί να είναι καταγραφή απλώς απολιθωμένων γεγονότων, αλλά η κριτική πορεία μέσα απ’ αυτά.Ό,τι δεν αναλύεται, πεθαίνει. Ούτε πάλι η μνήμη μπορεί να είναι μνησικακία, που συντηρεί την εκδίκηση. Ούτε καταλογογράφηση, που αχρηστεύει τον νου. Ούτε “λαβωματιά” που θηριεύει τα ψυχικά συμπλέγματα. Ούτε φιλολογική αναφορά, που συντηρεί λείψανα. Ούτε εθνική λογόρροια, που οδηγεί στην αυτάρεσκη απραγία.

Ένας λαός έχει μνήμη κι όταν μπορεί να ξεχνάει και είναι αμνήμονας κι όταν θυμάται. Χρειάζεται κριτικός νους και ταυτόχρονα μια έγερση πάνω από την ιστορία, ακόμα και την επικαιρότητα, που θα επιτρέψει το διύλισμα, την αξιολόγηση και την κατάταξη των γεγονότων, ιδεών και καταστάσεων.Τίποτα δεν μπορεί να έχει σημασία από τα παρελθόντα, αν το εκλάβουμε ως δεδομένο. Αν, όμως, το δούμε μέσα στις συναρτήσεις που το γέννησαν, τότε προσλαμβάνει τη σημασία του και δηλώνει τη χρησιμότητά του, την αποδοκιμασία του, την καταδίκη του, την αποφυγή του.

Χρειάζεται η κριτική μνήμη στον λαό. Μόνον ο λαός που φροντίζει να διατηρεί τις μνήμες του και να είναι ώριμος, χωρίς να περιμένει να ωριμάσουν οι γύψοι των καθεστώτων, μπορεί να κοιτάζει μπροστά. Και η εξουσία αποκτά τόση σκληρότητα, όσο περισσότερο της αφήνεται με εμπιστοσύνη εν λευκώ και ακρισία ο λαός. Η τέτοια εμπιστοσύνη και ακρισία, ενίοτε συνδυασμένη με την αδιαφορία που προκύπτει από την αδυσώπητη καθημερινότητα, καταστρέφει τη μνήμη ή τη σηματοδοτεί αποπροσανατολιστικά, οπότε πάλι την αχρηστεύει. Τότε η πολιτική εμπειρία στο λαό παύει να λειτουργεί. Σαν να είναι πρωτάνθρωποι χωρίς, δηλαδή, παρελθόν. Ακριβώς, η παντεποπτική μνήμη είναι η πολιτική εμπειρία. Και εμπειρία δεν έχει ένας άνθρωπος ή ένας λαός που έζησε απαραίτητα πολλά, αλλά όποιος έδωσε κίνηση και δυναμισμό στην πείρα του. Εμπειρία είναι η μετάπλαση της πείρας σε βίωμα, σε διανόημα, σε πράξη!

Αν η πείρα ήταν εμπειρία και ικανότητα, ως αποτέλεσμα γνώσης,αναπροσαρμογής και μελετης, τότε οι δυστυχέστεροι λαοί, θα ήταν και οι ικανότεροι. Το μόνο που καταφέρνουν είναι να μακραιωνίζουν τη δυστυχία τους και την ανελευθερία τους…

Οι Έλληνες έχουμε, όσο ελάχιστοι λαοί, τις περισσότερες δυστυχισμένες και ευτυχισμένες περιόδους ζωής. Κάποτε, όμως, μας έμεινε η πείρα χωρίς να γίνει εμπειρία. Αρνούμαστε να μάθουμε πολιτική και ζωή, παρά την τόση πείρα μας. Καταντήσαμε να μην έχουμε πολιτική εμπειρία, παρά την ιστορική μας πείρα. Γι αυτό, δεχόμαστε και καταδεχόμαστε τις χειρότερες μεθοδεύσεις για τη ζωή μας, χειροκροτώντας και επικροτώντας ή και επιπόλαια αντιδρώντας…Και στεκόμαστε σε άνευ σημασίας λεπτομέρειες, την ίδια ώρα που τεκταίνονται τα χείριστα. Και τα χείριστα διογκώνονται. Και γίνονται αποδεκτές αναγκαιότητες. Τα “εξαγιάζει” το πέρασμα του χρόνου. Περνούν αμετάκλητα κάποια χρονική στιγμή στο αμάρτημα, όταν εμμένουν να μένουν, μετά τα πρώτα σημάδια του ξεπεράσματός τους. Και ό,τι εμμένει να μένει, όταν φαίνεται πως ξεπερνιέται, γίνεται σάπιο και καταναγκαστικό, για να επιβιώσει ως…βαλσαμωμένο λείψανο και πολιτικό σκιάχτρο.

Τα πουλιά φοβούνται τα σκιάχτρα και υποτάσσονται στην ανελευθερία και την πείνα τους. Κι όταν τα συνηθίσουν, δεν διανοούνται να τα προσπεράσουν. Κάπως έτσι στοιχειοθετήθηκε μέσα στην ιστορία η καθήλωση μας. Και κάπως έτσι , στους δαιδαλώδεις θαλάμους της λήθης, περιπλανώνται οι Έλληνες, εξαιτίας ιδίως των στερουμένων πολιτικής εμπειρίας και ιστορικής μνήμης ποδηγετών τους. Γι αυτό στην Έλλάδα δεν υπάρχει εθνική πολιτική και στάση. Γι αυτό παρατηρούνται αμετροέπειες, επιπολαιότητες, ευκαιριακές πολιτικές, παλινωδίες και αναγωγή του εφικτού σε μυθοπλασία, ενώ το “βάπτισμα” της όποιας πρόσκαιρης επιτυχίας “μπουκιάς” στα κομματικοιδεολογικά ποτήρια των νοθευμένων κρασιών, δίνουν τη διάσταση της πολιτικής υποτίμησης τούτου του λαού.

Ένας πολιτικός κόσμος περιχαρακωμένος μέσα στα φοβερά του λάθη και την έλλειψη ιστορικής μνήμης, συνθέτει το πλαίσιο της πολιτικής στάσης. Δεν λέμε πορείας, γιατί δεν πάμε πουθενά σαν λαός. Προγράμματα, εκσυγχρονιστικά σχέδια και οράματα είναι προκάτ και πατρόν, που εφαρμόζονται στα μέτρα του λαού, αλλά στο παλιό ρούχο.

Ως λαός ερχόμαστε αντιμέτωποι με το αποτέλεσμα, που είναι κατά κανόνα οδυνηρό. Η πρόθεση, η αναγγελία και η διαδικασία είναι προνόμιο της πολιτικής ηγεσίας. Το προνόμιο αυτό βέβαια εκλαμβάνεται ως αυθαίρετο δικαίωμα. Η δε δημοκρατία επιβάλλει και τη λαική συνηγορία. Αποφεύγω τον όρο κυριαρχία, γιατί η μεν κυριαρχία υφαρπάζεται από την εξουσία, η δε συνηγορία ζητείται από τον λαό. Η διασφάλισή της όμως δεν επιχειρείται με τη λογική εκτίμηση, αλλά με τη λογική υποτίμηση!

Και οι Έλληνες, ως λαός χωρίς εθνική μνήμη, θα ζητούν πάντα έναν Μεσσία. Κι αν δεν τον προσποιηθεί κάποιος, θα ενεδρεύουν οι διάφοροι “εθνοσωτήρες” τύπου Σαμαρά και Βενιζέλου και ανενδοίαστα θα ομιλούν για “έξοδο από την κρίση”, για νέους αγώνες και εκσυγχρονισμό. Ένας ακόμη κύκλος στην επιφάνεια του τέλματος, καθώς οι Έλληνες θα βυθίζονται “ανίδεοι” μα χορτάτοι από πλαστά λόγια, όπως οι σύντροφοι του Οδυσσέα…

freepen