Η κρίση χρέους της ευρωζώνης πιέζει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο σε νέα, και μερικές φορές, άβολα εδάφη. Ο παγκόσμιος δανειστής ετοιμάζεται να παρακολουθήσει ορισμένες από τις μεγαλύτερες οικονομίες της Ευρώπης, ενδεχομένως, χωρίς το μεγαλύτερο όπλο του – τα χρήματα.

Το ΔΝΤ δεν έχει την οικονομική ισχύ να ενισχύσει οικονομίες του μεγέθους της Ισπανίας ή της Ιταλίας από μόνο του, ακόμη και αν ο ρόλος του στον έλεγχο και την επιβολή ζητηθεί.

Μπορεί να επιβάλει επαρκείς συνθήκες σε μια μεγάλη ευρωπαϊκή χώρα ώστε να επηρεάσει την αλλαγή και να διατηρήσει την αξιοπιστία του, χωρίς πόρους;

"Μια δυσκολία για το ΔΝΤ είναι ότι, κατά τη διάρκεια των τελευταίων δύο ετών, προκειμένου να διατηρηθεί ο πολιτικός συνασπισμός για διασώσεις στην Ευρώπη, έχουν προετοιμαστεί για να κάνουν πράγματα που ποτέ δεν θα είχαν αποδεχθεί αν οι ίδιοι είχαν πλεονεκτική θέση», δήλωσε ο Fredrick Erixon, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Κέντρου για τη Διεθνή Πολιτική Οικονομία που εδρεύει στις Βρυξέλλες.

Ο επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Mario Draghi δήλωσε ότι η βοήθεια του ΔΝΤ θα επιδιωχθεί στις δύο αυτές προϋποθέσεις σχεδιασμού και παρακολούθησης των προγραμμάτων για χώρες της ζώνης του ευρώ που θέλουν την ΕΚΤ να παρέμβει για να αγοράσει τα ομόλογα τους ώστε να μειώσουν το κόστος δανεισμού τους.

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Mariano Rajoy δήλωσε τον περασμένο μήνα ότι δεν έχει καμία αντίρρηση για έλεγχο του ΔΝΤ, αλλά επέμεινε ότι δεν ήθελε να γίνονται νέα αιτήματα για περαιτέρω σύσφιξη του προϋπολογισμού της Ισπανίας. Η Ισπανία αναμένεται ευρέως να είναι η περίπτωση δοκιμής για νέο σχέδιο διάσωσης της ζώνης του ευρώ της ΕΚΤ, καθώς και ορισμένοι επενδυτές πιστεύουν ότι η Ιταλία θα μπορούσε να ακολουθήσει.

Το πικρό ποτήρι

Μέχρι το ξέσπασμα της κρίσης στην ευρωζώνη, οι περισσότερες από τις διασώσεις του ΔΝΤ επικεντρώνονταν στις αναδυόμενες οικονομίες της Ασίας και της Λατινικής Αμερικής. Η κρίση της Ευρώπης παρουσιάζει μια υπόθεση πολύ μεγαλύτερη και δυνητικά πιο επιζήμια για την παγκόσμια οικονομία από οτιδήποτε άλλο που το ΔΝΤ έχει ήδη εποπτεύσει.

Η ανεξάρτητη εποπτεία του ΔΝΤ προσφέρει στην Ευρώπη την αξιοπιστία που χρειάζεται για να καθησυχάσει τους επενδυτές ότι η περιοχή (της Ευρώπης) λαμβάνει τα αναγκαία μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης και ότι η περιοχή κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση.

Όμως, η συμμετοχή του ΔΝΤ είναι πολιτικά τοξική στην Ευρώπη. Οι αξιωματούχοι του Ταμείου, οι οποίοι κατεβαίνουν τακτικά με τους ευρωπαίους συναδέλφους τους για να ελέγξουν αν οι διασωθείσες κυβερνήσεις παίρνουν τα φάρμακά τους, έχουν κερδίσει το παρατσούκλι "Men in Black".

"Δεν ξέρω κανένα παράδειγμα στην ιστορία όπου η πολιτική ηγεσία ή το εκλογικό σώμα να έχει την ικανοποίηση ότι το ΔΝΤ έρχεται, για να δει τα βιβλία και να ανακαλύψει τί κάνουν οι κυβερνήσεις", δήλωσε ο Erixon.

«Είναι ακόμη πιο δύσκολο για την Ισπανία και την Ιταλία, οι οποίες είναι μεγάλες χώρες με μια πολιτική κουλτούρα ή με την αντίληψη ότι η κυριαρχία τους δεν θα πρέπει να αμφισβητηθεί από τους υπαλλήλους που χώνουν τη μύτη τους σε αυτό που κάνουν.»

Δεν έχει διαφύγει της προσοχής κανενός ότι οι τρεις κυβερνήσεις που έπρεπε να συνεργαστούν με το ΔΝΤ - Ελλάδα, Πορτογαλία και Ιρλανδία – ανατρέπονταν σύντομα από την εξουσία, από τους ίδιους τους ψηφοφόρους τους.

Οι επόμενοι μήνες είναι κρίσιμοι για την αντιμετώπιση των προβλημάτων της ζώνης του ευρώ. Οι συναντήσεις του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας που θα ξεκινήσουν στο Τόκιο την επόμενη εβδομάδα θα επικεντρωθούν στο κατά πόσον η Ευρώπη έχει τον έλεγχο στην κρίση και το τί χρειάζεται να γίνει.

ΡΟΛΟΣ ΜΕΤΑΚΙΝΗΣΗΣ

Μέχρι τώρα, το ΔΝΤ λειτουργεί παράλληλα με την Ευρωπαϊκή Ένωση και την ΕΚΤ ως μέρος μιας «τρόικας» των δανειστών έκτακτης ανάγκης για την Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία. Μαζί, η τρόικα έχει απαιτήσει δημοσιονομικές και διαρθρωτικές αλλαγές σε αντάλλαγμα για τη χρηματοδότηση της διάσωσης, και έχει από κοινού επιβλέψει την υλοποίηση αυτών των προγραμμάτων διάσωσης.

Ο ρόλος του ΔΝΤ σε αυτή την επόμενη φάση της κρίσης της ευρωζώνης είναι λιγότερο σαφής και αποτελεί αντικείμενο κάποιας ανησυχίας στο εσωτερικό. Οι ευρωπαϊκές χώρες είναι μερικές από τις μεγαλύτερες και πιο σημαντικές χώρες-μέλη του ΔΝΤ και το να πουν την αλήθεια όντας στην εξουσία μπορεί να αποτελεί πρόκληση.

Η διευθύντρια του ΔΝΤ Κριστίν Λαγκάρντ, πρώην υπουργός Οικονομικών της Γαλλίας, δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι το ΔΝΤ έπρεπε να παραμείνει ένας ανεξάρτητος μεσάζον.

«Δεν είμαστε οι yes-man των εταίρων του ευρώ, ούτε είμαστε οι yes-man της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, και εμείς κάνουμε τη δουλειά μας όπως θα έπρεπε να την κάνουμε», είπε. "Πρέπει να κάνουμε τη δουλειά μας τόσο αυστηρά και έντονα, όπως την κάναμε μέχρι τώρα."

Η Lagarde δεν ενεργεί από μόνη της. Αναφέρεται σε ένα συμβούλιο που εκπροσωπεί 188 χώρες που θέλουν να εξασφαλίσουν την αξιοπιστία ότι το ΔΝΤ δεν έχει υποστεί ζημιά και τα κεφάλαιά της δεν σπαταλώνται.

Ο μεγαλύτερος μέτοχος του ΔΝΤ είναι οι Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες έχουν πιέσει την Ευρώπη για να ξεπεράσει την κρίση με ένα ισχυρά οικονομικό τείχος προστασίας. Η επιρροή της στο Ταμείο της προσδίδει ένα μεγάλο «ραβδί» για να ασκήσει επιρροή στους όρους των δανείων.

Το ΔΝΤ, όμως, έχει ήδη δείξει ότι είναι σε θέση να προσαρμόσει το ρόλο του. Όταν η Ισπανία διαπραγματεύτηκε 100 δισεκατομμύρια ευρώ διάσωσης των τραπεζών με την Ευρώπη, τον Ιούνιο, το Ταμείο έφτασε χωριστά σε συμφωνία με τη Μαδρίτη σχετικά με τους τρόπους που το ταμείο θα παρακολουθούσε την εφαρμογή του σχεδίου για να καθησυχάσει τις αγορές.

Ο Domenico Lombardi, ένας ανώτερος συνεργάτης στο Ινστιτούτο Brookings στην Ουάσιγκτον, είπε ότι το ΔΝΤ δεν είχε άλλη επιλογή από το να εμπλακεί στην πρόληψη των προβλημάτων στην Ευρώπη από την αποσταθεροποίηση του παγκόσμιου χρηματοπιστωτικού συστήματος.

«Είμαστε πολύ κοντά σε μια πλήρη συστημική κρίση της ζώνης του ευρώ και είναι καθήκον του ΔΝΤ να βεβαιωθεί ότι η κατάσταση έχει σταθεροποιηθεί», δήλωσε ο Lombardi.

"Οι συνθήκες υπό τις οποίες η συμμετοχή του ΔΝΤ θα λάβει χώρα είναι εξαιρετικά δύσκολες και πρωτοφανείς. Θέτουν το ΔΝΤ στην καρδιά των φορέων χάραξης πολιτικής στην περιοχή της ζώνης του ευρώ".

ΤΡΕΙΣ ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΩΘΗΣΗΣ

Συνομιλίες με στελέχη με γνώση της κατάστασης εμφανίζουν τρία πιθανά σενάρια να αναδύονται αν οι μεγαλύτερες ευρωπαϊκές χώρες χρειαστεί να στραφούν προς το ΔΝΤ - όλα αυτά με ένα πιο περιορισμένο ρόλο από αυτόν που το ΔΝΤ είχε αλλού.

Σύμφωνα με ένα σενάριο, το ΔΝΤ θα μπορούσε να επιβάλει μια συμφωνία, ακόμη και αν δεν είχε ρόλο στη διαμόρφωση ή τη χρηματοδότηση. Ωστόσο, μια τέτοια ρύθμιση θα αφήσει το ΔΝΤ ευάλωτο στο να θεωρηθεί υπεύθυνο για ένα σχέδιο που δημιουργήθηκε από άλλους.

Σε μια δεύτερη προσέγγιση, το ΔΝΤ θα μπορούσε να κληθεί να διαπραγματευτεί τους όρους για ένα σχέδιο διάσωσης και να επιβάλει το πρόγραμμα, το οποίο θα εξασφαλίζει στους επενδυτές ότι η χώρα θα αναγκαστεί να «πονέσει».

Ένα τρίτο σενάριο θα μπορούσε να περιλαμβάνει κάποια χρήματα διάσωσης του ΔΝΤ, και το ίδρυμα να βοηθήσει στο να διαπραγματευτεί τους όρους του προγράμματος και να διασφαλίσει την εφαρμογή του, παρόμοια με αυτό που κάνει στην Ελλάδα, την Ιρλανδία και την Πορτογαλία.

Το έργο του ΔΝΤ σε χώρες της Αφρικής μπορεί να προσφέρει κάποιες ενδείξεις για την πιθανή προσέγγιση του Ταμείου. Το 2005, άρχισε ένα πρόγραμμα για τις χώρες της Αφρικής που δεν χρειαζόταν τα χρήματα του ΔΝΤ, αλλά ήθελε τη σφραγίδα της έγκρισής του σχετικά με τις πολιτικές, για να καθησυχάσει τους επενδυτές και τις αγορές.