Το HIV/AIDS εμφανίστηκε όταν όλοι -πλην του αναπτυσσόμενου κόσμου- είχαν σχεδόν ξεχάσει την έννοια της επιδημίας. Ο θάνατος από λοιμώδη νοσήματα ήταν για τον σύγχρονο δυτικό κόσμο παρελθόν. Η απειλητική για τη ζωή λοίμωξη είχε πάντα τη δυνατότητα της προληπτικής ή της θεραπευτικής παρέμβασης.

Το AIDS χρωστά τη γρήγορη αναγνώρισή του στην τεχνολογική υποδομή του 20ού αιώνα. Το εργαστήριο έχει εδώ έναν σημαντικό ρόλο: χωρίς την ύπαρξη ενός τεστ που μπορεί εύκολα να γίνει, δεν θα υπήρχε η συζήτηση της ανάγκης για το πώς πρέπει να γίνεται.


Η νόσος έθεσε ξανά το ζήτημα της φροντίδας του χρόνιου αρρώστου σε ένα σύστημα σαφώς προσανατολισμένο στην παροχή πρωτοβάθμιας περίθαλψης υγείας και στην αντιμετώπιση των οξέων περιστατικών.

Υπενθύμισε ότι η πολιτική Υγείας υποχρεούται να έχει ως σημαντικό μέλημά της την αγωγή υγείας και να καλύπτει όλο το φάσμα που αφορά στην υγεία, από την πρόληψη και τη διάγνωση έως τη θεραπεία και την παροχή φροντίδας. Στην Ελλάδα, το πρώτο κρούσμα δηλώνεται το 1983 και αφορά νέο μαύρο άνδρα από την Ζάμπια. Το τεστ ανίχνευσης των αντισωμάτων του ΗΙV γρήγορα εφαρμόζεται σε όλη τη χώρα με ταυτόχρονο έλεγχο του αίματος προς μετάγγιση. Στους αρρώστους χορηγείται δωρεάν το ΑΖΤ, το πρώτο φάρμακο για το AIDS.

Το τεστ είναι εθελοντικό και ανώνυμο και η Εθνική επιτροπή AIDS ενεργοποιείται για τον σχεδιασμό της πρόληψης και της αντιμετώπισης της επιδημίας. Οι ομάδες πληθυσμού που έχουν πληγεί είναι σχεδόν όπως παντού: ομοφυλόφιλοι, χρήστες (σε μικρότερο τότε βαθμό), πολυμεταγγιζόμενα άτομα.
Η επιδημιολογική επιτήρηση ανατίθεται στο τότε ΚΕΕΛ (Κέντρο Ελέγχου Ειδικών Λοιμώξεων), το σημερινό ΚΕΕΛΠΝΟ. Το νόσημα είναι αυστηρά επιτηρούμενο, ενώ η πολιτεία καταβάλλει προσπάθειες για την αντιμετώπιση των φαινομένων στιγματισμού. Οι Μονάδες Λοιμώξεων αναλαμβάνουν με τη βοήθεια του ΚΕΕΛΠΝΟ την παρακολούθηση και αντιμετώπιση των ασθενών.
Για πρώτη φορά, η γενική συνέλευση του ΟΗΕ ασχολείται με ένα νόσημα που όμως εξαπλώνεται γρήγορα, αποδεκατίζοντας νέους ανθρώπους.

Τα κράτη - μέλη δεσμεύονται για την αναχαίτιση του νοσήματος, υπογράφοντας την πολιτική διακήρυξη του 2006 για την πρόσβαση στη θεραπεία όλων των ανθρώπων που τη χρειάζονται, για φάρμακα φθηνά και αποδοτικά. Μη κυβερνητικές οργανώσεις διεκδικούν τα δικαιώματα των ασθενών αλλά και της κοινωνίας, στην πληροφορία και την πρόληψη.

Το νόσημα ακολουθεί στην Ελλάδα μια σταθερά ανοδική πορεία εκπροσωπούμενο κυρίως από την ομάδα των ομο/αμφιφυλόφιλων ανδρών. Το προφίλ της επιδημίας μεταβλήθηκε σημαντικά το 2011, αφού τα νέα περιστατικά HIV λοίμωξης αυξήθηκαν κατά 58%, συγκριτικά με το 2010. To μεγαλύτερο μέρος αυτής της αύξησης οφείλεται στους χρήστες ενδοφλέβιων ναρκωτικών. Η τάση αυτή συνεχίζεται και το 2012. Το ΚΕΕΛΠΝΟ εντοπίζει γρήγορα τη μεταβολή. Σειρά παρεμβάσεων οργανώνονται: στον δρόμο, στους χώρους χρήσης ουσιών, μοιράζονται προφυλακτικά και σύριγγες, κάνοντας τεστ για τον HIV.

Η Ελλάδα ζει σήμερα μια βαθιά οικονομική κρίση. Την ίδια στιγμή, η αντιμετώπιση, η τεχνική υποστήριξη, η επιτήρηση για την HIV λοίμωξη, οφείλουν να διατηρηθούν και να ενδυναμωθούν. Η δωρεάν παροχή θεραπείας όπου και σε όποιον/α τη χρειάζεται πρέπει να είναι διαθέσιμη.
Η ελληνική πολιτεία πρέπει να συνεχίσει να αντιμετωπίζει την πρόκληση της HIV λοίμωξης με συνέπεια και σοβαρότητα, με στόχο να ανταποκριθεί στις ιδιαίτερες ανάγκες που βάζει το νόσημα αλλά και στη δέσμευση της χώρας στην πολιτική διακήρυξη για το AIDS στον ΟΗΕ το 2011. Στόχος παραμένει, η επίτευξη μηδενικών νέων λοιμώξεων, μηδενικού στιγματισμού και μηδενικών θανάτων. Ως το 2015, κανένα παιδί να μη γεννιέται με HIV λοίμωξη.

Ο HIV (Human Immunodeficiency Virus - Ιός Ανοσοανεπάρκειας του Ανθρώπου) ανακαλύφθηκε το 1983. Είναι ο ιός που προκαλεί το Σύνδρομο της Επίκτητης Ανοσολογικής Ανεπάρκειας (Acquired Immune Deficiency Syndrome - AIDS) και δρα καταστρέφοντας το αμυντικό σύστημα του οργανισμού.
Μπορεί να μεταδοθεί με την απροφύλακτη (χωρίς τη χρήση προφυλακτικού) σεξουαλική επαφή (πρωκτική, κολπική, στοματική). Με την από κοινού χρήση αιχμηρών αντικειμένων (ξυραφάκια, βελόνες, σύριγγες) με HIV οροθετικό άτομο και από την οροθετική μητέρα στο νεογνό κατά τη διάρκεια της κύησης, του τοκετού και του θηλασμού. Μεταδίδεται, επίσης, με τη μετάγγιση μολυσμένου αίματος ή παραγώγων αίματος που δεν έχουν ελεγχθεί Ο ιός δεν μεταδίδεται με τις χειραψίες, τις αγκαλιές, το άγγιγμα, τα φιλιά, τα χάδια, τον βήχα, το φτέρνισμα, το νερό της πισίνας, τις τουαλέτες, τα κουζινικά σκεύη και το φαγητό, τα σεντόνια, τις πετσέτες, τα κουνούπια ή άλλα έντομα.

Χρυσούλα Μπότση
Πνευμονολόγος - φυματιολόγος στη Μονάδα AIDS του Νοσοκομείου Ανδρέας Συγγρός

• Το νόσημα ακολουθεί στην Ελλάδα μια σταθερά ανοδική πορεία. Η δωρεάν παροχή θεραπείας πρέπει να είναι διαθέσιμη σε όποιον τη χρειάζεται