Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συνεδριάζει ξανά στις 7 Φεβρουαρίου και θα πρέπει να εξετάσει τις ιδιωτικές επενδύσεις ως μέσο εκκίνησης της στάσιμης ευρωπαϊκής οικονομίας. Με τους συνηθισμένους οδηγούς αύξησης του ΑΕΠ να είναι περιορισμένοι σε όλη την Ευρώπη, ο μοναδικός οικονομικός τομέας που είναι σε θέση να ξοδέψει είναι ο μη χρηματοπιστωτικός τομέας των επιχειρήσεων.

Πράγματι, οι εισηγμένες ευρωπαϊκές εταιρείες είχαν πλεόνασμα ταμειακών διαθέσιμων της τάξης των € 750 δις ($1 τρις) το 2011, που αποτελεί το υψηλότερο της 20ετίας. Η απελευθέρωση αυτών των μετρητών θα έδινε στην Ευρώπη πολύ μεγαλύτερη δέσμη κινήτρων από οποιαδήποτε κυβέρνηση. Το 2011, για παράδειγμα, οι ιδιωτικές επενδύσεις στην Ευρώπη ανήλθαν σε περισσότερα από € 2 τρις, σε σύγκριση με τις δημόσιες επενδύσεις που ήταν λιγότερες από € 300 δις.

Παρ’ όλα αυτά, ενώ οι τάσεις μεταξύ των ευρωπαϊκών οικονομιών ποικίλουν, οι ιδιωτικές επενδύσεις ήταν, σε γενικές γραμμές, η δυσκολότερη συνιστώσα του ΑΕΠ κατά τη διάρκεια της κρίσης, καθώς ελαττώθηκαν κατά περισσότερο από  € 350 δις – δέκα φορές περισσότερο από την πτώση της ιδιωτικής κατανάλωσης και τέσσερις φορές περισσότερο από τη μείωση του πραγματικού ΑΕΠ –μεταξύ 2007 και 2011. Το μέγεθος της ύφεσης των ιδιωτικών επενδύσεων ήταν, στην πραγματικότητα, άνευ προηγουμένου –και βρίσκεται στο επίκεντρο της οικονομικής δυσπραγίας της Ευρώπης.

Παρομοίως, με βάση τα ιστορικά πρότυπα, η ανάκαμψη των ιδιωτικών επενδύσεων έχει καθυστερήσει. Σε περισσότερες από 40 παλαιότερες περιπτώσεις όπου το ΑΕΠ μειώθηκε και οι ιδιωτικές επενδύσεις ελαττώθηκαν κατά 10%, για την ανάκτηση χρειάστηκαν κατά μέσο όρο πέντε χρόνια. Στην Ευρώπη έχουν ήδη περάσει τέσσερα χρόνια από την αρχή της ύφεσης, ωστόσο οι ιδιωτικές επενδύσεις το 2011 ήταν ακόμα σε χαμηλότερο επίπεδο από το 2007 σε 26 από τα 27 κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σίγουρα, το γεγονός ότι οι εταιρείες κρατούν τα μετρητά τους, αντί να τα ξοδέψουν σε μερίσματα, σημαίνει ότι αναμένουν την επιστροφή των επενδυτικών ευκαιριών –μία πολύ πιο θετική κατάσταση από ότι στην Ιαπωνία, για παράδειγμα, όπου οι εταιρείες δεν έχουν μετρητά να επενδύσουν. Ωστόσο οι Ευρωπαϊκές εταιρείες παραμένουν διστακτικές, παρά τα χαμηλά επιτόκια, συγκρατώντας τις ιδιωτικές επενδύσεις σε πολύ χαμηλότερα επίπεδα απ’ ότι παλιότερα.

Οι κυβερνήσεις μπορούν να βοηθήσουν ώστε να πεισθούν οι επιχειρήσεις να αποχωριστούν τα μετρητά τους με την άρση των κανονιστικών φραγμών, όπως οι κανονισμοί ζωνών στη λιανική και μια πληθώρα απαιτήσεων στον τομέα κατασκευών, σχετικά με τα πάντα, από το ύψος των ταβανιών μέχρι το μέγεθος των περιοχών των σκαλιών. Θα πρέπει επίσης να κοιτάξουν την έλλειψη ενιαίων προτύπων εντός των εσωτερικών συνόρων της Ευρώπης· για παράδειγμα, υπάρχουν 11 διαφορετικά συστήματα σηματοδότησης για σιδηροδρομικές εμπορευματικές μεταφορές στην ΕΕ.

Αφότου η Σουηδία χαλάρωσε τη νομοθεσία πολεοδομίας στον τομέα της λιανικής κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1990, η χώρα εμφάνισε την ισχυρότερη αύξηση παραγωγικότητας λιανικής στην Ευρώπη (και ξεπέρασε ακόμα και εκείνη των Ηνωμένων Πολιτειών) μεταξύ 1995 και 2005. Κατά την ίδια περίοδο, η τυποποίηση και η απελευθέρωση στις Ευρωπαϊκές τηλεπικοινωνίες οδήγησαν σε 9% αύξηση προστιθέμενης αξίας και παραγωγικότητας, σε σχέση με 6% αύξηση στις ΗΠΑ.

Το μεγαλύτερο πεδίο για την ανανέωση των ιδιωτικών επενδύσεων είναι στους τομείς έντασης κεφαλαίου στους οποίους η κυβέρνηση έχει σημαντική παρουσία ως ρυθμιστής. Ακόμα και αν οι Ευρωπαϊκές χώρες επρόκειτο να κλείσουν μόνο το 10% της διακύμανσης του μετοχικού κεφαλαίου ανά εργαζόμενο στο επίπεδο του υποτομέα, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι πάνω από  € 360 δις σε πρόσθετες επενδύσεις –αντισταθμίζοντας τη διαφορά  € 354 δισεκατομμυρίων στις ιδιωτικές επενδύσεις μεταξύ 2007 και 2011.

Πολλά από τα έργα, από αεροδρόμια μέχρι πανεπιστημιουπόλεις, επωφελούνται από τις επιστροφές για δεκαετίες, που σημαίνει ότι η αδύναμη βραχυπρόθεσμη ζήτηση θα έχει μονάχα περιορισμένο αντίκτυπο στη συνολική βιωσιμότητά τους. Ακόμα και μεταξύ των πιο βραχυπρόθεσμων έργων, μερικά –για παράδειγμα η μετασκευή κτιρίων με ενεργειακή απόδοση- θα μπορούσαν να γίνουν βιώσιμα μέσω δράσεων από τους φορείς χάραξης πολιτικής. Κάποιος βαθμός επενδύσεων θα προσθέσει στη ζήτηση, που μπορεί να πείσει και άλλους να επενδύσουν –μία θετική αλυσιδωτή αντίδραση.

Η προσέγγιση αυτή δεν έχει να κάνει με το να «διαλέγουμε νικητές και ηττημένους». Απευθύνεται σε στοχευμένες μικροοικονομικές μεταρρυθμίσεις που μειώνουν ή αφαιρούν τα εμπόδια για τις ιδιωτικές επενδύσεις, ενθαρρύνοντας έτσι το μη χρηματοπιστωτικό τομέα των επιχειρήσεων να προωθήσει την ανάπτυξη του Ευρωπαϊκού ΑΕΠ. Αλλά είναι σημαντικό να γίνει σωστά αυτός ο ακτιβισμός πολιτικής.

Πρώτα απ’ όλα, οι κυβερνήσεις πρέπει να εστιάσουν σε τομείς στους οποίος είναι πιθανόν η δράση να προκαλέσει νέες επενδύσεις σε κλίμακα αρκετά μεγάλη ώστε να δώσει ώθηση στο ΑΕΠ –και αρκετά γρήγορα ώστε να μπορέσουν οι ιδιωτικές επενδύσεις να αποτελέσουν τον οδηγό της ανάκαμψης. Οι κυβερνήσεις «ερωτεύονται» πολύ συχνά τους καινοτόμους τομείς, όπως τους ημιαγωγούς, που αντιπροσωπεύουν μόνο ένα πολύ μικρό ποσοστό του συνόλου των επενδύσεων. Οι φορείς χάραξης πολιτικής μπορεί να επιθυμούν να αναπτύξουν αυτούς τους τομείς ως καταλύτη για την καινοτομία, ωστόσο δεν πρέπει να περιμένουν ότι τέτοιες πρωτοβουλίες θα φέρουν από μόνες τους την ανάκαμψη των ιδιωτικών επενδύσεων.

Στην πραγματικότητα, οι κατασκευές και τα ακίνητα είναι οι πιο ελπιδοφόροι υποψήφιοι, δεδομένου ότι αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα τρίτο των Ευρωπαϊκών επενδύσεων παγίου κεφαλαίου και περισσότερες από 17 εκατομμύρια θέσεις εργασίας. Παρά το γεγονός ότι οι τομείς αυτοί δεν είναι πιθανό να επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα σε Ελλάδα, Ιρλανδία και Ισπανία για πολλά χρόνια ακόμα, άλλες Ευρωπαϊκές οικονομίες, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, η Ιταλία και η Σουηδία, καθώς και ορισμένες οικονομίες της Ανατολικής Ευρώπης, έχουν περιθώρια για περαιτέρω επενδύσεις.

Για να επιτευχθούν οι φιλόδοξοι ενεργειακοί στόχοι της Ευρώπης για το 2020, η μετασκευή των υπαρχόντων κτιρίων και η βελτίωση της ενεργειακής τους απόδοσης, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης πιο ενεργειακά αποδοτικών υλικών και εξοπλισμού, θα μπορούσε να οδηγήσει σε περίπου € 37 δις επιπλέον ετήσιες επενδύσεις από τώρα έως το 2030. Στις περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες, τα μέτρα για την τόνωση των ιδιωτικών επενδύσεων σε τοπικές υπηρεσίες και μεταφορές –και οι δύο μεγάλοι τομείς- θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη.

Οι κυβερνήσεις, ωστόσο, χρειάζεται να κατανοήσουν τα εμπόδια στις επενδύσεις: τις ρυθμιστικές αποτυχίες· τους αδύναμους καταλυτικούς παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων του οικονομικού και ανθρώπινου δυναμικού· τις ελλιπείς υποδομές· και την υποβαθμισμένη τεχνολογία. Και πρέπει επίσης να αναλάβουν αυστηρές αναλύσεις κόστους-οφέλους, έτσι ώστε να διασφαλιστεί ότι οποιαδήποτε παρέμβαση μεταφράζεται σε ιδιωτικές επενδύσεις που προωθούν την αύξηση της παραγωγικότητας.

Είναι σε αυτό το σημείο – στο επίπεδο της εκτέλεσης – που οι κυβερνήσεις έχουν συχνά κακές αποδόσεις. Πάρα πολύ συχνά, δαπανούν χρήματα για την υποστήριξη έργων του ιδιωτικού τομέα τα οποία αποτυγχάνουν να παρέχουν θετική απόδοση για την ευρύτερη οικονομία.

Τρία είναι τα ζωτικής σημασίας συστατικά για να γίνει σωστά: η υποστήριξη πρωτοβουλιών στο υψηλότερο πολιτικό επίπεδο· η συμμετοχή όλων των βασικών φορέων στην απόφαση των μέτρων που πρέπει να ληφθούν καθώς και στην σωστή εφαρμογή τους· και η ίδρυση μικρών, υψηλής ισχύος μονάδων παράδοσης με σαφείς εντολές συντονισμού των παρεμβάσεων.

Οι ηγέτες της Ευρώπης πρέπει να τοποθετήσουν τις ιδιωτικές επενδύσεις στο επίκεντρο των στρατηγικών ανάπτυξής τους, εκπονώντας πολιτικές που θα ανοίξουν τις πύλες σε μεγάλη ροή επενδύσεων. Η συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στις 7 Φεβρουαρίου είναι μία ιδανική ευκαιρία να κάνουμε τη σωστή αρχή.