Όταν οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης συμφώνησαν πέρυσι να δώσουν στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα τη δύναμη να εποπτεύει τις τράπεζές τους, ήταν σα μία ακόμα νίκη για τον πρόεδρό της ΕΚΤ, Μάριο Ντράγκι. Ωστόσο, στην πραγματικότητα μοιάζει περισσότερο με δηλητηριασμένο δισκοπότηρο.

Η ΕΚΤ σίγουρα θα κερδίσει λίγη επιπλέον δύναμη. Αλλά παράλληλα θα κατηγορηθεί όταν οι τράπεζες αντιμετωπίσουν πρόβλημα, όπως και αναπόφευκτα θα κάνουν. Ο ίδιος ο Ντράγκι το βιώνει αυτό από πρώτο χέρι, μετά το σκάνδαλο με την τράπεζα Monte dei Paschi di Siena (MPS), την οποία αναγκάστηκε να διασώσει το ιταλικό κράτος. Έχει δεχθεί σκληρή κριτική για την αποτυχία του να επιβλέψει την Τρίτη μεγαλύτερη τράπεζα της χώρας όταν διαχειριζόταν την Τράπεζα της Ιταλίας –αν και η κριτική φαίνεται υπερβολική και συχνά ήταν τροφοδοτημένη από τους πολιτικούς του αντιπάλους πίσω στη Ρώμη.

Οι πιθανοί κίνδυνοι για τη φήμη της ΕΚΤ από τραπεζικά μπερδέματα στη «βάρδια» του Ντράγκι είναι πιθανώς ακόμα μεγαλύτεροι από ότι για τις εθνικές κεντρικές τράπεζες. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι δεν έχει ακόμα το πλήρες σετ εργαλείων για κάνει σωστά τη δουλειά. Επιπλέον, διακυβεύονται πολλά, καθώς η ΕΚΤ αποτελεί τον πιο αξιόπιστο θεσμό της ευρωζώνης. Αν αμαυρωθεί η φήμη της λόγω αντίληψης εποπτικών αποτυχιών, αυτό θα μπορούσε να επεκταθεί στη δυνατότητά της να διεξάγει νομισματική πολιτική ή να διαχειρίζεται κρίσεις αποτελεσματικά.

Η τράπεζα της Ιταλίας απορρίπτει την αντίληψη ότι ήταν ένοχη για εποπτικά λάθη με στην περίπτωση της τράπεζας MPS. Την προηγούμενη εβδομάδα, επεσήμανε σε επίσημο επτασέλιδο έγγραφο, την πληθώρα κανονιστικών μέτρων που είχε λάβει από την πρώτη κιόλας ανησυχία σχετικά με την τράπεζα κατά το δεύτερο εξάμηνο του 2009.

Η ουσία είναι ότι η MPS δεν «ανατινάχτηκε» ξαφνικά –κάτι που θα μπορούσε να προκαλέσει εκ νέου πανικό στην Ευρώπη. Η Τράπεζα της Ιταλίας αξίζει αναγνώριση, τουλάχιστον για την αποφυγή μίας τέτοιας καταστροφής. Τελικά ανάγκασε την τράπεζα της Σιένας να ενισχύσει την αδύναμη ρευστότητά της και τα κεφαλαιακά αποθέματα ασφαλείας και ώθησε τη διαχείριση της σε παραίτηση.

Τούτου λεχθέντος, η κεντρική τράπεζα της χώρας φαίνεται ότι άργησε να ασχοληθεί με την MPS. Για παράδειγμα, χρειάστηκε περίπου ένας χρόνος για να συγκεντρώσει κεφάλαια η τράπεζα από τότε που ενημερώθηκε. Ακόμα, η Τράπεζα της Ιταλίας περίμενε πάνω από ένα χρόνο προτού βάλει μπρος μία δεύτερη εις βάθος επιθεώρηση, παρόλο που είχε ανακαλύψει σειρά προβλημάτων το 2010, καθώς και άλλα προβλήματα στην πορεία.

Υπάρχουν και ελαφρυντικοί παράγοντες: η διαχείριση έκρυβε πληροφορίες και καθυστερούσε εσκεμμένα· η Τράπεζα της Ιταλίας δεν είχε τη δύναμη να πετάξει έξω μεμονωμένους τραπεζίτες· η κρίση του ευρώ πήγαινε από το κακό στο χειρότερο για το μεγαλύτερο μέρος αυτής της περιόδου, καθιστώντας αδύνατο το να προσέλθει η κατεστραμμένη τράπεζα σε ασφάλεια· και το πρόσφατο ρεκόρ της Ιταλίας στις πτωχεύσεις τραπεζών είναι καλύτερο από πολλών άλλων χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Ωστόσο, τέτοιου είδους επιχειρήματα δε μετρούν πολύ αν και όταν η ΕΚΤ αντιμετωπίζει παρόμοια προβλήματα με τις τράπεζες υπό την εποπτεία της. Πράγματι, η θέση της θα μπορούσε να είναι χειρότερη εξαιτίας των πολιτικών σφαλμάτων που οδήγησαν στη σύσταση του «ενιαίου εποπτικού μηχανισμού» της ευρωζώνης και άφησαν αρκετή σύγχυση σχετικά με το ποιος ακριβώς είναι υπεύθυνος. Αν και η ΕΚΤ έχει συνολική ευθύνη για την εποπτεία της των 6.000 τραπεζών της ζώνης, η καθημερινή ευθύνη παραμένει στις εθνικές εποπτικές αρχές.

Πρόκειται για μία συνταγή καταστροφής. Αν μία εθνική εποπτική αρχή όπως η Τράπεζα της Ιταλίας δε μπόρεσε να ελέγξει την κατάσταση της MPS, πόσο πιο δύσκολο θα είναι για την ΕΚΤ με βάση τη Φρανκφούρτη να κάνει το ίδιο. Μπορεί να μην είναι σε θέση να εντοπίζει ποιες τράπεζες είναι σε δύσκολη θέση. Σε ορισμένες περιπτώσεις, οι εθνικές εποπτικές αρχές –οι οποίες μπορεί να φρουρούν με ζήλο τα φέουδά τους- μπορεί να μη μεταφέρουν καν τις σχετικές πληροφορίες. Αλλά, αν μία Ελληνική ή μία Γερμανική τράπεζα έχει προβλήματα στο μέλλον, η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να φορτωθεί την ευθύνη.

Η θέση της ΕΚΤ ως εποπτική αρχή θα είναι επίσης δύσκολη επειδή οι ηγέτες της ευρωζώνης δεν έχουν φέρεις εις πέρας το έργο της δημιουργίας μίας λεγόμενης ‘ένωσης τραπεζών’. Το κρίσιμο κομμάτι που λείπει είναι ότι δεν υπάρχει, μέχρι στιγμής, «αρχή εξυγίανσης». Ένα τέτοιο σώμα θα μπορούσε να αναλάβει τον έλεγχο των αποτυχημένων τραπεζών και να τις πουλήσει ανοικτά, να τις διαλύσει ή να τις ρευστοποιήσει μεθοδικά.

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εργάζεται πάνω σε ένα σχέδιο για ένα τέτοιου είδους σώμα, αλλά δεν υπάρχει ακόμα πολιτική συμφωνία για το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει. Μέχρι να υπάρξει συμφωνία, ο ενιαίος εποπτικός μηχανισμός είναι σα μισοχτισμένη γέφυρα. Παρά το γεγονός ότι η ΕΚΤ θα είναι σε θέση να παρακολουθεί τις τράπεζες, η δύναμή του θα είναι περιορισμένη, ακόμα και αν οι τράπεζες εμφανίσουν προβλήματα. Δεν θα θέλει να προκαλέσει χάος κλείνοντας μια μεγάλη τράπεζα· αλλά υποτίθεται παράλληλα ότι δεν πρέπει να συντηρεί αποτυχημένες τράπεζες με μεγάλες ενέσεις ρευστότητας.

Αυτό το πρόβλημα επιδεινώνεται από το γεγονός ότι οι φορολογούμενοι εξακολουθούν να είναι αυτοί που πληρώνουν για τους μπελάδες των τραπεζών. Οι συζητήσεις περί ευθυνών των ομολογιούχων και όχι περί διάσωσής τους, παραμένουν μονάχα συζητήσεις. Ένα πρόσφατο παράδειγμα είναι η διάσωση με 3,7 δις Ευρώ της Ολλανδικής SNS Reaal την προηγούμενη εβδομάδα.

Ο Ντράγκι μπορεί να ελπίζει ότι θα είναι σε θέση να αποφύγει τους κινδύνους για τη φήμη της ΕΚΤ από μελλοντικές τραπεζικές κρίσεις, τοποθετώντας ένα «σινικό τείχος» μεταξύ των εποπτικών και των νομισματικών αρχών της ΕΚΤ. Κάτι τέτοιο θα έμοιαζε με τη δομή στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου η Ομοσπονδιακή Τράπεζα στη Ουάσιγκτον ασκεί τη νομισματική πολιτική και η «ομοθυγατρική» της στη Νέα Υόρκη εποπτεύει τις μεγάλες τράπεζες. Όμως, μία τέτοια δομή δεν θα γλίτωνε τελείως την ΕΚΤ από το φταίξιμο και την ευθύνη. Μόλις ο νέος εποπτικός μηχανισμός περάσει σε πλήρη λειτουργία, αξίζει να αναθεωρήσουμε αν θα ήταν καλύτερα να μετατραπεί σε ξεχωριστό σώμα.