Η αλλαγή οικονομικής πολιτικής στην Ιαπωνία προκαλεί κύμα αντιδράσεων από άλλες χώρες

Του Λεωνιδα Στεργιου

Κάθε πόλεμος θέλει μία αιτία και μία αφορμή. Πριν ξεσπάσει, δημιουργούνται οι συμμαχίες, μετριούνται όλα και λίγο πριν πέσει η πρώτη βόμβα ξεκινούν οι σειρήνες. Το ίδιο ακριβώς συμβαίνει σήμερα, αλλά σε επίπεδο νομισμάτων. Η ανθρωπότητα εισέρχεται στον Β΄ Παγκόσμιο Νομισματικό Πόλεμο. Ο πρώτος ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2010, όταν ο Βραζιλιάνος υπ. Οικονομικών Γκουίντο Μαντέγκα αποκάλεσε την ποσοτική χαλάρωση της αμερικανικής Fed «νομισματικό πόλεμο». Τότε η αμερικανική Fed προσπαθούσε να στηρίξει την οικονομία της ύστερα από το πλήγμα της πιστωτικής κρίσης και την κατάρρευση της Lehman Brothers. Σήμερα η αιτία προέρχεται από την Ιαπωνία.

Η νέα κυβέρνηση Αμπε άλλαξε τους κανόνες του παιχνιδιού, ανακοινώνοντας επεκτατική οικονομική πολιτική (αύξηση δημοσίων δαπανών), ώστε να επανέλθει η Ιαπωνία στην ανάπτυξη και με αυτόν τον τρόπο να αυξηθούν τα έσοδα και να επιτευχθεί δημοσιονομική προσαρμογή. Ετσι, ο στόχος της νομισματικής πολιτικής της Ιαπωνίας είναι κατ’ αρχάς να σταματήσει τον αποπληθωρισμό. Αυτό απαιτεί υποτίμηση της ισοτιμίας του γιεν. Πράγματι, η σταθμισμένη ισοτιμία του γιεν είναι σε πιο υψηλά επίπεδα για την Ιαπωνία από ό,τι το δολάριο για τις ΗΠΑ. Η αφορμή του πολέμου δόθηκε από τη Γερμανία. Τα αντανακλαστικά λειτούργησαν γρήγορα, βλέποντας τα «σύννεφα του πολέμου» να μαζεύονται απειλητικά. Ζήτησε τον χρυσό αξίας 23 δισ. δολαρίων από τις ΗΠΑ να επιστρέψει στην κεντρική τράπεζα της Γερμανίας. Σύμφωνα με πηγή του Ταμείου Συναλλαγματικής Σταθερότητας των ΗΠΑ, η κίνηση αυτή της Γερμανίας δεν ήταν τυχαία, ούτε έχει να κάνει με πατριωτικά αισθήματα. Το Ταμείο αυτό των ΗΠΑ χρησιμοποιεί τα αποθέματα χρυσού προκειμένου να «ρυθμίζει» την ισοτιμία του δολαρίου, με μία αρκετά περίπλοκη διαδικασία, σε τεχνικό επίπεδο.

Η Γερμανία, ζητώντας πίσω τον χρυσό, αποδυνάμωσε ένα όπλο των ΗΠΑ. Μετά σφύριξαν οι σειρήνες: Ο πρόεδρος της Επενδυτικής Τράπεζας της Κίνας Jin Liqun κάλεσε τις ΗΠΑ να σταματήσουν το «τύπωμα χρήματος» και να αποκαταστήσουν την αξιοπιστία του δολαρίου, ενώ δήλωσε «ολίγον θορυβημένος». Στην Ευρωζώνη, ο Γάλλος υπουργός Οικονομικών Πιερ Μοσκοβισί ήταν ο πρώτος Ευρωπαίος που μίλησε για «νομισματικό πόλεμο» και για «επικίνδυνα ακριβό ευρώ». Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι προσπαθούν να υποβαθμίσουν την κατάσταση και αποδίδουν το ισχυρό ευρώ στην εισροή κεφαλαίων που εμπιστεύονται την Ευρωζώνη. Επίσης, ισχυρίζονται ότι είναι πολύ νωρίς ακόμα για να μιλάμε για νομισματικό πόλεμο, όπως δήλωσε το μέλος της ΕΚΤ Luk Coere.

Ομως, τα πράγματα δεν είναι ακριβώς έτσι, καθώς τα στρατόπεδα έχουν σχηματιστεί και οι γραμμές άμυνας και επίθεσης έχουν ήδη σχεδιαστεί. Εξάλλου, ο νομισματικός πόλεμος είναι το βασικό θέμα συζήτησης στη σύνοδο του G20 στη Ρωσία τον επόμενο μήνα. Επίσης, το Διεθνές Χρηματοπιστωτικό Ινστιτούτο (IIF), το οποίο έγινε γνωστό από το πρόσφατο PSI του ελληνικού χρέους, υπολογίζει ότι φέτος η εισροή ξένων κεφαλαίων σε αναδυόμενες οικονομίες θα φτάσει τα επίπεδα ρεκόρ των 321 δισ. δολαρίων. Και αυτό διότι οι επενδυτές φεύγουν από τα νομίσματα που υποτιμώνται ή των οποίων μειώνονται τα επιτόκια και αναζητούν καλύτερες αποδόσεις.

Οι εισροές αυτές προκαλούν ανατίμηση των νομισμάτων των αναδυόμενων οικονομιών εις βάρος της ανταγωνιστικότητάς τους. Και παίρνουν μέτρα: Μέσα στον Ιανουάριο η Κολομβία και η Ινδία μείωσαν τα επιτόκια, το Περού αποφάσισε την αποπληρωμή εξωτερικού χρέους 1,5 δισ. ευρώ (με τον τρόπο αυτό αυξάνει τις απαιτήσεις σε δολάρια, οπότε πέφτει η ισοτιμία του νομίσματός του), η Κόστα Ρίκα επέβαλε φόρο στις ξένες επενδύσεις. Σε πιο δύσκολη θέση βρίσκεται η Βραζιλία, η οποία δεν έχει πολλά περιθώρια για μειώσεις επιτοκίων λόγω υψηλού πληθωρισμού και προσανατολίζεται σε άλλους είδους παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος και σε εμπόδια στην εισροή ξένων κεφαλαίων.

«Δεν θα υπάρξουν νικητές»

Οι τράπεζες βρίσκονται σε εγρήγορη και τα τμήματα συναλλάγματος σε επιφυλακή. Οι διακυμάνσεις είναι μεγάλες και το ρίσκο τεράστιο. Πού μπορεί να καταλήξει αυτός ο πόλεμος; Ο Ντέιβιντ Μπλουμ, επικεφαλής για τη στρατηγική στις αγορές συναλλάγματος του ομίλου HSBC, βρέθηκε την περασμένη Δευτέρα στην Αθήνα. Παρουσίασε σε ελληνικά τραπεζικά στελέχη το «πού πάει η κατάσταση». Ο ίδιος πιστεύει ότι τα όποια κέρδη είναι δύσκολο να διατηρηθούν υπό αυτές τις συνθήκες και φαίνεται ότι συμφωνεί με όσους ισχυρίζονται ότι δεν θα υπάρξουν νικητές από τον πόλεμο αυτόν. Σύμφωνα με άλλους αναλυτές, μέχρι να λήξει ο πόλεμος, μάλλον οι πιο κερδισμένοι θα είναι οι επενδυτές που θα αναζητούν ευκαιρίες και που γνωρίζουν καλά τους κανόνες του παιχνιδιού.

Για παράδειγμα, η παρενέργεια του πληθωρισμού που προκαλείται από τις υποτιμήσεις νομισμάτων έρχεται με καθυστέρηση 6 - 12 μηνών. Οπότε, στο διάστημα αυτό ευνοούνται οι επενδύσεις σε μέταλλα, πρώτες ύλες κ.λπ. Ο Μπλουμ θεωρεί ότι το επόμενο διάστημα αναμένεται άνοδος των ισοτιμιών για το δολάριο Αυστραλίας, την κορόνα Νορβηγίας και το δολάριο Νέας Ζηλανδίας. Αντίθετα, περιμένει υποτίμηση στο γιεν, το ελβετικό φράγκο, το αμερικανικό δολάριο και τη λίρα Αγγλίας.