by AVIEZER TUCKER


Ο ενεργειακός χάρτης του κόσμου επανασχεδιάζεται- και κατά συνέπεια η παγκόσμια γεωπολιτική τάξη παραπαίει. Κινούμαστε μακριά από έναν κόσμο κυριαρχούμενο από λίγους μεγαλο- προμηθευτές ενέργειας, όπως η Ρωσία, η Σαουδική Αραβία και η Βενεζουέλα, προς εκείνον τον κόσμο στον οποίο οι περισσότερες χώρες έχουν κάποιους εγχώριους πόρους για την κάλυψη των ενεργειακών αναγκών τους και μπορούν να εισαγάγουν την υπόλοιπη ενέργεια από γειτονικούς τους προμηθευτές. Αυτός ο νέος κόσμος θα διαθέτει σημαντικά χαμηλότερες τιμές ενέργειας και η γεωπολιτική με τη σειρά της θα εξαρτάται λιγότερο από το πετρέλαιο και τι φυσικό αέριο. Μέσα στα επόμενα πέντε έως δέκα χρόνια, τα καθεστώτα που εξαρτώνται από τις εξαγωγές ενέργειας θα δουν την δύναμή τους να μειώνεται. Δεν θα είναι πλέον σε θέση να κερδίζουν τεράστια ποσά από πωλήσεις ενέργειας, να λειτουργούν ως πάτρωνες και να προβάλλουν ισχύ στο εξωτερικό, και θα πρέπει να φορολογήσουν τους πολίτες τους.

Η επανάσταση στην μη συμβατική παραγωγή ενέργειας προέρχεται από τεχνολογίες που κάνουν τις γεωτρήσεις και την εξόρυξη από υπόγειους σχηματισμούς σχιστόλιθου όλο και πιο εύκολες και φθηνές. Μια διαδικασία τεχνολογικής αιχμής, η υδραυλική διάρρηξη περιλαμβάνει την έγχυση ενός μίγματος άμμου, χημικών και είτε νερού είτε ζελέ ή υγροποιημένων αερίων του θερμοκηπίου σε σχιστολιθικά πετρώματα, με σκοπό την εξόρυξη υδρογονανθράκων. Παρά το γεγονός ότι αυτή η τεχνική ανακαλύφθηκε για πρώτη φορά το 1948, μόνο πρόσφατα δημιουργήθηκαν άλλες τεχνολογίες που θα την καταστήσουν εμπορικά βιώσιμη. (Μια τέτοια διαδικασία, οι οριζόντιες γεωτρήσεις, επιτρέπουν στους επιχειρηματίες να εκμεταλλευτούν τα ρηχά, αλλά μεγάλα αποθέματα με αξιοσημείωτη ακρίβεια).

Η υδραυλική διάρρηξη έχει χρησιμοποιηθεί ευρέως μόνο τα τελευταία πέντε χρόνια. Αλλά το αποτέλεσμα - ένα εντυπωσιακό πλεόνασμα φυσικού αερίου στις Ηνωμένες Πολιτείες - είναι ήδη εμφανές. Η τιμή του φυσικού αερίου στην χώρα έχει βυθιστεί στο ¼ της τιμής που είχε το 2008. Η χαμηλή τιμή οδήγησε σε αλλαγές σε όλη την οικονομία των ΗΠΑ, συμπεριλαμβανομένης της προβλεπόμενης απόσυρσης του 1/6 της αμερικανικής δυναμικότητας παραγωγής άνθρακα μέχρι το 2020, της μετατροπής εκατοντάδων χιλιάδων οχημάτων από βενζινοκίνητα σε αεριοκίνητα, καθώς και την κατασκευή και τον επαναπατρισμό από την Κίνα εργοστασίων χημικών, πλαστικών και λιπασμάτων, που χρησιμοποιούν φυσικό αέριο τόσο ως πρώτη ύλη όσο και ως καύσιμο. Μέχρι το 2025, η εταιρεία επαγγελματικών υπηρεσιών Pricewaterhouse Coopers προβλέπει ότι οι βιομηχανίες έντασης ενέργειας θα δημιουργήσουν 1.000.000 νέες θέσεις εργασίας για τους Αμερικανούς.

Εν τω μεταξύ, οι Ηνωμένες Πολιτείες χρησιμοποιούν όλο και πιο συχνά καινοτόμες τεχνολογίες ενέργειας για την εξαγωγή σχιστολιθικού πετρελαίου, «σφικτού» πετρελαίου και μεθανίου από στρώματα άνθρακα. Κατά συνέπεια, το μερίδιο της κατανάλωσης πετρελαίου των ΗΠΑ που εισάγεται από το εξωτερικό έχει μειωθεί σημαντικά, περίπου από 60% το 2005 σε λιγότερο από 45% φέτος. Κατά πάσα πιθανότητα θα συνεχίσει να μειώνεται, μέχρι η χώρα ή τουλάχιστον η Βόρεια Αμερική να είναι ενεργειακά αυτάρκης.

Τα οικονομικά και γεωπολιτικά κύματα θα γίνουν αισθητά σε όλον τον κόσμο. Η μείωση της ζήτησης στις Ηνωμένες Πολιτείες για υγροποιημένο φυσικό αέριο, εισαγωγές πετρελαίου και εγχώριο άνθρακα, μειώνουν ήδη τις παγκόσμιες τιμές για αυτά τα προϊόντα. Ως αποτέλεσμα, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν μια ισχυρότερη θέση στις αναδιαπραγματεύσεις σχετικά με τις εισαγωγές φυσικού αερίου με την Ρωσία, από την οποία λαμβάνουν το ¼ της συνολικής προσφοράς της. Η πρωτόγνωρη αυτή δύναμη ίσως ενθάρρυνε την Ευρωπαϊκή Ένωση να αρχίσει μια έρευνα τον Σεπτέμβριο, για ένα πιθανό κύκλωμα καθορισμού των τιμών από την Gazprom, τον ρωσικό ενεργειακό γίγαντα. Επιπλέον, οι ευρωπαϊκές χώρες έχουν διαπραγματευτεί λιγότερες μακροπρόθεσμες συμβάσεις φυσικού αερίου με την Ρωσία, στην οποία η συμφωνημένη τιμή για το φυσικό αέριο συνδέεται με εκείνη του πετρελαίου – τι είδος που ευνοεί η Gazprom. Αντ΄ αυτού επιλέγουν τις αγορές spot - βραχυπρόθεσμες αγορές που βασίζονται στις τιμές της αγοράς - με την προσδοκία να αυξηθεί η προσφορά και να πέσουν οι τιμές. Η Ρωσία έχει ήδη χορηγήσει σε ορισμένες χώρες έκπτωση περίπου 10% στις ισχύουσες συμβάσεις.

Μέχρι πρόσφατα, η Gazprom ήταν αρνητική σχετικά με την επανάσταση του σχιστολιθικού αερίου, υποστηρίζοντας ότι η μη συμβατική τεχνολογία του φυσικού αερίου δεν ήταν εμπορικά βιώσιμη και ότι θέτει σε σοβαρούς κινδύνους το περιβάλλον. Δεδομένου ότι η Ρωσία κερδίζει πλέον τα περισσότερα από τα ομοσπονδιακά έσοδά της από τις εξαγωγές ενέργειας- περίπου το 60% σύμφωνα με τις περισσότερες εκτιμήσεις- η μείωση των πωλήσεων φυσικού αερίου θα ήταν πολιτικά καταστροφική. Τόσο η κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, όσο και η πτώση του Ρώσου πρώην προέδρου Μπόρις Γέλτσιν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, συνέπεσαν με περιόδους χαμηλών τιμών ενέργειας. Ο Βλαντιμίρ Πούτιν, ο σημερινός πρόεδρος, γνωρίζει αυτήν την ιστορία πολύ καλά.

Το πρόβλημα είναι ότι όλες οι επιλογές του σ΄έναν κόσμο που κατακλύζεται από φθηνή ενέργεια είναι κακές. Το καθεστώς του θα μπορούσε να προσπαθήσει να διατηρήσει το μερίδιο αγοράς της Ρωσίας στην Ευρώπη, συνεχίζοντας να μειώνει τις τιμές, αλλά αυτό θα σήμαινε την εισροή σημαντικά χαμηλότερων εσόδων. Κάνοντας τα πράγματα χειρότερα, τα περιθώρια κέρδους της Gazprom είναι χαμηλά. Δεδομένου ότι πουλάει το 60% του φυσικού αερίου της στην εγχώρια αγορά με ζημία [1], η Gazprom πρέπει να διατηρεί μεγάλα περιθώρια κέρδους στις ευρωπαϊκές εξαγωγές της, ώστε να παραμείνει στην ζωή. (Προς το παρόν, πουλάει φυσικό αέριο στην Ευρώπη με ένα περιθώριο κέρδους περίπου 66%).


Ο AVIEZER TUCKER είναι υποδιευθυντής του Ινστιτούτου Ενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Όστιν.